Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1847

De heete Hersenwaterzucht en hare behandeling, beschreven door J.R. Bennett. Uit het Hoogduitsch, volgens de met pathologisch-anatomische Aanmerkingen van Prof. C. Rokitansky vermeerderde bewerking van D.A.M. Lang. Te Alkmaar, bij H.J. van Vloten. 1846. In gr. 8vo. VIII en 312 bl. f 2-75.

Onder de ziekten, welke voor den kinderlijken leeftijd het gevaarlijkst zijn en waaraan deze leeftijd zeer veelvuldig blootstaat, bekleedt de zoogenaamde heete hersenwaterzucht eene eerste plaats. In die landen, waar men statistieke

[p. 434]

opgaven bezit omtrent de ziekten, waaraan de verschillende overledenen bezweken zijn, heeft men in de jaarlijksche sterflijsten eenen vrij goeden maatstaf, waardoor men de sterfte aan deze treurige ziekte eenigzins kan beoordeelen, en men ontwaart er met ontzetting uit, hoevele offers dezelve jaarlijks opeischt. Het voor ons liggende werk wijdt aan deze statistieke opgaven een geheel hoofdstuk (het tweede, p. 43-71) toe, en de daarin bevatte, met groote zorgvuldigheid, ten deele ook uit onuitgegevene bescheiden, bijeengebragte bijzonderheden, welke men, voor zooverre Ref. bekend is, nergens zoo volledig bijeen vindt, leggen het sprekendste getuigenis af voor de belangrijkheid van het onderwerp, hetwelk de Schrijver zich ter behandeling heeft gekozen. Maar ook bij ons te lande, waar van eene wetenschappelijke statistiek zoo weinig werk gemaakt wordt, behoeft men slechts de advertentiën in de dagbladen te raadplegen, om zich te overtuigen, hoevele kinderen ten gevolge van hersenlijden bezwijken. Nu eens zijn het zenuwzinkingkoortsen, dan is het hersenontsteking, dan weder zijn het stuipen, zeer dikwijls zijn het de tanden, waardoor de dood van zoo menig kind wordt veroorzaakt, om niet te spreken van roodvonk en mazelen, waarbij hersenlijden niet zelden de oorzaak van den doodelijken uitgang is. Doorgaans, althans zeer dikwijls kunnen al deze toestanden onder het nomen collectivum van hydrocephalus acutus gebragt worden. Maar zijn dan al deze met verschillende namen bestempelde ziektetoestanden van denzelfden aard? Verre vandaar, en het is juist hierin, dat de moeijelijkheid van elke beschrijving van de heete hersenwaterzucht is gelegen, dat men namelijk onder dezen gemeenschappelijken naam de meest verschillende ziektetoestanden heeft zamengebragt en zoodoende ziekelijke afwijkingen, welker aard hemelsbreed van elkander verschilt, onder eene enkele rubriek heeft willen plaatsen. Nam men hersenlijden bij kinderen waar, dan was men spoedig met den naam hydrocephalus gereed en verdeelde stoutweg de waargenomene verschijnselen in die van prikkeling, ontsteking en uitstorting, zonder te vragen, of er wel altoos ontsteking aanwe-

[p. 435]

zig was of geweest was, zonder te onderzoeken, of er wel een oorzakelijk verband tusschen ontsteking en uitstorting bestaat, zonder zich er over te bekommeren, of er wel altoos bij doodelijken afloop uitstorting gevonden wordt, en zoo dezelve er is, of wel aan haar de doodelijke afloop mag toegeschreven worden. Zoolang de pathologische anatomie meer als een curiosum, dan als eene wezentlijke studie werd beoefend, bleef men den hydrocephalus acutus als 't ware volgens traditionele beginselen behandelen; maar toen men de lijkopeningen op eene grootere schaal was begonnen te bewerkstelligen en de verschillende ziekelijke afwijkingen had leeren kennen, welke in de hersenen der aan zoogenaamden hydrocephalus bezweken kinderen worden aangetroffen, is men met regt aan de juistheid der tot hiertoe gevolgde wijze van behandeling gaan twijfelen; men heeft leeren inzien, dat men niet altoos van bloedontlastingen zijn heil moet verwachten; ja dat er niet zelden een toestand aanwezig is, lijnregt tegenovergesteld aan dien, waartegen men met antiphlogistische middelen te velde trekt. Intusschen toen op deze wijze de grondslagen van het oude gebrekkige gebouw allengs waren weggerukt, was men er nog verre van verwijderd, een nieuw en hecht gebouw er voor in de plaats te hebben; de menigte waarnemingen lagen verstrooid uiteen en eene onpartijdige kritiek derzelve bleef altoos eene wenschelijke zaak. Als zoodanig moet men de verhandeling van Dr. bennett, welke in 1843 onder den titel van: The Causes, Nature, Diagnosis, and Treatment of acute Hydrocephalus in het licht verscheen, als eenen zeer verdienstelijken arbeid beschouwen. Al wat tot dusverre omtrent het op den titel vermelde onderwerp bekend was, is in dezelve bijeengebragt en kritisch beschouwd door eenen man, die door grondige studie en door eigene waarneming in een gasthuis de bevoegdheid had, zijn oordeel over de waargenomene feiten uit te spreken. De London medical Society heeft dan ook aan deze verhandeling de gouden fothergill'sche medaille toegewezen: deze onderscheiding mag voorzeker tot waarborg voor hare degelijkheid verstrekken. Eenige maanden,

[p. 436]

nadat de oorspronkelijke uitgave in het licht was verschenen, werd door Dr. lang, te Weenen, eene Duitsche vertaling onder toezigt van Prof. rokitansky bezorgd; ja deze laatste geleerde achtte haar belangrijk genoeg, om door het toevoegen van eenige aanmerkingen het pathologisch-anatomisch gedeelte vollediger te maken. Hierdoor is inderdaad deze Hoogduitsche uitgave belangrijker geworden, dan de Engelsche, want daar bennett zelf slechts weinige lijkopeningen heeft gedaan, mist zijn werk vooral in het pathologisch-anatomische gedeelte die oorspronkelijkheid, welke den arbeid van den beroemden Weener Hoogleeraar zoozeer kenmerkt. Wij moeten het derhalve allezins goedkeuren, dat de Nederduitsche Vertaler zich niet van de Engelsche, maar van de Hoogduitsche uitgave heeft bediend. Het werk vervalt in zeven Hoofdstukken. In het eerste worden de algemeene kenteekenen der verschillende vormen van de heete hersenwaterzucht opgegeven; in het tweede worden statistieke opgaven omtrent deze ziekte medegedeeld; het derde is aan de ziektekundige ontleedkunde, het vierde aan de behandeling der oorzaken, het vijfde aan de pathologie, het zesde aan de herkenning vooral der verschillende vormen en het zevende aan de behandeling toegewijd, terwijl eenige waarnemingen in een aanhangsel ter nadere opheldering worden medegedeeld. Hier en daar heeft de Vertaler eenige weinige aanmerkingen bijgevoegd en met name aan het derde Hoofdstuk, hoofdzakelijk uit de pathologische anatomie van Prof. rokitansky, eenige uitbreiding gegeven. Wij rekenen het aan bennett als eene wezentlijke verdienste toe, dat hij aan zijne lezers als 't ware gedurig voor oogen houdt, dat onder den naam van hydrocephalus acutus de meest verschillende ziektetoestanden der hersenen zijn zamengevat, welke men van elkander moet onderkennen, indien men in de behandeling niet grootelijks zal mistasten. Het is hetzelfde beginsel, hetwelk genoegzaam omstreeks denzelfden tijd eenen Duitschen geleerde (Dr. h. cohen) noopte, om den geheelen naam van hydrocephalus, waarmede van den aanvang af een onjuist denkbeeld verbonden is, te laten varen en door

[p. 437]

dien van hersenlijden te doen vervangen. Van zeer veel belang zijn dan ook in het werk van bennett de hoofdstukken over de oorzaken en over de pathogenie der ziekte; de kennis der oorzaken is vooral bij eene ziekte als deze van het hoogste gewigt. Dat de scrofulosis eene hoofdrol speelt, is zeer natuurlijk; schoon de Schrijver, en te regt, haar niet zoo uitsluitend als voorbeschikkende oorzaak opgeeft, als zulks door anderen, b.v. door scharlau, is geschied. In het hoofdstuk over de behandeling wordt de waarde der ontstekingwerende methode, schoon deze op haren regten prijs wordt geschat, eenigzins beperkt. Intusschen verwonderde het ons nog al, dat de Schrijver, in weerwil van zijne vrees voor te groote bloedontlastingen, zoozeer de algemeene bloedontlastingen bij den ontstekingachtigen vorm der ziekte voorstaat. Wij gelooven, dat men zich slechts in zeer enkele gevallen van aderlatingen bij hersenlijden van kinderen kan bedienen en wij zouden in allen gevalle er groote zwarigheid in zien, om te dien einde de vena jugularis te openen (Men zie p. 224 en elders.) De Schrijver is over het algemeen minder bevreesd voor het gebruik van opium-preparaten in de kinderpraxis dan anderen. Wij hadden evenwel de aanwijzingen voor het gebruik van deze middelen eenigzins duidelijker uiteengezet verlangd. - Over het geheel echter vereenigen wij ons ten volle met de beschouwingen van den Schrijver en heeten deze welgeslaagde vertaling van harte welkom; wij hopen, dat zij veel nut moge stichten en dat zij moge medewerken, dat velen ook deze ziekte minder volgens eenen vasten slender, maar meer volgens eene rationele beschouwing behandelen.