Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1847

Leerredenen over de Feeststoffen door G.H. van Senden, Theol. Doctor en Predikant te Zwolle. Te Zwolle, bij J.J. Tijll. 1846. In gr. 8vo. 382 bl. f 1-30.

Wanneer wij met deze aankondiging ons voorstelden, den bovenstaanden arbeid van den onvermoeid werkzamen van senden ter kennis van ons godsdienstig publiek te brengen, zouden wij zekerlijk veel te laat komen. Dat publiek heeft dien arbeid, reeds dadelijk bij de uitgave, op den regten prijs weten te schatten; het is er mede bekend, en honderden, ja misschien duizenden hebben er gewis menig stichtelijk en verheffend uur aan te danken. Even min willen wij er ons toe zetten, om dit werk aan eene eigenlijke beoordeeling te onderwerpen. De bekwame man behoort niet meer tot onze jongere predikers, voor wie eene grondige en bescheidene toetsing gepast en nuttig zou kunnen zijn. Hij heeft zijnen geheel eigenaardigen preektrant, die hem uit hoofd en hart als gegroeid is, en met zijn' geheelen in- en uitwendigen mensch zamenhangt, een' preektrant, dien hij niet veranderen of zelfs wijzigen kan, en ook niet veranderen moet, al ware dit hem mogelijk. Gaarne nemen wij dan ook de gave aan, zoo als zij ons aangeboden wordt, zonder ons genoegen er door te laten verstoren, dat ze naar wezen en vorm wel eens minder of geheel niet beantwoordt aan 't geen wij, naar de eischen der kunst, er in zouden wenschen te vinden. Liever dan koude aanmerkingen op enkele partijen te maken, die zoo

[p. 204]

ligt den schijn verkrijgen van uit vitzucht voortgevloeid te zijn, verheugen wij ons dankbaar in het vele goede en schoone dat wij hier ontmoeten, in de belangrijke toelichtingen, treffende denkbeelden en stoute of roerende teekeningen, waarvan de twee stukken, het Hemelvaarts- en het Pinksterfeest, als overvloeijen. Deze beide stukken voltooijen nu, te zamen met het Geboortefeest des Heeren, het schoon geheel, den bundel Leerredenen over de Feeststoffen. Wij vinden den Prediker hier weder, gelijk wij hem uit vroegere proeven kennen, met name uit zijne ‘Leerredenen over de Geschiedenis van jezus' lijden en sterven,’ alsmede uit het eerste stuk van deze Feeststoffen, vroeger (zie Vaderl. Letteroef. 1845. N^o. XV, bl. 657 env.) door ons aangekondigd, als den man van een' schranderen blik, die het eigenaardige en interessante van eenen tekst weet te vatten en geleidelijk te schikken, als den man van vele en veelsoortige kundigheden, die hij kwistig en toch met losheid uitstort, van eene rijke verbeelding, waardoor hij den toehoorder telkens in 't midden der gebeurtenissen weet te verplaatsen, van een warm en levendig gevoel, waardoor hij tot het binnenste der handelende personen doordringt, gaven, waarmede hij eene magt over de taal vereenigt, die hem het middel aan de hand geeft, om hetgeen in zijn binnenste omgaat in anderen over te storten, en hen alzoo te roeren, te treffen, te ontvonken en mede te slepen. Bepaalde zoogenoemde schriftverklaring en de toon van stichting, die in hart en leven dringt, den zondaar aan zich zelv' ontdekt en hem verkwikt door den rijkdom van Gods genade in christus, moge den lezer hier al minder boeijen, dan de zoo prachtige als ware schilderingen van gebeurtenissen, personen en toestanden: wie zal zijne belangstelling aan een werk onthouden, omdat het niet alles geeft, wat in het ideaal besloten ligt, en nog iets te wenschen overlaat? Het moge ons desgelijks toeschijnen, dat de Prediker wel eens te ver gaat in zijne schilderingen, door zich aan toestanden te wagen die zelfs de magt van het stoutste penseel te boven gaan: (zoo als bladz. 125-127) wij willen ons gaarne houden aan de

[p. 205]

schoonheden, die den Prediker toebehooren en hem alleen eigen zijn. Tot die schoonheden rekenen wij mede de levendige en, om het met een thans veel gebruikt, hoewel onnederduitsch, woord uit te drukken, de aanschouwelijke voorstellingen, welke vaak door de groote bekendheid van van senden met de oude landen en volken op eene wijze verlevendigd worden, waarvan wij bij onze vaderlandsche predikers de wederga niet aantreffen. Men leze b.v. bladz. 317 tot 320 en bladz. 324 en 325, welke laatste plaats wij ten slotte als eene proeve mededeelen:

‘Daar zijn er, die afdaalden van Medië's rijk bevochtigde bergen, die opklommen uit Perzie's paradijsachtige vlakten, die kwamen van het verre Parthië, van het nog verder gelegene Indië. Zij hebben gezocht, de boorden van den snelvlietenden Tigris te bereiken. Vereenigd met den Mesopotamiër, zijn ze den statig golvenden Euphraat genaderd. Zij zijn die rivier overgestoken, om langs den weg, waarop bijna zes eeuwen te voren de ballingen uit Babel terugkeerden, het Heilige land te bereiken. Daar zijn er, die komen uit het Noorden, waar de zee Pontus bespoelt, - die, Kappadocië's min vruchtbare velden doortrekkende, daar reisgenooten gevonden hadden. Uit Frygië's vlakten, doorkronkeld van rivieren, zijn er opgedaagd, en de bekranste heuvelen, waarmede Pamfilië, als hangende aan hooge bergen, zich uitstrekt, zijn door andere verlaten. De rijkdom en de zegen van Azië hebben den Jood, die te midden van dezelve leeft, niet kunnen wederhouden, om te gaan naar Jeruzalem. De weg, die uit Arabië naar het beloofde land geleidt, moge door onafzienbare vlakten loopen, zonder water en zonder groei, - daar zijn er, die het gevaar van den togt niet ontzagen. Het zand van Libye heeft hen niet afgeschrikt, om de bevallige streek, waarin Cyrene ligt, voor een tijdlang vaarwel te zeggen. De Egyptische Jood is den Nijl afgedaald; de Kretenser heeft zich toevertrouwd aan de ranke kiel, en de gevaren niet ontzien van eenen togt over zee; Rome heeft met al zijne grootheid, het hart niet

[p. 206]

kunnen boeijen, dat zijne begeerte uitstrekt naar Jeruzalem.’

Wij besluiten met den wensch, dat de Heer van senden ons nog meermalen op zijn predikwerk moge onthalen; maar voegen er den wensch bij, dat onze aankomende Evangelieverkondigers voor de verzoeking van navolging mogen bewaard blijven. Zoo iets laat zich niet nádoen of námaken.