Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1845

Bedenkingen en Mededeelingen aangaande de Oogspierdoorsnijding (myotomia ocularis) ter verhelping van het scheelzien. Door Dr. W. Mensert, Ridder der Orde van den Nederlandschen Leeuw, Oculist van Z.M. den Koning, praktiserend Oogarts te Amsterdam, en vereerd door Z.M. met de Gouden Rijksmedaille enz. Benevens eene vertaling van de geschiedkundige Kritiek Ilias post Homerum, van Dr. Nevermann, voor genees- en niet geneeskundigen. Te Amsterdam, bij C.G. van der Post. 1845. In gr. 8vo. XVI en 77 bl. f :-90.

[p. 584]

Toen wij den titel van de brochure van Dr. mensert lazen, verwachtten wij van hem, onder den naam van ‘Bedenkingen,’ eene oordeelkundige uiteenzetting van de gevaren, waarmede de oogspierdoorsnijding kan vergezeld gaan, en van de nadeelige gevolgen, welke zij na zich kan slepen; onder den naam van ‘Mededeelingen’ zoodanige gevallen uit zijne eigene praktijk, of uit die van anderen, als waardoor genoemde bezwaren bevestigd of wederlegd konden worden. Wat de eerste betreft, zoo vernemen wij daaromtrent niet anders dan (bl. 16): ‘Men overdenkt niet eens, en vraagt zich niet af: zijn diegenen, die geopereerd zijn, wezenlijk hersteld, of zijn zij slechts geopereerd, en wordt het gebrek, hetzij dan vroeger of later, niet weder, zoo als zulks weleer bij spier- en peesdoorsnijding heeft plaats gevonden, hetzelfde? Voor diegenen, welke met dit onderwerp bekend zijn, laat zich dit gemakkelijk begrijpen, doch tevens, dat zeer velen, zelfs de meesten, weder hetzelfde gebrek zullen ontmoeten en menigeen zich geenszins over wezenlijke herstelling zal verblijden.’ En (bl. 19): ‘Evenwel ieder Arts toch weet, dat bij beleedigingen van het oog meer of min belangrijke ontstekingen kunnen ontstaan, en dat bij kwetsingen van het oog, waarvan de weefsels eene zoo naauwe verwantschap hebben, de ontsteking van het eene vliezige gedeelte zich zeer gemakkelijk, zelfs meestal tot de andere vliezige weefsels voortzet, en zich verder aan den oogbol en zoo meer kan mededeelen, waardoor dan ook niet alleen meerdere of mindere zwelling van het bindvlies, uitpuiling, belemmering in de beweging, maar ook aandoeningen van den oogbol, zelfs Exophthalmia, kunnen ontstaan;’ en wat verder op bl. 20 en 21 te lezen is, waar wij evenwel niets hebben gevonden, wat niet reeds in de hoofdzaak door von ammon in zijne brochure: De Spierdoorsnijding, als geneesmiddel van het scheelzien. Uit het Hoogduitsch, Amsterdam, bij van der post. 1841, § 10 en § 15, is gezegd. Met betrekking tot de ‘mededeelingen’ moeten wij opmerken, dat wij van den Schrijver zelven geen enkel geval vinden vermeld; van anderen vinden wij

[p. 585]

wel opgeteekend, hoeveel operatiën zij hebben verrigt (bl. 13), maar slechts van zeer enkelen en dan nog wel zeer oppervlakkig, met welk gevolg zij hebben geopereerd (bl. 23). Overigens bestaat deze 40 bladzijden lange brochure hoofdzakelijk uit waarschuwingen tegen de kwakzalverijen der operateurs ambulants, uit de mededeelingen van de namen der zoodanigen, die, blijkens hunne geschriften, bij ons te lande de operatie van het strabismus hebben gedaan en uit de opmerking, dat deze operatie reeds in de eerste helft der achttiende eeuw door den beruchten j. taylor is verrigt. Dit laatste punt wordt meer opzettelijk betoogd en met historiële bewijzen gestaafd in het bijgevoegde stukje van Dr. nevermann (bl. 40-63): Ilias post Homerum, hetwelk ons uit dien hoofde niet onbelangrijk is voorgekomen, hoezeer het overigens, in weerwil van het motto, niet sine ira et odio is opgesteld. Het stukje van nevermann, hetwelk overgenomen is uit de Annales d'Oculistique de f. cunier, gaat vergezeld van eene aanmerking van den beroemden redacteur van genoemd Tijdschrift (bl. 64-73), welke mede strekt ter bevestiging van het gevoelen van nevermann. Ten slotte ontvangen wij nog: Iets naders over john taylor, door Prof. g. vrolik (bl. 74-77), hetwelk ook in het Hoogduitsch in het Journal für Chirurgie und Augenheilkunde heeft gestaan en waaruit blijkt, dat, moge al j. taylor ook bij ons te lande de groote volksmenigte om den tuin geleid hebben, zij, die met het toezigt over het geneeskundige te Amsterdam belast waren, zijne kwakzalverijen zeer goed doorzagen.

Wanneer wij na deze korte inhoudsopgave ons oordeel over deze brochure in haar geheel zullen zeggen, dan moeten wij er voor uitkomen, dat ons de drie laatstgemelde stukjes het belangrijkst toeschijnen; terwijl zich de Bedenkingen en Mededeelingen van Dr. mensert zelven noch door stijl, noch door orde en regelmatigheid van behandeling aanbevelen. Evenmin als de Schrijver loopen wij hoog met de rondreizende operateurs, die hunne operaties, als waren het kermiskunsten, verrigten. Ook wij geloo-

[p. 586]

ven, dat men meermalen te veel ophef van de operatie van het strabismus heeft gemaakt, maar wij gelooven ook, dat Dr. mensert op de laatste te laag nederziet, en dat zijne grieven tegen de eerste in eene brochure, welke Bedenkingen en Mededeelingen aangaande de oogspiersnijding heet te behelzen, minder op hare plaats zijn. Als proeve van redeneertrant halen wij deze woorden aan (bl. 27): ‘Het is dan ook op alle wijze blijkbaar, dat, wel is waar, aan de spierdoorsnijding, bij de aanvankelijke beoefening, de algemeene goedkeuring te beurt is gevallen, doch dat zij deze niet duurzaam heeft behouden. En zoo schijnt het dan ook in Engeland het geval te zijn geweest; immers Prof. stromeijer heeft deswege gezegd: “Dat de Engelschen, gehecht aan eenmaal erkende regelen der ervaring, die dikwijls een hinderpaal voor het invoeren van nieuwe ontdekkingen zijn, dezelve naauwelijks meer in twijfel trekken, zoodra zij in Engeland zijn ingevoerd. Het lot der spierdoorsnijding hield ik daarom als voor altijd beslist, zoodra de Engelsche Heelkundigen hare toepassing zonder wederstand hadden aangenomen.” Deze woorden, ofschoon door eenen der allereerste voorstanders der tenotomie aangevoerd, bewijzen hier, dat men in Nederland met de bewondering dezer nieuwe bewerking, die dan ook in Holland was uitgevonden, geene uitzondering heeft gemaakt.’ Rec. begrijpt niet, hoe in de aangehaalde woorden van Prof. stromeijer het bewijs kan gevonden worden, dat aan de spierdoorsnijding in Engeland geene duurzame goedkeuring is te beurt gevallen, en evenmin, hoe zij iets omtrent Nederland kunnen bewijzen.