Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1845

[p. 469]

Boekbeschouwing.

Oost-Indische Leerredenen van J.H. van Rossem, vroeger te Padang en Samarang, thans te Sourabaya, Predikant der eerste klasse bij de Hervormde Gemeente. Te Leiden, bij S. en J. Luchtmans. 1844. In gr. 8vo. 178 bl. f 1-50.

Het zou den schijn kunnen hebben van eenige stoutmoedigheid, dat de Eerw. Opsteller van deze leerredenen dezelve nog geen anderhalf jaar na zijne bevestiging in de Evangeliebediening ter uitgave naar het vaderland zond. Maar hij gevoelde er behoefte aan, zijnen ouderen (aan wie het bundeltje is opgedragen) en verderen bloedverwanten en vrienden, hier achtergelaten, eenig bewijs van zijn dankbaar en liefderijk aandenken toe te zenden, en dit doel verschoont in ons oog genoegzaam de ondernomene openbaarmaking der proeven van eersten, jeugdigen kanselarbeid. Er komt bij, dat de Schrijver door de uitgave dezer leerredenen zich eenig vertrouwen wilde verwerven bij het Indische publiek, en daardoor eene gunstige ontvangst voorbereiden aan eenige eenvoudige werkjes, die hij zich voorstelde te schrijven tot aanprijzing en beoefening des Evangelies onder de Christen-ingezetenen onzer Oost-Indische koloniën. Wij prijzen allezins dit oogmerk van den Eerw. van rossem en wenschen hem den besten zegen over dien arbeid.

Indien wij nu deze leerredenen naar den titel moeten beoordeelen, dan zijn wij daarmede eenigzins verlegen. Want Oost-Indische zal wel niet beteekenen, dat de Opsteller in Indië woont, en alzoo deze proeven van zijnen kanselarbeid uit Indië afkomstig zijn; wij althans denken er eerder bij aan derzelver bestemming voor toehoorders in onze O.I. bezittingen, en in hoeverre nu deze stukken geëvenredigd zijn aan de godsdienstige beschaving en ken-

[p. 470]

nis, en geschikt naar de verstandelijke en zedelijke behoeften van hen, voor wie het meerendeel dezer stukken is opgesteld, valt buiten de beoordeeling van ieder, die niet of in Indië gewoond heeft en den godsdienstigen toestand der bevolking aldaar zorgvuldig heeft gadegeslagen, of niet door bijzondere berigten in de gelegenheid is geweest om veel meer van de inwendige kerkelijke gesteldheid in onze O.I. volkplantingen te weten, dan het, helaas! zeer weinige en zeer oppervlakkige, dat deswege aan den belangstellende hier te lande kan bekend zijn. Op zoodanig iets geeft het voorberigt hoop, en wij moedigen den Heer van rossem ernstig aan, om, zoo hij zulks bij het ontvangen van deze aankondiging niet reeds gedaan heeft, daarin vooral woord te houden, opdat men hier te lande toch nader ingelicht worde aangaande de allergewigtigste belangen - de godsdienstige, zedelijke en kerkelijke - van de inwoners van Java en andere eilanden, dan door de allerschraalste berigten geschiedt, die jaarlijks in de Synodale Handelingen worden aangetroffen.

Om op deze leerredenen uit het genoemde oogpunt terug te komen: de hoofdaanmerking, die wij, ook bij onze onbekendheid met het tijdelijke en plaatselijke, op dezelve hebben, is juist, dat wij daarvan geheel geene sporen hebben aangetroffen. Op een paar onbeduidende uitdrukkingen na, blijven deze leerredenen zoozeer in het algemeene hangen, dat zij even goed in elke vaderlandsche, niet geheel uit onkundig eenvoudigen bestaande gemeente zouden kunnen worden uitgesproken. In dit opzigt verraden zij den jeugdigen, nog niet geoefenden Prediker, en hadde het praedicaat: Oost-Indische gerustelijk kunnen achterblijven.

Voor het overige zijn dispositie, indeeling, stijl en dergelijke hoedanigheden, zonder iets bijzonders te bezitten, doorgaans goed. Men zou alleen hier en daar eenigen meerderen gloed mogen wenschen; populariteit zal er niemand aan ontzeggen.

Zonder eene dorre opgave der schetsen te geven, willen wij iets van den inhoud zeggen. De bundel wordt geopend

[p. 471]

met des Predikers intrede te Samarang, uitgesproken den 26 April 1840, en alzoo acht dagen na Paschen. Zij heeft tot tekst Joh. XXI:15-17 en beschouwt de herstelling van petrus in het herdersambt als leerzaam en bemoedigend voor iederen Evangeliedienaar, die zijnen arbeid aanvaardt, omdat zij toont, dat de Heer vordert en regt heeft te vorderen, liefde tot Hem, en omdat Hij met ontfermende goedheid de zwakheden en feilen, ook van de herders zijner gemeente, die Hem liefhebben, vergeeft. Ref. heeft bij herhaalde ondervinding zoozeer het moeijelijke van eene goede intreê-rede leeren kennen, dat hij voor zijn geheele leven geleerd heeft, geene soort van preken met meer zachtheid te beoordeelen, dan deze.

Nog in het vaderland opgesteld en uitgesproken is het daarop volgende stuk: de strijd tusschen licht en duisternis, naar Joh. I:5. De gang van dit stuk is geheel geschiedkundig, waardoor het eigenlijke voedsel voor hart en zin wel wat schraal uitvalt, gelijk dan ook het stichtelijke, of om het met een geijkt woord te zeggen: de zalving, al te zeer aan het onderwijzende is opgeofferd. Het is meer eene verhandeling, dan eene preek. Meer praktisch van aard en aanleg is de derde, behelzende volgens Matth. XIV: 13 eene aanprijzing der wèlgebruikte eenzaamheid, waarin vele nuttige wenken en raadgevingen eene plaats vinden. Met dat al is op deze leerrede mede toepasselijk eene aanmerking, die zich op het geheel wel laat maken, die namelijk van jezus als den christus Gods, als het levend en bezielend middelpunt der Evangelieprediking, niet genoeg op den voorgrond te stellen. Niet, dat het geene Christelijke preken zouden zijn; integendeel; maar christus, de levende Heer der gemeente, leeft er, dunkt ons, niet genoeg in de gansche voordragt, en het zijn, zien wij niet geheel verkeerd, meer de onderwijzingen en pligten van de Christelijke Godsdienst, dan de Heer en zijn geest, die uitkomen. Doch wij moeten dan ook erkennen, dat dit levende beginsel in den laatsten tijd meer helder is ontwikkeld, dan toen de Prediker zich nog hier te lande vormde. En deze aanmerking is van

[p. 472]

mindere toepassing op de volgende leerrede: het schuldbesef vereischt in den begenadigden zondaar de ootmoedigste liefde tot jezus, zijnen Verlosser, waarvan Luk. VII:47 de tekst is. Hier geeft dan ook het bedoelde beginsel meerderen gloed en leven aan de voorstelling. Vervolgens wordt, naar Hand. X:30-35, aangewezen, dat bij het opregte streven naar godsdienstkennis en zedelijke volmaking de Goddelijke bijstand mag worden ingewacht. In dit stuk zou met een oog op den tekst, de eerste Evangelieprediking aan eenen Heiden, en bij het heerschende misbruik van vs. 35, alsof men met elke Godsdienst een braaf mensch zou kunnen zijn, van tijd en plaats denkelijk meer partij zijn te trekken geweest. Bij de laatste: des Christens beschouwing van het tegenwoordige leven en van het toekomende, volgens Hebr. XIII:14, wordt gezegd, dat zij is gehouden op den laatsten dag des jaars, eene omstandigheid, die overigens op het stuk geenen invloed heeft.

Wij wenschen den Eerw. van rossem lust en kracht in zijnen belangrijken werkkring. Liefde tot den Heer zij en blijve het beginsel van zijne prediking; hij ontsteke met gunstigen uitslag het licht des Evangelies, en zij een nuttig werktuig in de hand des Heeren, om de duisternis te doen wijken voor dat weldadig licht. Hij leere zondaren hunne behoeften kennen en derzelver bevrediging waardeeren; ondervinde den Goddelijken bijstand op zijnen arbeid, en bereide ook in het vreemde oord velen voor den hemel!