Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1845

Heesterplanten. Dichtwerk van H.J.C. Nouhuys. Te Amsterdam, bij G.T. Bom. 1844. In gr. 8vo. 95 bl. f 1-90.

Wij beginnen met de nette uitvoering van dezen bundel te prijzen. De titel zeker is, naar ons oordeel, te opgesierd, maar in zijne soort toch keurig uitgevoerd, en druk, letter en papier zijn overigens fraai.

Aan Ree. was de Heer nouhuys als Dichter niet bekend, en in sommige opzigten heeft hij met genoegen als zoodanig kennis met hem gemaakt. Het ontbreekt hem stellig niet aan aanleg voor de poëzij. In zijne voorrede geeft hij het

[p. 228]

oogpunt aan de hand, waaruit hij de dichtkunst beschouwt; een oogpunt, dat nog al verschilt van dat, waaruit vele nieuweren haar beschouwen. Zij is hem meer dan eene uitspanning; zij moet, volgens hem, niet alleen het schoone, maar ook het goede bedoelen. ‘Wat mag men niet van de kunst verwachten,’ zegt hij, ‘nu haar het Christendom en 't geloof aan een oneindig bestaan voorlicht; nu een dichter een verhevener, een godsdienstiger gevoel kan doorblaken?’ Des dichters stelling is dus geworden, ‘dat geen kunstwerk wezenlijk schoon kan genoemd worden, zoo het niet in middellijk of onmiddellijk verband met het goede staat.’ ‘Heb ik getracht,’ zegt hij verder, ‘dit boven aangevoerde indachtig te blijven - dan, waarde lezer, zal deze bedenking, en het mogelijk goede, dat ik heb trachten uit te werken, er u toe stemmen, om mij de vergrijpen, die ik tegen het schoon begaan mogt hebben, niet al te streng toe te rekenen; en die vergrijpen, welke voornamelijk dan te laken zijn, wanneer zij den goeden smaak ondermijnen, (en aldus den lezer hart en geest bederven) zullen haren angel verliezen, zoodra Godsdienst en zedekunde zich bereid betoonen een aequivalent voor het aesthetiesch gemis op te leveren.’

Rec. heeft deze trekken uit de voorrede aangehaald, omdat zij aantoonen, uit welk oogpunt de dichter zelf wenscht, dat zijn werk zal worden beoordeeld. Het moet vooral zedelijke schoonheid bezitten; ‘zonder dat de zanger zich uitsluitend tot Geestelijke onderwerpen of godsdienstige leeringen behoeve te bepalen, moet elke compositie het goede beoogen en den hoogen zin van Godsdienst, waarheid en deugd in zich bevatten.’ Voldoet het dichtwerk, dat ons hier wordt aangeboden, aan dit eerste vereischte? De bundel telt slechts weinige stukken. Zij zijn: de Dichtkunst en de Dichter, Melone, de laatste stonde van eenen veroordeelde, Edmunds klacht en Ibrahim en Zulikah, een Oostersch verhaal. In vele dezer stukken is zonder twijfel de goede bedoeling des dichters zigtbaar; maar hoogeren lof kunnen wij daaraan in dit opzigt toch niet geven. Eene regtstreeks zedelijke bedoeling heeft zeker de laatste stonde van eenen veroordeelde; maar er is zoo weinig diepte, zoo veel oppervlakkigs, zoo veel gerekts in de voorstelling, dat wij haar grootendeels als mislukt moeten beschouwen, hoe gemakkelijk en vloeijend het stuk ook gedicht moge zijn. Voor de meesten der overige stukken heeft de dichter eene hemelverschijning ten

[p. 229]

beste, die nu eens de onschuld redt, dan den bedroefde troost, of ook een paar gelieven tegen den wil eens hardvochtigen vaders vereenigt. Bij alle zouden wij ontkennend antwoorden op de vraag: is hier een dignus vindice nodus? En dat is niet alleen een aesthetisch gebrek, maar vernietigt ook grootendeels het zedelijke schoon, wat de dichter bedoelt en als hoofdzaak beschouwt.

In verband dus met het oogpunt, door hem zelven aangegeven, komen ons zijne stukken als zeer gebrekkige proeven voor, en hadden wij na die uitdrukkelijke aanwijzing in de voorrede in dit opzigt iets anders en beters verwacht.

Wat nu overigens de kunstwaarde dezer gedichten betreft, Rec. zeide reeds, dat hij den dichter geenen aanleg ontzeggen kan. Hij heeft over het algemeen eene gemakkelijke versificatie; zijne dictie is dikwijls poëtisch genoeg; in het Oostersche verhaal zelfs niet zelden zich verliezende in zekere onbestemdheid en gezwollenheid. Maar over het algemeen zijn deze toch de goede eigenschappen van dit bundeltje. De verbeelding des dichters is in zijne schilderingen rijker, dan in zijne conceptie; want zoo wel in de kleinere stukjes, als in het Oostersche verhaal, is de vinding schraal.

Bij de erkentenis van het goede moeten wij dus toch belijden, dat wij ons over het geheel in onze verwachting teleurgesteld zagen, en minder vonden, dan wij hoopten na het lezen der voorrede. Aan den maatstaf, daar gegeven, beantwoorden de stukken gebrekkig, en dat gebrekkige wordt, onzes oordeels, ook niet vergoed door zeer hooge aesthetische schoonheden. Wij raden den dichter de beoefening der poëzij niet af, al durven wij hem niet vleijen met eenen eersten rang en plaats op onzen zangberg.