Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1844

[p. 602]

Waarnemingen omtrent den ouderdom van eenige boomen uit het geslacht van het naaldhout.

De boomen van dit geslacht verschillen aanmerkelijk van ander houtgewas. Dezelve laten zich niet door stek of inlegging voortplanten. Aan derzelver hout ontbreken bijna geheel de spiraalvaten, die de zelfstandigheid van andere houtsoorten uitmaken; het bestaat grootendeels uit cellen of buisjes, die met lucht gevuld zijn, en hiervan komt ook deszelfs, in vergelijking van andere boomen, geringe zwaarte, die het zoo ligt op het water doet drijven. De verhouding der zwaarte van dennenhout tot die van het water staat als 546 tot 1000. Den ouderdom der pijnboomen, dennen en van allen, die tot dit geslacht behooren, kan men, even als bij andere boomsoorten, naar het getal der kringen berekenen. In eenige bergstreken gaan de houtvesters op eene andere wijze te werk; zij nemen namelijk zoo vele jaren aan, als zij van onderen tot aan den top des booms takken of kwasten tellen. Genomene proeven schijnen ten naasten bij tot dezelfde uitkomst te leiden, als wanneer men op de gewone wijze de ringen of jaarkringen in de doorsnede van den gevelden boom telt. Bij verouderende boomen gaat evenwel deze berekening niet altijd door. Het naaldhout wordt in de hoogte gedreven door eene aan hetzelve bijzonder eigene groeikracht, die de kroon eene piramidale gedaante doet erlangen; met den ouderdom neemt deze kracht eene andere rigting, en verdeelt zich meer in de zijtakken. De boom wast dus minder in de hoogte, maar breidt zich meer uit. Vandaar de waaijerachtige kroon bij vele pijnboomen, vooral in zuidelijke landen.

Op mijne togten over de Alpen (dus schrijft de Heer decandolle) heb ik de schoonste dennen in het woud van Ferré gevonden. Dezelve zijn daar in een afgelegen oord blijven staan, dewijl het onmogelijk was, de stammen naar beneden in de dalen te brengen. Dat woud ligt in eene bergklove, Allée Blanche genaamd, onder aan de zuidelijke helling van den Mont-Blanc, en een verbazende ijsklomp (Gletscher) stremt bijna geheel de gemeenschap met de vallei Courmayeur, door welke de weg naar Aosta loopt. Ik heb in dat woud dennen gemeten, welke 4 meters of 12 voet 4 duim omtrek hadden; maar verreweg de grootste boom is buiten twijfel de den op den berg Béqué, tusschen Dolone en Pré-St.-Didier. Deze veteraan onder het geboomte der Alpen heet bij de Alpen-bewoners de geitenstal, dewijl geheele kudden geiten des winters onder denzelven eene schuilplaats vinden. Deze reusachtige boom heeft even boven den wortel eenen omvang van 23 voet, en de verbazende stam houdt boven den eersten tak, die zelf 8 voet 4 duim 4 lijn dik is, nog eene dikte van 12½ voet.

[p. 603]

Ik heb (zegt dezelfde Schrijver) gelegenheid gehad, om de jaarkringen van een' anderen den te meten en te tellen, en ik deel de uitkomst dier onderzoeking mede, om den ouderdom des dennebooms van Béqué daarnaar te berekenen. De den (abies excelsa) had 8½ voet omtrek, en was, volgens het aantal jaarkringen, 260 jaren oud. In de eerste honderd jaren groeit dezelve zeer schielijk. Doch de wasdom neemt evenredig af; en verdeelt men den tijd in tienjarige perken, zoo bevindt men, dat de boom in het eerste jaar 2 duim 8 lijn dik was, maar van het 90ste tot het 100ste slechts 1 duim 2½ lijn dikker werd. Met het tweede honderdtal jaren begint de groei zeer gelijkmatig te worden - dezelve bedraagt in de tien jaren tusschen 1 duim 1 lijn en 9⅔ lijn; doch in het laatste tijdperk vóór het 260ste jaar, waarin de boom geveld werd, nog slechts 8¾ lijn. In volgende eeuwen zou waarschijnlijk de wasdom nog meer afgenomen, en welligt op 7 lijn of iets minder in elk tienjarig tijdperk gekomen zijn. Deze zeven lijnen kunnen dus ten naastenbij gehouden worden voor den maatstaf van den groei der dennen in hun tweede levensperk, d.i. gedurende die lange reeks van jaren, waarin zij langzamer, doch tevens veel regelmatiger, dan in den beginne, groeijen. - Naar deze waarnemingen nu is de ouderdom van den grooten denneboom ongeveer te berekenen. Dezelve heeft, gelijk boven is gezegd, 23 voet omtrek, en dus 7 voet 8 duim middellijn. De 260 jaren oude den had 8 voet 9 duim 4 lijn omtrek, en 2 voet 11 duim 1 lijn in de doorsnede. In het laatste tienjarige tijdperk werd deze slechts 8¾ lijn dikker, en zou, had men denzelven laten staan, op het einde der derde eeuw 3 voet 2 duim dik geweest zijn, en na verloop van nog honderd jaren, wanneer men steeds dezelfde verhouding van wasdom aanneemt, 4 voet 1 duim 8 lijn. Neemt men nu, volgens bovengemelde hoogstwaarschijnlijke onderstelling, aan, dat, van het vijfde honderdtal jaren, de groei nog slechts 7 lijn in tien jaren bedraagt, en in deze verhouding blijft voortduren, zoo zou de boom elke eeuw niet volkomen 6 duim dikker geworden zijn, en niet minder dan twaalfhonderd jaren noodig gehad hebben, om tot eenen boom van 7 voet 8 duim middellijn, gelijk de den van Béqué is, te groeijen.

Deze reus onder het geboomte kan echter nog eeuwen leven; want deszelfs groei is zoo schoon en krachtig, dat er geene teekenen van de zwakheden des ouderdoms zich vertoonen. Bij dezen getuige van eeuwen gevoelt men, hoe reusachtige boomen op gelijke wijze, maar nog veel sterker, dan overblijfselen van oude kunstwerken, de verbeelding aangrijpen. Inderdaad, een gewas, waarin eeuwen lang de natuurkracht onafgebroken schept en werkt, en dat jaarlijks aan de aarde meer geeft, dan er van ontvangt, is een verheven beeld.

De lorkenboomen, wier hout iets zwaarder is dan het den-

[p. 604]

nenhout, staan als timmerhout met de dennen gelijk, maar zijn voor den scheepsbouw nog hooger te schatten. Men gaat echter niet op eene verstandige wijze te werk in de pijnboomwouden der Alpen. Boomen in den besten groei worden zonder noodzaak geveld. Hier en daar treft men nog slechts een paar reusachtige lorkenboomen aan, hoedanige eertijds in menigte de helling der bergen en de aangrenzende dalen bedekten. In het woud van Ferré heb ik evenwel nog verscheidene zeer groote lorkenboomen gemeten. De grootste derzelven had 16 voet 9½ duim omtrek; en, daar ik mij door waarnemingen op gevelde lorken overtuigd had, dat zij omtrent in dezelfde verhouding aangroeijen als de dennen, moet deze boom, volgens boven opgegevene berekening, eenen ouderdom van meer dan achthonderd jaren hebben.