Het Wonderjaer (1566). Historische Tafereelen uit de XVIde Eeuw. Door Hendrik Conscience. Te Antwerpen, bij L.J. de Cort. 1843. In kl. 8vo. 206 bl. f 1-25.
De Heer conscience heeft zich, sedert eenige jaren, als een niet onverdienstelijk romanschrijver doen kennen, onder anderen door zijn' Leeuw van Vlaanderen. Ref. moet echter verklaren, dat het aangekondigde verhaal geenszins daarmede, en nog minder met zijn later aangenaam en naïf geschreven werkje, Hoe men schilder wordt, is gelijk te stellen. Het hoofdgebrek van des Heeren conscience's schrijfwijze is eene zekere gezwollene oppervlakkigheid, waardoor zijne verhalen overdreven worden, en zijne karakterschildering zwak, onjuist en soms tegenstrijdig wordt. Dit alles blijkt voornamelijk in dezen geschiedkundigen Roman, waarvan de hoofdgebeurtenis de Antwerpsche beeldstorming is, en waarvan de intrigue in drie of vier dagen afloopt. Men zoude dus dit verhaal beter de wonderdagen dan het wonderjaer kunnen noemen; den naam van historische tafereelen verdient het ten minste geenszins, omdat er niets geschiedkundigs in voorkomt, dan hetgeen op de beeldstorming, voornamelijk der Lievevrouwekerk, betrekking heeft, en al het overige eene overdrevene romantische kleur bezit, vol van de grootste onwaarschijnlijkheden en plotselinge veranderingen van de situatiën der handelende personen.
Evenwel laat zich dit boekje voor eenen gewonen romanlezer niet zonder genoegen doorbladeren; men vindt er in een kort bestek bijeen, hetgeen een' zoodanigen belang kan inboezemen. Wij moeten hem echter waarschuwen, dat, daar de gebeurtenissen uit een Roomsch-Catholiek standpunt bezien zijn, hetgeen hij trouwens spoedig merken kan, al wat de Schrijver omtrent de Geuzen en beeldstormers zegt, wier gedrag wij echter geenszins willen regtvaardigen, niet te letterlijk op te vatten is, maar te bedenken, dat zij hier met de zwartste kleuren worden afgeschilderd, zonder ge-