Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1844

Stemmen uit het Graf van een' Christen. IIde of laatste Deel. Te Dordrecht, bij H. Lagerwey. In gr. 8vo. 331 bl. f 3 - :

Dit tweede en laatste Deel handelt over Christus en Christendom, over de Christelijke kerk en de Sacramenten derzelve; doch in het woord vooraf wordt onderzocht naar den geest der Protestantsche of Evangelische kerk, om te zien, hoe wij in dezen geest over die onderwerpen te denken hebben; namelijk in den geest van belangstelling in de waarheden der godsdienst; van den diepsten eerbied voor het gezag des Bijbels; van nederigheid en bescheidenheid; van vrijmoedigheid; van verdraagzaamheid; van ware verbetering. Deze goede geest wordt ook in deze vertoogen doorgaans gevonden; en Ref. heeft ze,

[p. 403]

even als die van het eerste Deel, over het geheel met veel genoegen gelezen. Om onzen Lezer nader te doen weten, wat men hier vindt, deelt hij nog mede, dat onder de hoofdrubriek Christus de volgende artikels behandeld worden, kortelijk hierop nederkomende: de gronden, waarop ons geloof aan hem rust; dat hij de roem en de vreugde van ons geslacht is; wat hij voor mij gedaan heeft, nog doet, en voor de volgende tijden en geslachten zijn zal. - Ten aanzien van het Christendom onderzoekt de Schrijver, wat het is; wat het werkt; dat het eene Godsdienst voor allen is; of het verdelgd kan worden; dat men zich voor minachting en onverschilligheid omtrent hetzelve te wachten heeft. Ten aanzien der Christelijke kerk beschouwt hij, wat zij is, en welke hare eenheid is. Hare Sacramenten (dit woord zou Ref., om bekende redenen, liefst vermeden hebben,) beschouwende, handelt hij over den heiligen Waterdoop; over de viering des heiligen Avondmaals, als een' heiligen en stelligen pligt; over deszelfs doel en zegen; voor welk hart het een hooge zegen is; (deze twee laatstgenoemde konden bijeengevoegd worden;) eindelijk over de wijsheid en goedheid van jesus in het instellen van beide.

Over het algemeen kan dus Ref. van den inhoud dezes tweeden Deels eene even goede getuigenis afleggen, als van dien des eersten, en het als eene doelmatige en nuttige behandeling van altijd belangrijke zaken aanbevelen. Hier en daar, gelijk wel naauwelijks anders zijn kan, zou hij in de voorstelling een weinig van den Schrijver verschillen; zoo als b.v. bl. 116 en volgg., waar dezelve, in de bepaling van het oogmerk des lijdens en stervens van jezus, schijnt te wankelen tusschen de denkbeelden van plaatsvervanging en van zinnelijk tusschenkomende verzekering, terwijl Ref. alleen het laatste volgens Rede en H. Schrift voor houdbaar acht, en in het eerste, wèl doorgedacht, de grootste ongerijmdheid vindt, ja meer ook, in de manier van jezus en de Apostelen, hierbij nog meer aanmerking zou willen genomen hebben op de opstanding en verheerlijking van den Zaligmaker. - Zoo is het ook,

[p. 404]

bl. 130 en volgg., niet volkomen duidelijk, hoe de Schrijver de zedelijke regering van jezus christus opvat; of als eene zoodanige, die (gelijk hij bl. 135 zegt) door leer, instellingen en voorbeeld geschiedt; of als zulk eene onbepaalde, waarbij het dikwijls voorgesteld wordt, alsof christus de regering van Gods Voorzienigheid overgenomen heeft; en dus eindelijk de Eenige en Waarachtige, uit en door wien alles is, als 't ware niet meer in aanmerking komt. Zoo zou ook het gestelde op bl. 175 en volgg., over hetgene, dat het Christendom in den mensch werkt, over het geheel zeer wèl zijn, indien Joan. III:3 niet te veel als eene algemeen geldende plaats beschouwd ware, hetwelk op de duidelijkheid en juistheid der voorstelling hier en daar eenen nadeeligen invloed heeft. Bl. 207 en volgg. komen Ref. de twee eerste gronden, die daar voor de duurzaamheid van het Christendom aangevoerd zijn, op zich zelve niet voldoende voor; namelijk vooreerst dat het werk van God was, want dit was ook de Mozaïsche Godsdienst, doch slechts voor een' tijd; en ten andere dat het reeds zoo lang gestaan heeft, want dit kon men ook van het Mozaïsme zeggen, en echter is dit eindelijk vernietigd. Beter zijn de twee laatste gronden, namelijk de geestelijke aard van het Christendom, en deszelfs onontbeerlijkheid voor de geestelijke behoeften van den mensch. Wat de Schrijver, bl. 272 en volgg., over de nuttigheid der herinnering van den Doopdag zegt, is op het meerendeel der Christenen, als den Kinderdoop aannemende, niet toepasselijk. Bl. 307 en volgg., volgt de Schrijver het gevoelen der genen, die in 1 Cor. XI:28, eene vermaning tot onderzoek naar zijn' eigen zedelijken toestand of zelfbeproeving vóór het Avondmaal vinden; doch, blijkens den ganschen zamenhang dezer plaats, ziet het immers op het toenmalige misbruik, dat er in de Corinthische Gemeente bij de viering des Avondmaals plaats had, waarvoor de Christenen zich wachten moesten, en zorgen, dat zij niet, als volgers van zulk eene schandelijke gewoonte, de liefdemaaltijden en alzoo ook het gedenkmaal van jezus hielden; en het is dus iets geheel tijdelijks en plaatselijks.

[p. 405]

Indien ook het eerste gevoelen de meening des Apostels was, waarom heeft dan de Insteller er niet van gesproken? wist de Apostel het beter, dan zijn Meester en Zender? en waarom vinden wij er niets van in de geschiedenis der eerste Christen-gemeenten, die telkens het Avondmaal vierden? Intusschen wil Ref. door deze en dergelijke aanmerkingen, die hij, naar zijne wijze van zien, hier of daar zou kunnen maken, den aan dit werk over 't geheel gegeven lof niet verminderen, maar hetzelve tot bevordering van een redelijk en werkzaam Christendom gaarne aanprijzen.