Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1844

Nagelatene Leerredenen over de Geschiedenis van Abraham; door A. van Bemmelen, laatst Predikant te Oosterhout bij Breda. (Uitgegeven ten voordeele zijner overgeblevene Dochters.) Te Amsterdam, bij R. Stemvers. 1843. In gr. 8vo. XVI, 256 bl. f 2-60.

Zal de kritiek als beoordeeling van uitgekomene boekwerken nuttig werkzaam zijn, dan behoort zij zoowel de schrijvers op het minder goede in hunne schriften opmerkzaam te maken, opdat zij er hun voordeel mede zouden kunnen doen, als de lezers eenigermate kennis te doen dragen van hetgeen hun wordt aangeboden. Het eerstgenoemde is bij de aankondiging dezer leerredenen niet meer mogelijk, daar de Eerw. van bemmelen aan zijne geliefde gemeente en betrekkingen door den dood is ontrukt. Alleen aan onze lezers hebben wij thans kortelijk mede te deelen, wat zij hier kunnen vinden.

Een elftal leerredenen behandelt de merkwaardigste lotgevallen van abraham, waarbij eene twaalfde ten slotte is toegevoegd, als de kroon op het geheel. De eerste leerrede handelt over de Goddelijke roeping van abraham uit zijn vaderland, Gen. XII:1-7; de tweede, over de edelmoedige vredelievendheid van abraham, Gen. XIII;

[p. 399]

de derde, over abraham's moed en grootmoedigheid, Gen. XIV:14, XV:1; de vierde, over de belofte van God aan abraham, omtrent eene talrijke nakomelingschap, beschouwd als eene proeve van Goddelijk onderwijs, Gen. XV:1-6; de vijfde, over Gods almagt, aan abraham voorgesteld, als drangreden tot volstandigheid in de dienst van God, Gen. XVII:1, 2; de zesde, over abraham, als menschen- en Gods-vriend, gebleken bij eene Goddelijke openbaring aan hem, Gen. XVIII:1-5, 16-19; de zevende, over abraham, als de menschenen Gods-vriend, gebleken in zijne voorspraak voor Sodom, Gen. XVIII:20-33; de achtste, over abraham's huiselijk geluk bij de geboorte van isaäk, Gen. XXI:1-14; de negende, over abraham's geloof en gehoorzaamheid aan God, in de opoffering van isaäk, Gen. XXII:1-19; de tiende, over abraham's uithuwelijking van isaäk, Gen. XXIV; de elfde, over den dood van abraham, Gen. XXV:7-10; en eindelijk de twaalfde, over de toekomende gelukzaligheid, een leven voor God, Luk. XX:38.

Er is veel goeds in deze leerredenen. Zij dragen blijken, dat er is nagedacht over de bewerking der stof; maar de opgave der hoofd- en onderverdeeling wenschten wij eenvoudiger. De tiende leerrede zal wel de minst boeijende zijn, al is zij niet van nuttige leering ontbloot. De zevende en achtste behaagden ons bijzonder. In deze laatstgenoemde wordt eerst abraham's huiselijk genoegen voorgesteld als voltooid door de geboorte van isaäk; daarna abraham's vadervreugd, als verbitterd door huiselijk ongenoegen; eindelijk abraham's vaderhart, als vertroost door de Goddelijke onderrigtingen en belofte. Ook de twaalfde leerrede is geenszins de minste van het twaalftal. De toekomende gelukzaligheid is een leven voor God. I. wat dit in zich sluit: A. de zaak beschouwd van Gods zijde: het is een leven door Gods magt, door Gods gunst, op Gods plaats; B. de zaak beschouwd van des menschen zijde: het is een leven tot Gods eer, in Gods werk, naar Gods oogmerk. II. Wat er voor ons uit volgt: Wij

[p. 400]

moeten leven tot Gods eer, in Gods werk, naar Gods oogmerk.

Over het algemeen is de voorstelling levendig en de stijl, enkele zeer uitgerekte volzinnen niet medegerekend, goed en vloeijend. Maar - en dit is onze hoofdaanmerking - is er wel genoeg gegeven voor het hart? Is er niet te veel geredeneerd? Reeds kunnen de schetsen der leerredenen bewijzen, dat het verstandelijke element hier op den voorgrond staat; want, in plaats van resultaat te zijn van de logische bewerking der stof, beredeneren zij zelve, meer dan somtijds noodig was, de zaken, die nader zullen worden uiteengezet. Bovendien missen wij nog al eens de echte Evangelische kleur, die, zoo als natuurlijk is, bij de behandeling van onderwerpen uit het Oude Verbond niet zoo van zelf over de geheele voorstelling zal verspreid liggen, als bij de behandeling van onderwerpen uit het Nieuwe, maar die toch onontbeerlijk is in eene leerrede, welke door eene vergadering van Christenen wordt aangehoord. Men vergelijke b.v. bl. 238 en 239, het einde der elfde leerrede, waar bijna geen gebruik is gemaakt van de schoone gelegenheid, om des Christens uitzigten in de eeuwigheid te schilderen, die, door christus verhelderd, zoo veel heerlijker zijn dan die van den geloovige onder de bedeeling des Ouden Verbonds. In de twaalfde leerrede, die niet gelijk de andere een onderwerp uit het O.V. behandelt, hadden wij toch vooral christus willen gepredikt zien. Doch ieder oordeele zelf, en neme uit dezen bundel, wat hem kan leeren en stichten. Wij wenschen dien vele koopers toe. De lezing dezer leerredenen is bij uitnemendheid geschikt, om onze Christelijke blijdschap te verhoogen, als die ons levendig kunnen doen gevoelen, welk heil ons is gegeven in de kennis van den God van abraham als den Vader van onzen Heer jezus christus, door wien wij nu in een veel helderder licht wandelen dan abraham, en door wien wij nog heerlijker naam kunnen deelachtig worden, dan dien, met welken de vriend van God werd vereerd.