Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1844

Antwoord op twee Anticritieken, voorkomende in het Algemeen Letterlievend Maandschrift, 1843, N^o. 2 en 1844, N^o. 2.

De Apocryfe boeken des N. Verbonds, bijeenverzameld, uit de oorspronkelijke talen overgezet, en met inleidingen en aanteekeningen voorzien, waarvan twee stukken in 1842 te 's Hage, bij den boekhandelaar w.p. van stockum, zijn

[p. 295]

verschenen, werden in de Vaderlandsche Letteroefeningen (1842, N^o. 15 en 1843, N^o. 16) niet zeer gunstig beoordeeld. Dat dit den bewerker niet aangenaam zijn kon, sprak wel van zelf. Vooral als men jong is en weinig ervaring bezit, heeft men meestal eene buitensporige liefde voor de eerste papieren kinderen, die men ter wereld brengt. En daar de Verzamelaar in andere beoordeelingen, die zich meestal slechts met een algemeen overzigt van zijnen arbeid tevreden stelden, vrij sterk werd geprezen, kon het hem natuurlijk niet welgevallig wezen, dat er een Recensent optrad, die zich de moeite gaf om de wetenschappelijke waarde van zijn werk aan te roeren, en, gelijk men zegt, de kraai van de paauwenvederen te ontdoen. Rec. vernam eerst dezer dagen van de Redactie der Vaderlandsche Letteroefeningen het bestaan van beide Anticritieken. In zijne woonplaats heeft hij geene gelegenheid, om het Algemeen Letterlievend Maandschrift te lezen, en was daardoor met de eerste Anticritiek ten eenemale onbekend gebleven, toen hij de korte aankondiging van het tweede stuk der Apocryfe Evangeliën ternederschreef. Had hij die eerste Anticritiek vroeger gelezen, waarschijnlijk had de aankondiging van het tweede stuk eenen anderen vorm gekregen, door de eigene bekentenis van den Anticriticus, ‘dat hij zich tot eene wetenschappelijke uitgave der Apocryfen geheel onbekwaam achtte’! - Die Anticritiek echter niet gezien hebbende, kon Rec. bij de aankondiging van het tweede stuk gerustelijk naar die van het eerste verwijzen, en het onnoodig achten, de geringe wetenschappelijke waarde dezer onderneming weder op nieuw te gaan bewijzen.

In den grond is het verschil daarmede vereffend. Recensent heeft het werk als onwetenschappelijk bevonden. De Verzamelaar heeft dit toegestemd. Waar was dus de noodzakelijkheid eener tweede Anticritiek?

Nu echter beide Anticritieken voor ons liggen, hebben wij een woord aan den ons overigens onbekenden Heer mosano, de keizer, of hoe hij heeten moge. Het lust ons niet, zijne bewijsvoering van woord tot woord te volgen; slechts op een en ander punt maken wij hem opmerkzaam.

Het eerste betreft het groot verschil der wijze, waarop hij over zijnen beoordeelaar spreekt. In de eerste Anticritiek houdt hij mij ‘voor eenen bevoegden geleerde, die wel voor zijne taak berekend is.’ In de tweede spreekt hij van ‘noodeloos vertoon van heele en halve geleerdheid.’ In de eerste zegt hij, ‘dat hij zich op hatelijke schimpscheuten waarschijnlijk niet zou verdedigen.’ In de tweede schrijft hij echter tegen iemand, ‘wiens opzettelijke toeleg het schijnt, te miskennen, te verbitteren, te vernederen.’ In de eerste ‘zegt hij zijnen geleerden beoordeelaar voor vele opmerkingen hartelijk dank, en zal daarvan zooveel mogelijk erkentelijk gebruik maken.’ In de tweede heet mijne

[p. 296]

wijze van beoordeelen ‘geheel valsch en een' openlijken beoordeelaar onwaardig.’ In de eerste - doch genoeg. Wat dunkt u, Heer mosano! gij, die een blik meent geworpen te hebben in de geschiedenis der recensiën, kan deze paralel ook uwen blik verhelderen in de geschiedenis van sommige Anticritieken? De lezer ziet reeds, wat wij beleefdheidshalve niet verder ontwikkelen: mosano was een weinigje boos. Nu, Recensent vergeeft het hem van harte; hij is ook jong geweest.

En is de beschuldiging van oppervlakkigheid aantijging, waar zoo vele wetenschappelijke quaestiën geïgnoreerd worden? Is de beschuldiging van gebrek aan oorspronkelijkheid aantijging, waar stellig drie vierden der aanteekeningen van den Duitschen Verzamelaar bobberg zijn overgenomen, en de titel dezer vrije navolging echter den indruk maakt van een oorspronkelijk werk? Is het inconsequent, een werk, dat aan de eischen der wetenschap niet voldoet, aan iederen beschaafden Christen (dat is iederen onwetenschappelijken, maar overigens genoegzaam ontwikkelden lezer) aan te bevelen? Rec. ziet het niet in, maar kan hij er den Heere mosano genoegen mede doen, hij wil dan die aanbeveling wel terugnemen. In de laatste recensie (Vaderl. Letteroef. 1843, N^o. 16, bl. 718) - leze men dus, in plaats van de zinsnede: ‘Iederen beschaafden Christen - - wekken wij dus gaarne op,’ de emendatie: ‘raden wij ten sterkste af.’ Zal mosano dit met minder verbazing lezen?

Doch reeds genoeg. Alleen uit liefde voor de wetenschap heeft Rec. een min gunstig oordeel geveld. De betrekkelijke waarde van dit geschrift heeft hij niet ontkent, en erkent hij nog. Den onbekookten uitval van ‘een jong mensch, die naauwelijks de Academie ‘verlaten heeft,’ op sommige Godgeleerde recensiën in de Vaderl. Letteroef., beantwoorden wij niet. Wat een geacht Godgeleerde aan een' van mosano's vrienden (ook al een beroemde pseudonym?) schreef, blijve voor zijne rekening, zoo lang tot het bewijs geleverd wordt. Recensent weet, voor zoover hij aan dit Tijdschrift medewerkt, wat hij der critiek verschuldigd is. Dat is gebleken, toen hij vóór eenigen tijd de Apocryfe Evangeliën beoordeelde. Zeker telt de Redactie geene mosano's onder hare medearbeiders. Ik zal bij deze Anticritiek een' opwekkingsbrief aan haar toezenden, dat zij dien Heer met zijnen vriend ter medewerking uitnoodige. Welligt zal het dan wel beter en grondiger toegaan.

Recensent heeft zijn' tijd te lief, om meer te zeggen over een punt van zoo weinig aangelegenheid. Verdere Anticritieken zullen wij onbeantwoord laten, en berigten dit den Heere mosano bij voorraad, opdat hij nu de lezers van het ‘Letterlievend’ eens op eene uitvoerige vernieuwde Anticritiek onthale, zonder vrees voor ‘plakkastijding,’ zoo ten minste de grondige studie der Apocryfen hem tot dit verheven en belangrijk werk den tijd overlaat.