Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1844

[p. 265]

Museum van Natuurlijke Historie. Beschrijving der Zoogdieren, volgens Buffon, in de volgorde van Cuvier, met eene Inleiding door Charles d'Orbigny, met honderd en veertig Afbeeldingen geteekend door Victor Adam. 's Gravenhage, bij W.P. van Stockum. 1843. In 8vo. XL en 272 bl. en 41 gekleurde Platen. f 16 - : en ongekleurde Platen f 9 - :

Victor adam heeft als geestig dierenteekenaar eene regtmatig verkregene beroemdheid, en de bij dit werk gevoegde platen, dezelfde, die bij het oorspronkelijk Fransche werk zijn uitgegeven, leveren ons vele proeven van zijn gelukkig talent. De figuur van den marmot met den daarnevens rustenden kleinen Savoyard, de afbeeldingen van de lama en van het hert munten daaronder uit. Minder tevreden zijn wij met de kleuring der platen, die dikwerf gebrekkig is, veelal te donker en te eenzelvig. Zulke blaauwachtig grijze voorwerpen van den magot, als er hier op Plaat 4 een is afgeteekend, zulke leeuwen met zwarte manen als die op Plaat 16 hebben wij in de natuur nimmer gezien. Ook is somtijds de afbeelding uit een wetenschappelijk oogpunt niet voldoende, en het diertje, dat op Plaat 26 als eene Myrmecophaga tamandua voorkomt, is of uit de verbeelding geteekend, of stelt eene andere diersoort voor.

Intusschen zouden wij het voor ons liggend, net uitgevoerde werk gaarne aanprijzen, wanneer het enkel een prentenboek was, of wanneer de tekst, die er was bijgevoegd, eenen meer degelijken inhoud had, dan thans het geval is. Als aangename lectuur prijst zich die tekst niet aan, en wetenschappelijke waarde, die voor het niet aangename der lezing zou schadeloos stellen, kunnen wij er niet aan toekennen. Daarenboven is het Fransche werk weder gevallen in handen van eenen werktuigelijken Vertaler, die met het onderwerp, waarover gehandeld wordt, blijkbaar niet bekend is. Behalve dat hij de zonderlingste

[p. 266]

woorden opdischt, zoo als huishouding voor famille, en de vledermuizen (op bl. VII) in weekdieren, vledermuisvisschen en vampieren verdeelt, toont hij op bijkans elke bladzijde, dat hij van de zaak, waarover hij schreef, niets verstaat en dus alleen met de pen en niet met het hoofd gearbeid heeft. Toen wij daarvan eene menigte proeven in de inleiding van den Heer d'orbigny hadden opgeteekend, kwam het ons onnoodig voor, die nog in andere deelen van het werk te zoeken. Zoo leest men b.v. op bl. XII van rekbare bandspieren, bl. XIII van de zeven ‘hersenwervelbeenderen,’ waaronder, zoo als de zamenhang duidelijk toont, ‘halswervels’ (vertèbres cervicales) te verstaan zijn, op bl. XIV en XV sleutelbeen voor armbeen (humerus), op bl. XXIX van een ‘oogvlies’ dat de hersenen bedekt enz. Ondertusschen geeft deze inleiding van den Heer d'orbigny blijken genoeg, dat ook deze Schrijver niet geheel te huis was op het veld, waarop hij zich met zoo veel zelfvertrouwen beweegt; want hoe zou hij anders op bl. XXII aan de kameelen eene vijfde maag toeschrijven, of bl. XXX van de aangezigtszenuw kunnen zeggen, dat deze zenuw, ‘de gevoeligheid aan al de deelen van het aangezigt overbrengt’? Zoo noemt hij op bl. XVIII het kanaal van botalli een gat, waardoor de holten van het hart gemeenschap hebben. Daar de beschrijvingen der dieren uit buffon getrokken zijn, vindt men er ook hier en daar de oude dwalingen weder, die reeds lang weêrlegd zijn, zoo als op bl. 220, dat het zwijn zijne tanden niet wisselt. Somtijds zijn er nog nieuwe dwalingen bijgevoegd; b.v. op bl. 200, waar van den tamandua gezegd wordt, dat de lengte ongeveer ‘tien voet’ is. Deze vreemde bewering komt althans niet voor rekening van buffon. Zoo groot wordt zelfs de Myrmecophaga jubata L. (buffon's tamanoir) niet, waarvan de grootste exemplaren, den staart medegerekend, naauwelijks 5 of 6 voet lang zullen zijn. Buffon zegt van de Tamandua: ‘Il est beaucoup plus petit que le tamanoir, il n'a environ que dix-huit pouces depuis l'extrémité du museau jusqu'à l'origine de la queue....... et

[p. 267]

la queue longue de dix pouces (Hist. Nat. X. p. 147, 148). Hoe deze acht-en-twintig duim hier tot tien voet zijn aangegroeid, is ons geheel raadselachtig.

Wij houden het oorspronkelijk Fransche werk voor eene speculatie. De fraaije plaatjes, de lage prijs, de uitgave bij kleine afleveringen, lokken uit om het te koopen. Maar zulke werken behoefde men bij ons niet te vertalen. Onze uitgevers moesten berekenen, dat zij met de uitgave van dergelijke werken der wetenschap hier te lande geene dienst bewijzen. Daardoor bevorderen zij ook de uitgave van betere werken niet, maar benadeelen dezelve veeleer. Het publiek is tevreden met de groote namen van buffon en cuvier op den titel en met de lieve plaatjes, en bekommert zich minder over den inhoud. Wij kunnen niet ernstig genoeg tegen zulke ondernemingen waarschuwen, en moeten ze ontraden aan elken uitgever, die werkelijk in zijnen kring tot de bevordering van kennis in ons vaderland en tot den bloei der wetenschappen naar zijn vermogen wenscht bij te dragen.

j. van der hoeven.