Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1843

[p. 733]

Physiologie van den Haag, door een' Hagenaar, geïllustreerd door H.F.C. ten Kate. (Met het motto):

Ontfanght dit vuyl papier: ghij hebt het licht te weten
Waer toe het dienen kan, als Suyker, Zeep en Kruyt
Geen peperhuys en vindt: ik geef het daer voor uyt.

huygens.

Te 's Gravenhage, bij K. Fuhri. 1843. In 12mo. 164 bl. f : - 75.
Een achttiende Hoofdstuk voor de ‘Physiologie van den Haag.’ Door een' Hagenaar. Te 's Gravenhage, bij J.M. van 't Haaff. 1843. In 12mo. 40 bl. f : - 30.

In de maand October des vorigen jaars heeft een Utrechtenaar éénen Hagenaar door toebereid en toegediend vergif om het leven gebragt: in de maand November van dit jaar heeft een Hagenaar vergif toebereid en toegediend, dat het leven der ziele van honderden en duizenden zijner stad- en landgenooten kan, ja moet verpesten. Dat vergif is N^o. 1. Wij schamen ons, door een verslag van den inhoud dit te bewijzen; maar wij schromen niet, het hier openlijk te zeggen. De moordenaar van het leven des ligchaams is bekend, maar wie is die geestelijke gifmenger? De maatschappij heeft er belang bij, ook dezen te kennen, ten einde hem te kunnen schuwen. De Schrijver van N^o. 2 wijst zekere gelijkheid aan van stukken in N^o. 1 voorkomende met opstellen, door Dr. w.j.a. jonckbloet, inwoner der hofstad, in geletterde kringen aldaar voorgelezen, die het vermoeden schijnt te wettigen, dat deze dezelfde persoon is met den auteur van het laatste. Hij verwerpt echter daarna dat vermoeden als ongegrond en beleedigend, terwijl hij de gemelde gelijkheid uit een verregaand misbruik van den arbeid des bovengenoemden verklaart. En teregt voorwaar! Dr. jonckbloet is een der gelukkigste beoefenaars van onze oud-Nederlandsche Letterkunde; en hoe is de ware bloei dier studie van zedelijk goede beginselen af te scheiden? Dr. jonckbloet is een der vertegenwoordigers van het jonge Holland, en hoe is de diep bedorven smaak van N^o. 1 bestaanbaar met de roeping, welke dit zich heeft toegekend, om het oordeel en gevoel van ons geletterd publiek te reinigen? Dr. jonckbloet staat, benevens vele hoogstachtingwaardige mannen, op de naamlijst der medearbeiders van een onzer beoordeelende Tijdschriften, en hoe zou iemand zich onder zulk een gezelschap durven mengen, of er in geduld worden, die er vermaak in schept, zijne pen in vuiligheden te doopen, en die alzoo zijne hand leent tot het ligtvaardig behandelen, ja verguizen van zedelijkheid, Bijbel en Godsdienst? Maar wie is de even schuldige, die den Heer X. zijne waar helpt aan den man brengen? De titel zoekt

[p. 734]

ons niet door de lang versleten vlag van anonyme zedeloosheid, den naam van Londen, te verschalken, maar hij zegt ons met de grootste openhartigheid, dat dit is de boekverkooper k. fuhri te 's Gravenhage, dezelfde die tevens zijnen handel bezigt tot het bereiden en verspreiden van een tegengif, met name in zekere godsdienstige, goed geschrevene, tractaatjes. Zoo weegt het een het andere op, en houdt men vrede met zijn geweten, terwijl men in beide gevallen verkrijgt waarom men toch alleen boeken uitgeeft - geld! Vive l'industrie! niet waar, Mijnheer fuhri!.... Wij zouden Dr. jonckbloet wel om verschooning willen vragen, dat wij in deze vuile zaak zijnen naam genoemd hebben; doch Z. Ed. zal ons geschrijf waarschijnlijk zoo veel niet tellen, daar het toch maar voorkomt in het Maandwerk ‘uit de eeuw der staartparuiken en haarzakken.’ Nu, het zij zoo; wij zijn onnoozel genoeg, om daarop roem te dragen, en nog iets te hechten aan de begrippen van ingetogenheid, eerbaarheid en bescheidenheid, die men hier te lande nog niet zoo straffeloos durft vertreden, als de Heeren X. en fuhri zich wel verbeelden. Ja, de Heer fuhri!.... De vereeniging ter bevordering van de belangen des boekhandels heeft eene prijsvraag uitgeschreven over de oorzaken van het verval diens handels en de middelen daartegen. Dat zou een onderwerp zijn voor Z. Ed.!.... Wanneer zullen toch alle onze boekverkoopers leeren inzien, dat zij ook als zoodanig een geweten hebben, niet slechts omtrent hunnen handel, dien velen door enkel op winst berekende kwade praktijken bederven, maar ook, en vooral, omtrent het publiek, welks heiligste belangen zij, alleen uit winzucht, dikwijls op 't spel zetten, zeggende met hunne voorgangers te Parijs: Après nous le deluge!... O, mogten zij toch leeren begrijpen, dat er in het maatschappelijk leven naauwelijks één bedrijf is, waarop zwaarder verantwoording rust, dan op dat van uitgever! ‘Wat geeft u regt zulk eene taal te voeren?’ ... Mijnheer X. en Mijnheer fuhri!... alwat ons heilig is; hoogachting voor goede zeden; ontzag voor den Bijbel; eerbied voor de Godsdienst; ijver voor de letteren; liefde voor het vaderland; waardering van maatschappelijke orde; prijsstelling op persoonlijke veiligheid; de stem van alle braven; het geloof in de kracht van het woord: principiis obsta! Dat regt komt ons toe; het is de natuurlijke eigendom van allen, die in dezelfde maatschappij leven. Geen tegenstand zal het ons uit de handen wringen; geen spot of laster zal ons afschrikken om het te doen gelden. Sterk door de bewustheid, dat wij ijveren voor het heil van den Staat en de Godsdienst, en het beste gedeelte der natie aan onze zijde hebben, zullen wij blijven roepen en aanklagen en waarschuwen, al is het dat wij alléén staan, dat niemand ons hoort, en de boekhandel met een zegevierend hoongelach ons wijst op zijnen bloei door de vermenigvuldiging van

‘vuyl papier!’