Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1843

[p. 618]

Wittenberg en Rome, historisch-romantisch tafereel uit de geschiedenis der Hervorming. Naar het Hoogduitsch van H.E.R. Belani. Eerste deel. Te Rotterdam, bij H.A. Kramers. 1843. In gr. 8vo. VI en 422 bl. 1ste deel. f 3-75. Tweede deel. 325 bl. f 3 - :

Dat een geacht leeraar der Nederlandsche Hervormde Kerk zich in de voorrede bekend maakt als den Vertaler van dit werk, verstrekt reeds in eene zekere mate tot eenen waarborg, dat wij hier geen' roman van den alledaagschen stempel zullen aantreffen, maar dat veeleer de romantische vorm hier tot bereiking van een oogmerk gebezigd wordt, van meer belang dan dat, hetwelk voornamelijk bestaat in het verschaffen van aangenaam onderhoud en tijdkorting. En zoo is het ook in de daad. Luther's strijd met het Pausdom is het eigenlijke middenpunt van het werk. Dezen ook in ons vaderland onder dezulken bekend te maken, die romanlektuur boven de beoefening van geschiedenis stellen, is het oogmerk van den Vertaler. Ook Nederland ondervindt de werking van eene heillooze ultramontaansche factie. Daarom is het verband, waarin dit werk staat tot de behoefte van onzen tijd en het Protestantisme ook in ons vaderland, hierin gelegen, dat hetzelve den aanwas van eene naar wereldlijke heerschappij dingende hierarchie, het zelfzuchtig overschrijden van de grenzen der geestelijke magt door het Pausdom, de onverdragelijke Priesterheerschappij, die nog heden den middeleeuwschen leeftijd terug roept, aangrijpt en bestrijdt met het wapen der geschiedenis. De roman is slechts de vorm, die hier gekozen is om aan de geschiedenis - het licht worden in eenen stikdonkeren tijd - ingang in het volksleven te verschaffen. De geschiedenis van den aanvankelijk tegen luther zoo zeer bevooroordeelden guideon en van de schoone Salzburgsche is de keten, welke verschillende belangrijke tafereelen van luther's hervormingswerk aan elkander verbindt, is eene terugkaatsing van het leven en de werken des grooten Hervormers. De waarde van het werk is nog daardoor te grooter, dat al de in de geschiedenis van dien tijd bekende personen, in hunne handelingen en woorden, naar waarheid voorgesteld worden. Ofschoon dus de toeleg om den lezer aangenaam te onderhouden uit den aard der zaak ondergeschikt is aan het reeds genoemde

[p. 619]

doel, verdient echter het werk, ook uit dit oogpunt beschouwd, meerderen lof, dan wij de groote menigte van dagelijks uitkomende romans waardig keuren. Eene enkele verbetering hadden wij van den kundigen vertaler verwacht. Het doen optreden van Jezuiten en het spreken van eene Jezuitische opvoeding in het jaar 1517 is een anachronismus, daar ignatius van lojola zijne, naderhand zoo beruchte, orde der Jezuiten eerst in het jaar 1534 gesticht heeft, en zeker eerst, na tot nog toe een zeer wereldsgezind krijgsman geweest te zijn, omstreeks het jaar 1523, er aan begon te denken, de stichter te worden van eene nieuwe geestelijke orde. Maar, daar wij gaarne aan den Eerw. Vertaler den welverdienden lof toekennen, dat zijn arbeid over het geheel goed volbragt is, gelde deze aanmerking meer als een blijk, dat wij het werk met eenige opmerkzaamheid hebben gelezen. Het verstrekke den Vertaler tot eene aangename belooning voor zijne aan dit werk besteede moeite, dat die geestdrift en liefde voor het licht, de waarheid en de Christelijke vrijheid, welke in dit werk heerschen, mag overgestort worden in het gemoed der lezers, en zich alzoo verspreiden onder een volk, dat aan zulke beginsels deszelfs bestaan te danken heeft.