Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1843

Ontsluijerde geheimen van alle handelsvoordeelen en verfraaijingskunsten der Paarden, om bij den in- en verkoop van Paarden met voordeel te kunnen handelen en zich tegen schade en bedrog te hoeden. Uit de nagelatene papieren van den Israëlitischen Paardenhandelaar Abraham Mortgens in Dessau. Uitgegeven door T. von Tennecker, K. Saksiche Majoor der Kavallerij enz. Na den vermeerderden derden druk uit het Hoogduitsch overgebragt door Th.G. Entrup Bavink. Te Groningen, bij J. Oomkens. 1842. In gr. 8vo. X en 147 bl. f 1-25.

[p. 540]

De ervarene Paardenkooper. Eene aanwijzing, om de Paarden te onderzoeken en te beproeven, alle (?) gebreken en slechte hoedanigheden derzelve te erkennen, en ontdekking der kunsten, waardoor de mismaaktheden dezer dieren bedekt worden. Een Hand- en Hulpboekje voor elken Paardenkooper. Door F.G. Ledeboer, Phil. Dr. en werkelijke Veearts. Uit het Hoogduitsch. Met eene Voorrede van D. van Setten, Veearts der eerste Klasse te Onderdendam. Te Groningen, bij M. Smit. In kl. 8vo. 95 bl. f 1-25.

‘Talloos, ja oneindig zijn de bedriegerijen, welke er bij het verkoopen van enkele paarden, als in den paardenhandel in het algemeen, bestaan.’ Met deze woorden begint de Voorrede van den Vertaler, den Heer th.g. entrup bavink, Apotheker te Groningen, die eene bijzondere liefhebberij in het vertalen van zulke boeken schijnt te hebben. Hij is, wel is waar, volgens eigen zeggen, te weinig met den eigenlijken paardenhandel bekend, om er iets van het zijne, als aanmerkingen op het werk, bij te voegen, maar hij tracht door deze vertaling zijne landgenooten in de gelegenheid te stellen, zich tegen schade vrij te waren.

Het werk vond in Duitschland spoedig aftrek, en, terwijl bij de eerste uitgaaf abraham mortgens, een ondervindingrijk en tevens een der braafste paardenhandelaren, als degeen werd genoemd, die de geheimen der bedriegerijen ontsluijerd had, zoo komt in de tweede uitgaaf de Majoor von tennecker er voor uit, dat abraham mortgens te zoeken is, waar meester maarten vroeg, yorick en anderen, voor andere vakken gezocht moeten worden. Dit is zeker, dat von tennecker zich op velerlei wijze als een kundig man in zijn vak heeft doen kennen, wien het tevens niet aan ondervinding ontbreekt. Rec. meent, jaren geleden, reeds eene zoogenoemde Autobiographie van een paard door denzelfden Schrijver gelezen te hebben, waarin het menigwerf mis-

[p. 541]

handelde, gekwelde en gemartelde paard vele der geheimen van sluwe Israëlitische en zich noemende Christelijke roskammers enz. aan den dag brengt. Of evenwel dit boekje daarom voor ons land geheel geschikt en bruikbaar is, trekken wij eenigzins in twijfel; het bevat steeds te veel, hetwelk slechts op Duitschland toepasselijk is. Dat mag ook wel de reden zijn, dat het tot in de vertaling toe de Duitsche tint behouden heeft. Daar de menschen echter nog al overeenkomen, vooral wanneer eigenbelang in het spel komt, zoo zal er ook in ons land partij kunnen getrokken worden van de mededeeling der kunstgrepen, die mozes aaron c.s. te werk stellen, om hunne waar tot hun voordeel, zoo veel mogelijk tot schade van den kooper, aan de markt te brengen. Inderdaad is het een schandelijke handel, zoo als hij doorgaande gedreven wordt. De Schrijver zegt, bl. 137: ‘Tot den paardenhandel behoort niet alleen eene voldoende paardenkennis, maar ook menschen- en wereldkennis, wanneer dezelve met voordeel zal gedreven worden.’ Zij helpen veel tegen de kunstgrepen van schurken; maar deze bezitten doorgaans een' ruimen voorraad van deze gaven, en hebben daardoor steeds de overhand boven hem, die bij wereld- en menschenkennis niet in de geheimen der schurkerij ingewijd is. Wat zal men eindelijk van eenen handel zeggen, waar het zoo eerlijk toegaat, ‘als wanneer iemand in schemerlicht toevallig glas of kristal voor diamant verkoopt?’ Het ware te wenschen, dat men in dezen handel nog eenmaal van andere grondbeginselen mogt uitgaan, welke, zoo als zij thans zijn, den mensch onwaardig moeten geacht worden. - Het boekje wordt in twintig hoofddeelen verdeeld, in welke de voornaamste punten, tot den handel in paarden betrekking hebbende, behandeld worden. Wij zouden bedenkingen hebben tegen woorden als: aangevoerde voor aangehaalde voordeelen, bl. 26; afgewischt voor afgewreven, bl. 27; mastdarm (!) in plaats van endeldarm, bl. 40; voorgesteld, in plaats van zich voordoet, bl. 47; erkennen voor onderscheiden, bl. 49; een voelbare bek voor gevoe-

[p. 542]

lige; ook spreekt men bij het paard, in den beschaafden stijl, van mond, bl. 59, enz. enz. Voorts komt het eenigzins vreemd voor, het werk, waarvan de tweede uitgaaf reeds in 1827 plaats vond, nu eerst (1842) vertaald te zien.

De ervaren Paardenkooper, oorspronkelijk van Dr. f.g. ledeboer, vertaald door d. van setten, beschouwt de zaak uit een meer wetenschappelijk, stelselmatig standpunt. Het boekje zal, volgens de Voorrede van den Vertaler, dienen tot eene handleiding, om tegen de bedriegerijen, welke als 't ware een burgerregt in den paardenhandel verkregen hebben, en tegen de gevaren, daarvan onafscheidbaar, zich te waarborgen; en waarin zoo wel die zaken worden aan de hand gegeven, die den kooper of liefhebber met de deugdzaamheid en schoonheid van het paard bekend maken, als de onderscheidene kunstgrepen doen kennen, waardoor sommige verkoopers de gebreken en ondeugden hunner paarden trachten te verbergen.

Die eene korte, regtstreeksche aanwijzing tot dit einde begeert, zal zich liever bij dit boekje houden; die meer behagen schept in den vorm der omkleeding, zal aan de mededeelingen van wijlen abraham mortgens de voorkeur geven.

Ofschoon wij, even gelijk de Vertaler, niet op alle punten met den Schrijver zouden overeenstemmen, erkennen wij met den eersten, dat dit boekje aanbeveling verdient, vooral ook om den vorm; hier toch wordt dadelijk aangewezen, hetgeen bij mortgens somwijlen meer onder de eene of andere aardigheid verborgen ligt. - Op bl. 14 staat sceloretica voor sclerotica.