Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1843

Hoe men Schilder wordt. Eene ware Geschiedenis van een Schilder die nog leeft. Door Hendrik Conscience. Te Antwerpen, bij J.E. Buschmann. 1843. In gr. 8vo. 71 bl. f 1-25.

Hoe men Schilder wordt! Rec. verbeeldt zich, dat ieder jeugdig en aanvangend Artist, den titel van dit boekje gelezen hebbende, het werkje reeds gekocht heeft of koopen zal. Hij verblijdt zich over de in 't licht verschijning zeer, daar er in onze dagen vrij wat gezwoegd en gezweet wordt om schilder te worden; neen!.... zou het niet meer zijn om zich onder de knevelbaarden, onder de gekapten à la Raphaël, te rangschikken? Doch, hoe dit zijn moge, eindelijk, eindelijk dan is het geheim ontdekt, hoe men schilder wordt; en, gelukkig voorzeker! dat die ontdekking plaats heeft in eenen tijd, waarin zoo velen zich aan de behandeling van penseel en verwen toewijden.

In de geschiedenis van een kind, dat naar de Akademie van Antwerpen gaat, dat daar leert teekenen en - schilder wordt, ligt alles ontraadseld. Er komt nu nog wel wat bij, waardoor Rec. van meening is, dat jonge beoefenaars der kunst het boekje een paar keeren meer zullen dienen te lezen; maar genoeg! het ziet het licht, dus, jeugdige Artisten! gij hebt het slechts te koopen, en te lezen, en het toppunt uwer wenschen is bereikt.

Rec. moet echter opregt zijn, en mag u dus niet verbergen, dat de lezing en herhaalde lezing (en daar zit nu juist

[p. 520]

de knoop!) u wel eens eenen zucht zal doen slaken; terwijl deze of gene, in dit boekje ontwikkelde, waarheid u misschien met treurigheid op het afgelegde kunstpad zal doen terugzien, en u zal doen uitroepen: Wie is tot deze dingen bekwaam! maar heeft dat gevoel bij u plaats, dan zijt gij al een goed eind weegs om te worden wat gij wezen moet, om inderdaad den naam van schilder waardiglijk en met eere te dragen; want hij moet u tevens zeggen, dat, indien zulks het geval niet is, en gij mogt denken, dat, om in de hoofdzaak met den Schrijver te spreken, wanneer gij wat gewreven, wat geknoeid, wat gestolen en een manneken geschilderd, en het verschiet met wat kassen, potten en ketels enz. hebt aangevuld, en men u diets maakt, dat gij een teniers zijt, gij nu geen onderwijs en oefening meer behoeft, dat alsdan het boekje voor u niet geschreven, voor u van geene nuttigheid is; en dan -

Soyez plutôt maçon, si c'est votre talent.

Rec. wil u daarom kortelijk zeggen, ten einde u, zoo veel mogelijk, op eenige teleurstelling voor te bereiden, dat gij hier de geschiedenis vindt van een kind, dat aanleg heeft voor de kunst; dat het de geschiedenis is van een' jongeling, die niet maar van gedachten is, dat, zoo hij slechts eenigen tijd zich op teekenen toelegt; bij den een' of anderen meester zich wat oefent, hij dan reeds schilder zoude zijn; 't is de geschiedenis niet van een élève, die zijnen meester te vroeg vaarwel zegt, om zelf een atelier op te rigten, en zich verder niet geene studie bezig houdt; maar die slechts verw op doek en paneel schommelt, zichzelven copiëert, en, door eigenwaan en hoogmoed gedreven, zich op eene hoogte waant, die, in plaats van de goedkeuring des publieks waardig te zijn, integendeel allerverderfelijkst voor de kunst en voor hemzelven is. Neen! het is de geschiedenis van den jongen frans, die door zijne ouders, welke aanleg in hem bespeuren, op de Akademie te Antwerpen wordt gedaan; die werken en blokken wil om een rubens te worden; die volhoudt met het teekenen van hoofden in omtrek; die antiek of pleister bestudeert; die naar boeken zoekt over geschiedenis, kostumen en oudheden; die eene rijke verzameling van studiën en krabbelingen, om later van dezelve gebruik te kunnen maken, vervaardigt; die zijne vlijt verdubbelt, naarmate hij gevoelt, hoe veel hij nog te leeren heeft; die, na gemaakte aanmerkingen op geëxpo-

[p. 521]

seerde stukken, zijne onbezonnenheid betreurt van ze te hebben ten toon gesteld; doch die volhardt, zich verder oefent, meer studeert, en alzoo met vallen en opstaan, met, op het doornige en distelige pad der kunst, niet moede te worden, eindelijk schilder wordt, den lauwer der kunst zich ziet om 't hoofd geslagen, om dan naar waarheid en met nadruk te kunnen uitroepen: Ik ben schilder!

Van zulk een' artist nu vindt gij hier de geschiedenis, rijk aan lessen der kunst en der ondervinding, doorweven met teregtwijzingen en opmerkingen, voor iederen kunstenaar van het hoogste gewigt. Wilt gij er eene van vernemen, lees slechts, want zij komt in onze eeuw van tentoonstellingen zoo zeer te stade, wat op bl. 60 wordt aangetroffen, en dit zij eene les voor alle jonge kunstenaren: ‘Al wie voor de eerste mael eene schilderij ten toon hangt, met de wetenschap dat hij eene betere maken kan of zou moeten kunnen maken, is een dommerik, die zichzelven eene onherstelbare schade doet. Want, is het niet bij het eerste voortbrengsel van eenen kunstenaer, dat men over zijn verleden, zijn tegenwoordig en zijn toekomend vernuft oordeelt? En wat moeite, wat uitstekend gewrocht zal er niet noodig zijn, om dit eerste oordeel te niet te doen?’

Dus, ‘jongere leerlingen!’ schrijft de Heer conscience, ‘gij, die uwe teekenstudiën begint, geeft acht op mijne woorden’; en Rec. roept het met hem alle jeugdige beoefenaren toe, en verklaart, dat de geschiedenis van fransken een gulden boeksken is vol waarheid, wijsheid en leering.

En wat nu den schrijftrant van het lieve boekje betreft: Rec. heeft het gelezen en herlezen, en telkenreize de beminnelijke eenvoudigheid, de naïveteit der uitdrukkingen, de eigenaardigheid der karakters, de onschuldige scherts, de ongekunstelde beschrijvingen bewonderd, en de schilderachtige voorstelling van het huisgezin van fransken's ouders en grootmoeder met genoegen afgebeeld gezien: er is iets kinderlijks, iets teeders, iets innemends in, dat treft en boeit; terwijl de zachte godsdienstige tint, die over de opvoeding van den kleinen frans zweeft, ons gevoel op eene aangename wijze streelt. Aan eene enkele uitdrukking, minder berispelijk door de gewoonte bij de lagere volksklasse van Antwerpen, moet men zich niet stooten. Het lieftallige, de gehoorzaamheid, de godsdienstige gemoedsstemming

[p. 522]

van den kleinen jongen neemt ons in; zijne leerzaamheid en zucht voor de kunst behagen ons; de bemoeizucht en de ijver der grootmoeder, om frans schilder te doen worden, hare dochter, fransje's moeder, hiertoe mede aansporende, is allergelukkigst geteekend, en staat tegen het standvastige en schijnbaar onverzettelijke, maar uit goede bedoelingen voortspruitende, karakter van den vader doeltreffend over; het gelukken der pogingen; de gang met frans naar de Directie der Akademie, waartoe de beide vrouwen zich op het netst aandoen, en welks beschrijving uitmuntend is; de schildering van het kind, dat zijne teekeningen medeneemt, en eindelijk door de Heeren der Directie wordt aangenomen; de beschrijving zijner vorderingen, van zijn gedrag; de geheele geschiedenis des gezins, ook de treurige zijde van hetzelve; het lot des schilders; de roem door hem ingeöogst, alles, met één woord, is door eene pen beschreven, wier eenvoudigheid den stempel der waarheid draagt, en die, door alle tijden heen, de toetssteen der schoonheid blijven zal.

Wie begeerig is fransje's vorderingen in de kunst te zien, kan hier bevredigd worden: het boekje is allerliefst geïllustreerd, en bevat zoo wel het eerste krabbeltje, dat hij, alvorens eenig onderwijs ontvangen te hebben, medeneemt naar den Heer van bree, als de compositie van de schilderij, die hem den eerepalm der kunst op het hoofd zette. (De lieve jongen had zeker wel wat veel gewaagd, om met het portret van zijne grootmoeder, die beschreven wordt als ‘eene vrouw, op wier gelaet die zoete welwillendheid glimde, welke het aenzigt van sommige oude lieden met aentrekkelijkheid versiert,’ te beginnen; maar: In magnis voluisse sat est. Wat deswege tusschen het origineel, de Directie en fransje voorvalt, is wel in staat, om de lachspieren in beweging te brengen.

Rec. meent van dit werkje genoeg te hebben gezegd. Mogt gij, jeugdige kunstenaars! het boekje nog niet gekocht hebben, koopt het: het moet in uw atelier liggen; het moet door u gelezen worden; het kan u ten gids, het kan u eene leerschool zijn.

De uitvoering is bevallig en net, en wij verzekeren, dat het voor allen, ook voor onze vrouwen en huismoeders, eene aangename lectuur opleveren zal.