Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1843

[p. 485]

Plegtige verklaring, afgelegd door een aantal leden der Hervormde gemeente te Groningen, ter beantwoording van het geschrift: Aan de Hervormde gemeente in Nederland. Te Groningen, bij J. Oomkens. 1843. In gr. 8vo. 40 bl. f : - 40.
Toespraak aan de Nederlandsche Hervormde gemeente door een Gezelschap ter bevordering van Godsdienstkennis. Te Groningen, bij J. Smit. 1843. In gr. 8vo. 23 bl. f : - 30.
Adres aan het gezond verstand, enz. Te Amsterdam, bij G. Portielje. 1843. In gr. 8vo. 39 bl. f : - 45.
Een woord ter bemoediging, enz. Dichtregelen. Te Groningen, bij H. Geertsema. In kl. 8vo. 16 bl. f : - 10.
Gesprek van een' geheimen Zendeling der Jesuiten met zijn' Leerling, over de zeven Wijzen van Nederland. Te Groningen, bij P. van Zweeden. 1843. In gr. 8vo. 32 bl. f : - 35.
Jezus Christus en die gekruisigd, onze kracht enz. tweetal Leerredenen, door L.G. Pareau. Te Groningen, bij J. Oomkens. In gr. 8vo. 63 bl. f : - 50.
Nog een woord over de zoogenaamde Groninger School. Te Rotterdam, bij van der Meer en Verbruggen. 1843. In gr. 8vo. 20 bl. f : - 30.
Christus in den mensch en in de menschheid, het wezen van het innerlijke Christendom, door W. Muurling. (Afgedrukt uit Waarheid in Liefde, 1843, II.) Te Groningen, bij J. Oomkens. 1843. In gr. 8vo. 56 bl. f : - 50.

Wij voegen de aankondiging van al deze kleine stukjes bij elkander. Alle toch hebben betrekking op dezelfde

[p. 486]

aangelegenheid, die der Groninger School, welke in onze dagen zoo hevig wordt aangevallen en bestreden. Alle zijn meer regtstreeks of zijdelings uitgelokt door het jongste geschrift: Aan de Hervormde gemeente in Nederland, van de zeven Haagsche Heeren. Alle hebben, van verschillend standpunt uitgegaan en van onderscheiden wapenen voorzien, de strekking om dien aanval af te keeren. En, schoon verschillend in letterkundige waarde, geven alle op hunne wijze getuigenis aan de goede zaak der Evangelische vrijheid. Over ieder een enkel woord, daar uitvoerige beoordeeling hier minder noodig is.

N^o. 1 is een regt hartelijk woord. Schoon afkeerig van iederen twist, rekenen echter de ledematen der gemeente van Groningen zich verpligt, niet langer te zwijgen, waar hunne leeraren op zoo onchristelijke wijze worden aangevallen. Zij verklaren zich opentlijk tegen de aanmatiging van onfeilbaarheid op het grondgebied des geloofs, waaraan zich de tegenpartij had schuldig gemaakt. Zij handhaven de behoefte aan een vrij en gemoedelijk onderzoek der waarheid in de H. Schrift vervat, en protesteeren ernstig tegen allen geloofsdwang. Een aantal van meer dan 300 onderteekenaars, uit alle rangen en standen der maatschappij heeft zich met dit protest vereenigd. En het geheel, in een' echt Christelijken en milden toon geschreven, is een merkwaardig bewijs voor de waarheid, dat Evangelische vrijzinnigheid en liefde geene zaken zijn, die elkander' uitsluiten.

N^o. 2 is uitgegaan uit den boezem van een godsdienstig gezelschap te Groningen, hetwelk reeds sedert dertig jaren aldaar is gevestigd, en de laatste vier jaren door den Hoogleeraar pareau wordt bestuurd. Mogt het weinig bevatten ter eigenlijke wederlegging van den Haagschen aanval, het levert een treffend bewijs van de practische werkzaamheid des aangevallen' geleerde: en van de liefde hem toegedragen ook bij de eenvoudige klasse. Zulk een' getuigenis kunnen toch de strijders onder de formuliersvlag voor zichzelven niet aanvoeren. Het is eene schoone kroon, voor wien het gelden mag.

[p. 487]

N^o. 3 brengt het Haagsche Adres voor de regtbank van het gezond verstand. Daar het den toon der satyre aanslaat, willen wij den Schrijver niet over ieder woord, dat ons minder juist voorkomt, ter verantwoording roepen. Geloof, kerkleer, hooger en lager onderwijs komen hier ter sprake. Het laatste gedeelte, dat handelt over de beperking en bevordering van den invloed des gezonden verstands, is zoo oppervlakkig mogelijk.

N^o. 4 is een prul der prullen. De toon is zoo gemeen tegen de Haagsche Heeren, en zoo kruipend jegens de Groningers, dat bij beiden daardoor een gevoel van walging moet ontstaan. De eersten worden begroet als nachtgebroed, uil en vledermuis, duisterlingen, galgendrom, horde van barbaren enz. De laatsten worden onderscheidenlijk toegesproken op bespottelijken straatdeuntrant. Wij zouden proefjes geven, waren wij niet bang onze lezers al te zeer te vervelen. Waarlijk, men zou de verlichting afzweeren, als men ziet wat zij wordt onder de handen van zulke sukkels! En de stumper zelf is een bewijs tegen de waarheid, die hij op hoogen toon aan het einde van enkele coupletten orakelt:

‘In Neêrland woont Godlof, ook nog gezond verstand!’

N^o. 5. Het gesprek tusschen een' Jezuit en zijnen leerling stelt zoowel het sluwe van den Haagschen aanval ten toon, als de reden, die de ultramontaansch-Jezuitsche partij in ons land heeft, om zich over de kerkelijke verdeeldheden te verheugen. Ter proeve:

‘Marco. Met hunne ketters, vader? hebben de ketters dan ook ketters?’

‘Vader Antonio. Och ja, mijn kind! dat spreekt ook al van eene kerk, van eene zuivere leer, van eene belijdenis des geloofs.’

‘Marco. Wel nou kom an! men zou zich’ -

‘Vader Antonio. Daar moet gij u niet aan ergeren jongetje! Dat komt naderhand alles weêr op zijne pooten te huis. Laat de ketters elkander maar bestrijden, ver-

[p. 488]

volgen, verdoemen; dat kan niet anders, dan tot voordeel strekken van onze H. Moeder, de kerk.’

N^o. 6. De beide leerredenen van den Hoogleeraar pareau behandelen Hebr. II:10 en Joh. XIII:34^b, 35. Volgens den eersten tekst wordt het Gode waardige des lijdens van jezus als onzen leidsman ter heerlijkheid, in dier voege ontwikkeld, dat de tekst analytisch wordt gevolgd. Volgens den tweeden wordt de liefde aangeprezen, als het eenige, voor allen voldoende kenmerk van alle ware Christenen. Geene verdediging van des Schrijvers gevoelen, of wederlegging van anderer menschelijke begrippen, was het doel der uitgave. Het stukje moet alleen dienen tot stichting der Groningsche gemeente. Daartoe kunnen beide predikatiën bij den drang der omstandigheden hebben gediend, want zij zijn bevattelijk, ernstig, en in kalmen toon gestemd. De waarheid gebiedt hier bij te voegen, dat de stijl zich geenszins door schoonheid of kernachtigheid, en de plannen zich nog veel minder door vernuftige vinding of aesthetische inrigting kermerken. Waarschijnlijk heeft de Hoogleeraar ook niet bedoeld hier modellen van predikkunde te geven, schoon wij den wensch niet kunnen onderdrukken, dat uit de hand van Akademiepredikers geen andere kanselarbeid voortkwame, dan dien wij mogten kunnen roemen, als staande, ook wat het forméle betreft, op de hoogte der nieuwste Homiletiek. - Voorts zijn beide toespraken der lezing en bepeinzing waardig.

N^o. 7. De ongenoemde Schrijver van dit woord past in bezadigden en mannelijken toon de plaatsen uit het Evangelie, 1 Joh. IV:1 en Matth. VII:15 toe op den onderhavigen strijd. In bijzonderheden wordt gewezen op de vruchten, die de zoogenaamde Groninger school heeft opgeleverd voor de rust en de vorming der gemeente, voor Zendeling- en Bijbelgenootschappen, voor de opleiding der armen. Wij achten het onzen pligt, dit woord ernstig aan te bevelen aan allen, wien het om een onpartijdig oordeel over de onderhavige zaak naar Christelijke begin-

[p. 489]

selen te doen is. - Eliza voor elia, op bl. 6, is kennelijk eene drukfeil.

N^o. 8 de aankondiging van het belangrijkste hebben wij tot het laatste bewaard. Niet te onregt heet het een woord ter bevordering van den waren vrede, ook in de Nederlandsche Hervormde kerk. Het getuigt van een' diepen blik en een warm hart. En zelfs buiten betrekking tot den tegenwoordigen strijd heeft het eene blijvende belangrijkheid voor de beantwoording der vraag, wat men te Groningen, neen, wat de Apostel paulus zelf voor het wezen des Christendoms houdt. Ook na hetgeen onlangs de Amsterdamsche Predikant spijker in het Christelijk Maandschrift over Gal. II:20 schreef, is het hier geleverde nog geenszins overbodig. Wat het zegt, christus leeft in mij, wordt krachtig ontwikkeld, de reden, waarom dit het wezen des Christendoms genoemd wordt, bondig uiteengezet. En de gevolgtrekkingen, die uit het geheele onderzoek worden afgeleid, ook tot beoordeeling van den kerkelijken toestand onzer dagen, verdienen onbepaalde behartiging. Ach werd vooral ook de korte, maar schoone en veel beteekenende wenk, aangaande het leven van christus en de menschheid, bl. 23-26 gegeven, algemeen gehoord! De Hoogleeraar muurling heeft wèl gedaan met dit stuk uit het miskende Groninger Tijdschrift, ter meer algemeene verspreiding, afzonderlijk te doen afdrukken. Het kome in vele handen, vinde ontslotene harten en drage vrucht ten eeuwige leven. ‘Wèl hem, die, door den geest van christus gedreven, daaraan medewerkt, niet haastende, maar met vaste hand, wetende, dat in het reine Evangelische Christendom, hetwelk in het gemoed wortel en kracht heeft, het waarachtige leven is voor den mensch en de menschheid’! Ware dit besef bij velen de vrucht van de stormen onzer dagen, zij zouden de lucht zuiveren, en op den akker der gemeente eene nieuwe lente doen ontwaken.