Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1843

Bijdragen van buitenlandsche Godgeleerden, ter vermeerdering van Christelijke kennis. Isten Deels 2de Stuk en IIden Deels 1ste Stuk. Te Amsterdam, bij J.C. Sepp en Zoon. 1842. In gr. 8vo. f 5 - :

Referent had, toen hij in de Vaderl. Letteroef. voor 1841, N^o. XV, bl. 637, het 1ste stuk dezer Bijdragen met lof vermeldde, nog geen der volgende ontvangen. De bovengenoemde zijn hem sedert geworden; maar op eenen

[p. 445]

tijd, dat hij van den inhoud geen genot kon hebben, en dit genot hem zelfs voor vele weken ontzegd moest worden. Nu hij zich eindelijk met dien inhoud bekend heeft kunnen maken, deelt hij evenwel zijne beoordeeling er van des te liever mede, omdat hij niets behoeft terug te nemen van den vroegeren lof en de opwekking tot inteekening; daarentegen wel nieuwe stoffe vindt om die aanbeveling met meerderen nadruk te herhalen, vermits deze Bijdragen de behoeften van een groot aantal Predikanten in verschillende gewesten te gemoet komen. Ref. meent trouwens die behoeften boven velen te hebben leeren kennen. De plaats zijner woning en den kring zijner werkzaamheden mag men zoeken in een van de meest afgelegene gedeelten des vaderlands. Wie zich in dien hoek vestigt, hij wordt van lieverlede vergeten door zijne vrienden, aan welke meer gunstige localiteiten ten deele zijn gevallen, ofschoon zij er niet altijd het beste gebruik van weten te maken; ja - meermalen zelfs wordt hij door hen met zekere meerderheid behandeld, omdat hij dit niet kent, en dat niet gelezen heeft, enz. enz. Wie in dergelijke gedeelten slechts eenigzins op de hoogte des tijds wenscht te blijven, gesteld dat hij zich, in zijnen akademietijd, zóó hoog heeft weten op te werken, hij moet zich inspanningen, ja opofferingen boven vermogen getroosten. Niet aan allen is dit evenwel geoorloofd, want wie zijn huis niet verzorgt is erger dan een ongeloovige. Menig dorps- en kleinestadspredikant, die gaarne zou willen voortstudéren, en die, wanneer hij slechts over de hiervoor benoodigde hulpmiddelen beschikken kon, ook voortstudéren zou, tot beschaming van menigen zich in overvloed badenden stadspredikant, die dit niet doet, blijft uit dien hoofde veelal in gelijke evenredigheid achterlijker in wetenschappelijke ontwikkeling, als hij rijker wordt aan huiselijke genietingen. Welk vader zou zich niet gaarne het genot ontzeggen van dure boekwerken, wanneer hij, voor het geld dat zij kosten moeten, dagen achtereen eenen glans van genoegen kan verspreiden over de aangezigten van de beminde vrouw en der geliefde kinderen? In die streken

[p. 446]

van het vaderland (daarom evenwel op verre na niet de minst benijdenswaardige) zijn buitenlandsche werken, vooral buitenlandsche Godgeleerde werken, zeldzaamheden, en moet dus wel eene bloemlezing welkom zijn, waarin het voor Nederland meest bruikbare van hetgeen het buitenland oplevert, wordt aangeboden. Ref. raadt alle Ringen en andere vereenigingen van theologanten aan, om deze Bijdragen aan te koopen, ware het zelfs, dat de meer gegoede leden zich die reeds voor eigen rekening hadden aangeschaft. De onderneming verdient de meeste aanmoediging, opdat zij niet slechts moge kunnen worden voortgezet, maar ook uitgebreid. De Redactie wake intusschen van hare zijde ook met de meeste naauwkeurigheid tegen misstellingen, zoo als er eene voorkomt D. II, St. 1, bl. 137, in het opstel van eberhardi over erasmus, waar eene driedubbele fout in het oorspronkelijke al te getrouw is bewaard gebleven in de woorden: ‘In dit geschrift wordt door schmidt meermalen op de (NB.) in 1517 verschenen Verhandeling van j.a. fabricius de religione Erasmi gewezen.’ Van verdere aanmerkingen onthoudt zich Ref., hoewel de natuurlijk verschillende waarde der Bijdragen, ook der van dezelfde hand afkomstige, nog al stof zou kunnen aanbieden. Alleen zeggen we ten slotte, dat wij het opstel van bretschneider, D. I, St. 2, bl. 456, over de pogingen, die in onzen tijd worden aangewend om de kerk tot den toestand der middeleeuwen terug te doen keeren, voor zeer gewigtig houden en beschouwen als een woord voor den tijd; terwijl wij het opstel van denzelfden Geleerde, D. II, St. 1, bl. 197, over het strijdige der natuurkundige wetenschappen met de gewone kerkelijke theologie, voor zeer ontbeerbaar houden, ofschoon de Godgeleerde Bijdragen er te zelfden tijde eene vertaling van gaven. - Wij verlangen naar de volgende stukken.