Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1843

Anna Boleyn, eene Geschiedenis uit de XVIde Eeuw; naar het Fransch van Paul de Musset. Te 's Gravenhage, bij A. Kloots en Comp. 1842. In gr. 8vo. 392 bl. f 3-60.

Onder de Fransche schrijvers van den tegenwoordigen tijd, die zich door bevalligheid, door geestigheid en aangenaamheid van voordragt onderscheiden, bekleedt zeker paul de musset eene eerste plaats. De Revue de Paris telt hem onder hare ijverige medewerkers, en de verhalen van zijne hand mogen onder de fraaiste gerekend worden, die in dat tijdschrift worden opgenomen. Zijn verhaaltrant is levendig en boeijend; zijn stijl los en gemakkelijk; hij bezit eene groote mate van geest en luim, zoodat niet ligt de aandacht wordt vermoeid. Doch het is eene eigenaardige soort van verhalen, waarin hij uitmunt. Men moet het bij hem, gelijk bij de meeste schrijvers van zijne school, niet te naauw nemen met de zedelijkheid zijner stukken. Wij willen niet zeggen, dat hij dadelijk zedeloos schrijft, maar over het algemeen kenmerken zijne verhalen zich toch door eene zekere mate van losheid, die op den rand van het weelderige en wellustige is. Men leze, bij voorbeeld, zijne Femmes de la Régence, in de bovengenoemde Revue vóór eenigen tijd opgenomen; daarin vindt men al die goede en

[p. 384]

minder goede eigenschappen van zijnen stijl en trant terug. Het onderwerp zelf was geheel voor hem berekend; en met eene zekere goedhartigheid, die, vreezen wij, eigenlijk uit Fransche ligtzinnigheid en weinig naauwgezette zedelijkheid voortvloeit, gaf hij eene schildering van het leven en de avonturen van onderscheidene dames, die in den tijd van het Regentschap zich door hare galauteriën eenen naam hebben gemaakt.

Het ontbreekt dus paul de musset niet aan eigenaardige verdiensten; maar Rec. zou er aan twijfelen, of die wel van dien aard zijn, dat zij hem de geschiktheid gaven, om eenen goeden historischen roman te schrijven. Zijn voorberigt alleen kan ons daarvan reeds een bewijs opleveren. Hij spreekt daarin ook over de moeijelijkheid van den historischen roman. Hij verbeeldt zich, dat een roman, die eene levensbeschrijving ten grondslag heeft, minder gevaren aanbiedt. De lotgevallen van anna boleyn zijn reeds op zichzelve een roman. Wat de tijdgenooten daarover te boek hebben gesteld, heeft hij angstvallig geëerbiedigd, en slechts beproefd, daaraan leven en beweging te geven. Men moet niet zoeken, zegt hij, wat men, hij weet niet waarom, plaatselijke kleur heeft genoemd. De zeden en gebruiken zijn sedert anna boleyn onderscheidene malen veranderd; maar de menschelijke hartstogten zijn dezelfde gebleven. Eene fraaije redenering, om het gemis van locale kleur te verdedigen! Ja, de menschelijke hartstogten zijn wel dezelfde gebleven; maar de wijze, waarop zij zich openbaren, waarop zij zich in de woorden en daden van de menschen uiten, wordt verschillende naar den tijd, de zeden en gewoonten, het karakter der eeuw. Liefde is hetzelfde gevoel in het menschelijke hart en nu en vroeger; maar zij vertoonde zich anders in den tijd der sentimentaliteit, dan in de zedelooze dagen van den Franschen Regent, dan in de riddertijden, anders bij den bewoner van het zuiden dan bij dien van het noorden, anders in den eenen dan in den anderen stand. De zaak moge zich gelijk blijven, er is eene oneindige verscheidenheid in hare openbaring. Wie dat voorbijziet, hij zal ons niet in het tijdvak weten te verplaatsen, waar de verhaalde geschiedenis voorvalt. Wij zullen telkens de illusie missen, en het gebrek aan locale kleur, om dat woord maar te houden, doet ons ieder oogenblik gevoelen:

[p. 385]

zoo kon deze of die persoon niet gesproken, niet gehandeld hebben.

De lezing van den roman van paul de musset heeft deze overtuiging op nieuw bevestigd. Wij herkennen anna boleyn en hendrik VIII niet in de personen, die hier ten tooneele worden gevoerd. Het zijn menschen uit onze eeuw; het zijn Franschen, zoo als de modeschrijvers van den dag ons deze voorstellen; en het boek is daardoor, naar Rec^s. oordeel, mislukt. Hij zal daarbij niet ontkennen, dat verschillende tooneelen met levendigheid zijn geschilderd, en menig gedeelte zich wèl laat lezen. Doch waarom het boek uit het Fransch, dat toch zoo algemeen in ons land gelezen wordt, in onze taal moest worden overgebragt, ziet hij niet in. Het heeft daardoor nog verloren, wat het in het oorspronkelijke door losheid en aardigheid van stijl aanprijst, die voor onzen schrijftrant welligt minder geschikt zijn. Het uiterlijke is dan ook vrij onbehagelijk; druk en papier zijn slecht, en Rec. zou dezen roman verre stellen beneden de veel degelijker stukken, die, vooral uit het Engelsch, in het vak van den historischen roman ons van tijd tot tijd worden aangeboden.