Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1842

[p. 425]

Boekbeschouwing.

Bijdragen tot bevordering van Bijbelsche Uitlegkunde. Verzameld door Dr. B. van Willes, Predikant te Lekkerkerk. Isten Deels 1ste Stuk. Te Schoonhoven, bij S.E. van Nooten. 1842. In gr. 8vo. IV en 208 bl. f 2 - :

Zoo ontvangen wij dan hier de voortzetting van den arbeid, die, vóór verscheidene jaren, door krom en van willes begonnen, om den dood des eerstgenoemden moest worden gestaakt. Ieder, die het met den bloei onzer vaderlandsche theologische letterkunde wèl meent, zal zich verblijden, dat het den geleerden van willes, niettegenstaande de bezwaren, welke hij voorzag, aan lust noch gelegenheid ontbrak, om die taak weder op te vatten. Dat het hem daarbij evenmin aan medewerking als aanmoediging moge ontbreken, is onze hartelijke wensch. Het belang toch zijner onderneming valt van zelf in het oog. Ook in ons vaderland bestaat groote behoefte aan de bevordering van die streng grammatikale interpretatie, welke in Duitschland sedert eenige jaren door mannen als winer, tritzsche, harless, bleek en anderen is voorgestaan, ter vervanging van kuinoel's laxe methode. Gelijk ons daarom vroeger de verschijning van van hengel's geleerden arbeid over den Brief aan de Philippensen verblijdde, zoo zien wij ook in deze Bijdragen een gunstig teeken des tijds.

Dezelve worden geopend met eene uitvoerige Verhandeling des Verzamelaars over het afwisselend gebruik van Eigennamen in het boek Genesis. Niet alleen denkt de Schrijver hier aan de zoo vaak besprokene onderscheiding van de namen elohim en jehova, maar ook aan het minder opgemerkte verschil tusschen de namen jacob en israël. Gelijk deze verschijnselen aan de nieuwste be-

[p. 426]

oefenaars der negatieve kritiek vaak aanleiding gegeven hebben tot de onbekooktste gissingen, zoo meent van willes hier juist een bewijs te vinden voor de naauwkeurigheid en de goede trouw des verhalers. Hij is namelijk van gevoelen, dat in het verhaal van Genesis gewoonlijk die benamingen gebruikt worden, waarmede even te voren door sprekers in het verhaal de Godheid was aangeduid. Hetgeen hij met de meeste scherpzinnigheid hieromtrent mededeelt en met proeven staaft, verdient in deszelfs geheel te worden nagelezen. In bijzonderheden moge men van den Schrijver verschillen, over het geheel zal men zijne opmerking bevestigd zien. Alleen kwam ons de bedenking voor den geest: wat waarborg hebben wij, dat door de sprekers in het verhaal juist die benamingen gebruikt zijn, welke wij in hunne woorden vinden? Mag men wel vooronderstellen, dat b.v. God of een Engel in den eigenlijken zin gesproken, en zich van die eigennamen bediend hebben? Is het niet waarschijnlijker, om den hoogen ouderdom en den kinderlijken toon van het boek, dat de Schrijver aan de sprekers in zijn verhaal de woorden (en, indien dit zoo is, ook de eigennamen) hebbe in den mond gelegd? Hoe kan hij dan de namen in zijn verhaal uit hunne woorden hebben ontleend? Wij vragen slechts.

Eene verklaring van het moeijelijke XVIde Hoofdst. van lucas, door dezelfde hand, bekleedt de tweede plaats. De gelijkenis van den onregtvaardigen rentmeester, het bekende crux interpretum, zal wel nooit zonder moeijelijkheid blijven, vooral omdat wij niet bekend zijn met alle zeden en gebruiken, waarop de Heer schijnt te doelen. Wij nemen de bijdrage tot derzelver verklaring, ons hier aangeboden, dankbaar aan. Vooral ter aanwijzing van de kracht van enkele spreekwijzen en uitdrukkingen bevat dezelve schatbare wenken, ook voor hem, die in de hoofdzaak mogt meenen van den geleerden Opsteller te moeten verschillen. Wat vs. 16-18 betreft, scherpzinnig moge het hier door van willes geopperde wezen, de zamenhang blijft toch altijd gedrongen; en wij voor ons vinden

[p. 427]

nog geene reden, om van de vooronderstelling af te wijken, dat deze woorden ingelascht zijn. Over de laatste gelijkenis van dit Hoofdst. hadden wij gaarne iets meer wenschen te vinden, vooral ook om het gevoelen van strauss te wederleggen, die hier, gelijk bekend is, sporen van Ebionitische waardering der armoede boven den rijkdom meent op te merken.

Van hengel's verklaring van matth. XXVI:41^a is een exegetisch juweel. Hij heeft ons volkomen overtuigd, en wij danken hem voor de belangrijke wenken ons hier gegeven. - Minder kunnen wij ons vereenigen met hetgeen Dr. swaluë hier in het midden brengt, om de vroeger door hem aan het woord είρηνη (luc. II:14) gegevene beteekenis van vrede te regtvaardigen. Gaarne erkennen wij de scherpzinnigheid van het door hem aangevoerde, en prijzen zijne poging, om voor een gevoelen, dat zich, naar algemeen gevoelen, door innerlijke waarschijnlijkheid niet aanbeveelt, eenig gewigt in de schaal te leggen. Hetgeen hij echter van lucas XIX:38 zegt, dat men bij herhaling van hetzelfde denkbeeld liever dezelfde woorden zou hebben gebruikt, komt ons voor met den gewonen aard van het parallelismus te strijden. En wat beteekent het, als hij zegt: ‘Men late dus het denkbeeld van vrede niet varen, al beweert men ook, dat lucas er alleen lof en eere mede heeft willen uitdrukken,’ (bladz. 159.) Wij zouden zeggen, indien dit laatste kan bewezen worden, dan late men vrij het eerste denkbeeld varen, zoo men althans geen gevaar wil loopen een' duplex sensus voor te staan. Doch wij willen met niemand twisten, en laten den Heere swaluë gaarne zijn gevoelen. Het speet ons, dat hij, nu toch den Engelenzang behandelende, niet iets mededeelde over de betwiste lezing εὐδοκίας, die aan Rec. voorkomt nog zoo onbepaald verwerpelijk niet te zijn. Overigens beamen wij ten volle, wat in het slot van dit opstel wordt verklaard.

Eindelijk geeft de Heer van willes nog eene opheldering van verschillende plaatsen des O. en N.V. Aan de meesten zal niemand den lof van naauwkeurige taalstudie

[p. 428]

kunnen ontzeggen. Over ieder derzelven afzonderlijk te redekavelen, kan ons bestek geenszins gedoogen. Het meest zijn wij met de twee proeven ingenomen, die dit bundeltje besluiten. Die over eph. VI:15 had welligt wat grondiger kunnen bewezen zijn. Die over marc. VII:28 is fijn gezien, en deed ons met genoegen des Schrijvers Singularia in Marcum weder opvatten.

Wij eindigen met dankbetuiging voor en aanbeveling van dezen arbeid. Met belangstelling zien wij eene tweede Stukje te gemoet.