Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1842

Apokryphen, uit het Hoogduitsch van J.G. Seume, naar de vierde uitgave, in het Nederlandsch overgebragt, en met aanmerkingen op Nederland toegepast door R. Posthumus; met eene Opdragt aan het Vaderland vooraf. Te Dockum, bij D. Meindersma, Wz. 1840. In gr. 8vo. XX en 136 bl. f 1-60.

Apokryphen! een zonderlinge titel, waaruit niemand inhoud of form van dit boek ligt raden zal. De Schrijver verstaat er door (bl. 1) ‘zaken, waarvan men zoo niet regt weet, wat men maken zal’: de Vertaler en Aanteekenaar paraphraseert het, in zijn Woord aan den Lezer, (bl. XIX van het Voorwerk) ‘zulke gedachten, die niet van algemeen gebruik, noch door het heerschend kerkelijk of wereldlijk gezag erkend zijn.’ Het zijn ook meestal korte losse gedachten, ten getale van 361, (jammer, dat het er geen 365 zijn! dan had men er voor elken dag van het jaar ééne te bepeinzen) gezegden, stellingen of opmerkingen, meest van staatkundigen of staatsburgerlijken inhoud, die door den Heer posthumus meest allen met eenige kortere of langere, meer of min beduidende aanmerkingen toegestemd of gewijzigd, opgehelderd of uitgebreid worden; eene form van schrijven, die voor de Auteurs misschien gemakkelijker was, dan een doorloopend, wèl zamenhangend, wèl bestudeerd werk zamen te stellen, maar die voor den Lezer juist niet zeer behagelijk is, eene doorloopende lezing onaangenaam en de beoordeeling moeijelijk maakt. - Verder dient de Lezer nog wel te weten, dat dit werkje in het Hoogduitsch reeds in 1806 en 1807 geschreven, en in 1811, een jaar na den dood des Schrijvers, voor het eerst uitgekomen is, en dus nu, na 35 jaren, voor het eerst vertaald wordt, hetwelk, na alles, wat er, in de laatste 60 jaren, in de staatkundige wereld gebeurd, en in de staatkundige denkwijze, door den loop der gebeurtenissen, zoo wel als door de gesteldheid der

[p. 217]

Volken en der enkele menschen, veranderd is, een zeer aanmerkelijk verschil maakt, en billijk doet vragen, of dit werkje dan ook nu nog van zoo veel belang is, dat het verdient in onze taal het licht te zien. Men vraagt dit te meer, wanneer men, hetzelve doorloopende, ziet, dat het eene sterke democratische kleur draagt, en zich hier en daar aan dezelfde overdrijvingen en hersenschimmige denkbeelden toegeeft, die velen in de dagen van zoogenaamde vrijheid, gelijkheid en broederschap behaagden, (de twee eerste woorden vindt men hier ook nog wel eens vereenigd; het laatste, volgens eene latere editie van dit schoonklinkend opschrift, weggelaten!) maar waarvan volgende ondervinding heeft doen zien, dat men de schaduw voor het ligchaam, woorden voor zaken nam. - Recensent wil hiermede niet zeggen, dat en seume en zijn Commentator posthumus hier en daar geen dingen geschreven hebben, die ook nu nog waar en goed en bruikbaar zijn; maar of het zaak ware, dit werkje, in eenen tijd, als de tegenwoordige is, waarin velen tot allerlei repristinatiën geneigd zijn, te vertalen, te commentariëren en uit te geven, hieraan meent Rec. zeer te moeten twijfelen. - Daarenboven is de wijze van zien, vooral van den oorspronkelijken Schrijver, dikwerf eenzijdig, somber, alles, vooral wanneer het de Grooten der aarde raakt, van de ergste zijde beschouwende; en de wijze van voorstelling heeft niet zelden iets bitters en scherps, dat den Lezer voor den Auteur geenszins inneemt.

De Heer posthumus, Predikant te Waaxens in Friesland, (wien Rec. voor het overige de eer niet heeft te kennen) heeft intusschen goedgevonden, dit werkje met zijne aanteekeningen in het licht te doen verschijnen, gelijk hij, een jaar te voren, de Gedachten van pascal in onze taal met aanmerkingen uitgegeven heeft. Deze zucht nu, om ouden Franschen of Hoogduitschen kost in een' nieuwen Nederlandschen schotel, met veel of weinig peterselie om den rand, op te disschen, wil Rec. niet onbepaald laken: zij kan zelfs in sommige gevallen groote nuttigheid hebben, wanneer het oude iets van blijvende waarde, en ten onregte of bij toeval in vergetelheid geraakt is. 's Mans uitgave van pascal's Gedachten is dan ook in dit Tijdschrift voor 1841, N^o. V, bl. 200-203, met lof aangekondigd; doch daar was hij ook, meent Rec., meer op zijn eigen grondgebied, en sprak over hetgene, waarin hij thuis was; maar of dit hier wel zoo

[p. 218]

zeer het geval is, zou eene andere vraag zijn. - Dat het hem aan geen warme vaderlandsliefde ontbreekt, hiervan getuigt zijne Opdragt aan het Vaderland, in welke hij op den toon van hooge opgewondenheid den lof der Vaderen uitbazuint, en over de tegenwoordige gebreken, die er, naar zijn inzien, in het staatkundige bestaan, sterk declameert, en wel eens dingen zegt, die aangematigd genoeg zijn, b.v. waar hij beweert, (bl. XVI) dat ‘de groote meerderheid van de Staten-Generaal te weinig gevoel heeft van hare edele bestemming, (om) waakzaam te zijn tegen alle inbreuk op en verkrachting van de grondwettige instellingen des Vaderlands.’ - Er is eene mode in alles; en zoo hoort men thans dikwijls ook Schrijvers, die vrij wat jonger zijn dan deze, nu eens als juichende, dan een als huilende lofredenaars van onze Vaderen en van den goeden ouden tijd spreken: maar dan wilde Rec. aan die Heeren wel eens vragen, wie zij toch door ‘onze Vaderen’ bedoelen, want voor velen worden de Mannen van 1780, 1787 en 1795 ook al zoo zoetelijk hunne Vaderen. Ook wil hij aan den welverdienden lof van vroegere geslachten geenszins ondankbaar knagen; maar hij kan toch ook niet vergeten, dat zij menschen, feilbare menschen waren, van gelijke bewegingen als wij; niet vergeten, dat het ook toen al geen goud was, wat er blonk; niet vergeten, dat er ook bladen in hunne geschiedboeken zijn, die men er zou willen uitscheuren, omdat zij met bloed en tranen onuitwischbaar geschandvlekt zijn; niet vergeten, dat tijden en omstandigheden, gedeeltelijk met, gedeeltelijk zonder ons toedoen, zoodanig veranderd zijn; dat die Vaderen uit verschillende tijdperken, indien zij opstonden en wijs waren, ons zouden toeroepen: ‘Kinderen! als het tij verloopt, moet gij de bakens verzetten.’ - En wat zal nu, volgens onzen Voorredenaar, het remedie zijn tegen de thans onder ons heerschende staatkundige kwalen? ‘De regtstreeksche verkiezingen’! (bl. XVII.) De Heer posthumus heeft waarschijnlijk den tijd niet met kennis beleefd, toen Volksstem, Volks- en Grondvergaderingen, Clubs, Committés, Nationale Conventie, en wat niet al, waarin de burgers van de Bataafsche Republiek de lieve Fransche broeders naäapten, aan de orde van den dag waren, en die Rec., hoe jong mensch toen ook nog, en hoe onbevoegd ook toen, om er over te oordeelen, zoo als het gaat, min of meer konden bekoren, maar die hem herin-

[p. 219]

neringen genoeg hebben nagelaten, om hem in rijper' leeftijd te doen nadenken, wat er van die zoogenaamde volksstem en volkskeus en volksregering was, zoodat men er waarlijk niet van zeggen kon: Vox populi vox Dei! (de volksstem eene Godsstem!) maar dat zij, hoe schijnbaar fraai ook, niet anders dan op eene oligarchie van demagogen konden uitloopen, en alzoo ook thans niet terug te wenschen zijn. - Doch het is hier de plaats niet, om daarover uit te weiden; en hiermede neemt dus Rec. van dit boeksken afscheidt; want moest zijne aankondiging of beoordeeling bestaan in eene gezette doorlooping en toetsing, al ware het slechts van de voornaamste der 361 stellingen en van de daarbij gevoegde aanmerkingen, dan zou zijn verslag eene uitgebreidheid moeten hebben, voor dit Tijdschrift niet gepast, en ook door den aard van dit werkje niet gevorderd.