Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1842

De Tower te Londen, of Lady Joanna Grey. Door W. Harrison Ainsworth, Schrijver van den Crichton, enz. II Deelen. Te Amsterdam, bij J.D. Sijbrandi. 1841. In gr. 8vo. VIII, 482, VI, 424 bl. f 9 - :

Daar zijn weinige geschiedenissen zoo treffend, als die van de ongelukkige Lady joanna grey, de beminnelijke vrouw, die als tegen wil en dank op den koninklijken troon van Engeland werd geplaatst door de toomelooze eerzucht van haren echtgenoot en diens vader; zij, die de roekeloosheid

[p. 138]

van anderen met den dood moest bekoopen, en die, nederig en bescheiden bij hare verheffing, standvastig en groot was in haren tegenspoed en bij haren val. Voor hem, die met de noodige gaven van den Romanschrijver toegerust is, levert hare geschiedenis een zeer geschikt onderwerp voor eenen historischen roman. Het is een tijdvak vol leven en beweging. Een aantal merkwaardige personen treden hier op het tooneel, die eene verscheidenheid van karakters aanbieden, welke, bij eene eenigzins goede behandeling, eene groote afwisseling opleveren. Lady joanna grey staat als op den voorgrond; een karakter, van hetwelk wij niet weten, of wij meer hare zachte beminnelijkheid of haren ongekunstelden, onwankelbaren moed, hare kracht van geest, hare bekwaamheid en geleerdheid, hare innige liefde voor haren echtgenoot of hare zuivere vroomheid moeten bewonderen. Tegen haar over staat maria, hare mededingster, de bigotte Roomsche, die het Protestantismus te vuur en te zwaard vervolgt, die in beminnelijkheid en vrouwelijke grootheid van ziel verre voor joanna moet onderdoen, maar wie het ook niet ontbreekt aan kracht van geest, aan trekken van het mannelijke karakter van haren vader. Rondom deze beide hoofdpersonen scharen zich eene menigte anderen, wereldlijken en geestelijken, in welke onderscheidene hartstogten en driften werkzaam zijn: Northumberland met zijne onverzadelijke eerzucht, waarin hij zijnen zoon dudley medesleept, en waardoor hij zich en de zijnen op het schavot brengt; de listige Spaansche en Fransche Gezanten; de geestelijke hoofden der Protestantsche en der Roomsche partij, en zoo vele anderen, vormen eenen kring van merkwaardige personen en karakters, gelijk weinige tijdperken ze opleveren. Rijk is ook de tijd in gebeurtenissen: Joanna's verheffing, weldra gevolgd door hare onttrooning en door maria's zegepraal; de opstand van wyat; de belegering van den Tower; het regtsgeding van joanna en haren echtgenoot, volgen elkander in een kort tijdsbestek op, en geven als van zelve de hoofdpunten des verhaals aan de hand.

Van deze en andere door de Geschiedenis zelve aangebodene bestanddeelen heeft ainsworth, de Schrijver van dezen Roman, een uitstekend gebruik gemaakt. Hij behoort onder die Romanschrijvers, wien het niet genoeg is, eenig verhaal in het een of ander tijdperk der geschiedenis te plaatsen en historische personen te noemen, zonder zich overi-

[p. 139]

gens veel om de geschiedenis, om kostuum of geschiedkundige waarheid te bekommeren. Men ziet uit zijn werk, dat hij de historie heeft bestudeerd; dat hij zich geheel in den tijd heeft verplaatst, en ons denzelven getrouwelijk poogt weder te geven. Dat zien wij ook uit zijne naauwkeurige en belangrijke beschrijvingen van den Tower van Londen; een gebouw, waarin een groot gedeelte van dezen Roman speelt. Misschien wekken die beschrijvingen in deze dagen nog wel verdubbelde aandacht, nu een groot deel van het gebouw zelve onlangs door de vlammen is verteerd. Men zou schier wenschen, dat er, tot regt verstand van sommige plaatsen, een kaartje van den Tower ware bijgevoegd, zoodat men de handelende personen als op den voet volgen kon, waar zij zich in de labyrinthen van gangen en torens als verliezen. Zoo Rec. zich niet bedriegt, bestaat er ook bij het oorspronkelijke zulk een kaartje.

Voor den schrijftrant van ainsworth is die rijkdom van gebeurtenissen regt geschikt. Het ontbreekt zijne Romans nooit aan actie, en ook hier is alles leven en beweging, sommigen misschien wel wat veel (en onder dezen wil Rec. zich wel rekenen); maar die snelle wisseling van gebeurtenissen is hier veel minder onbegrijpelijk dan in den Crichton, omdat zij zich hier over meerdere personen verdeelt. Maar woelige, drukke beweging is het element van den Schrijver, wien het niet aan verbeelding en talent hapert, om zijne lezers als midden op het tooneel des verhaals te plaatsen.

Eene andere deugd van zijnen Roman is de fraaije schildering der historische karakters. Het beeld vooral der schoone en ongelukkige joanna grey is uitmuntend geteekend. Zij is en blijft de hoofdpersoon, waarom alles zich beweegt, en men vergeet schier de verdichte personen des verhaals, om op haar de aandacht te bepalen. De intrigue tusschen cholmondeley en cicely is dan ook waarschijnlijk opzettelijk als op den achtergrond geplaatst, om het voorname beeld niet in de schaduw te stellen. Ook maria is voortreffelijk geteekend, en de Schrijver heeft zich gewacht om haar te zwart te maken. Hij laat de goede eigenschappen van haar karakter evenzeer uitkomen als de slechte. Hij kon dit doen, zonder nadeel van het hoofdbeeld zijner schilderij.

Onder de gebreken van dezen Roman zou Rec. tellen de te

[p. 140]

dikwijls herhaalde opvoering van de drie reuzen og, gog en magog en van den dwerg xit, en de gedurige wederkeering der vrolijke en belagchelijke tooneelen, waartoe zij aanleiding geven. In het algemeen is de keuze dezer personen niet ongelukkig, en het plan, om den ernst der treurige historische voorvallen door hunne kluchten te laten afwisselen, is niet af te keuren. Maar dit had, naar Recs. oordeel, met meer mate moeten geschieden; nu wordt de terugkeering van deze zelfde personaadjen wel eens minder aardig, wel eens smakeloos. Waarschijnlijk zullen dit niet alle lezers toestemmen. De historische tooneelen zijn de beste gelijk de belangrijkste, en houden de aandacht en belangstelling zeer geboeid.

Rec. houdt dus dezen Roman voor een derzulken, die allezins verdienen gelezen te worden. Ware hij Vertaler geweest, hij had hier en daar het snoeimes gebruikt, en enkele ijselijkheden, die de geschiedenis medebrengt, verkort of weggelaten. Hij behoort nog niet tot het publiek, waarvan schlosser, in zijne Geschiedenis der achttiende eeuw, zegt, dat het verlangt te huiveren en te rillen. Overigens heeft hij met groot genoegen deze beide Deelen gelezen, en twijfelt er niet aan, of zij zullen een goed debiet vinden. Wat hem minder behaagt, zal anderen misschien welgevallig zijn, en daarbij is er veel in dezen Roman, wat dien boven de gewone Romans verheft. Hij geeft eene getrouwe voorstelling van Engelands geschiedenis en toestand in dien tijd.

De uitvoering is goed; de correctie had hier en daar naauwkeuriger kunnen zijn. Het vignet van het eerste Deel vooral is fraai; dat van het tweede heeft een minder behagelijk onderwerp.