Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1842

[p. 23]

Het Leven en Karakter van den Admiraal Jhr. Jan Hendrik van Kinsbergen, beschreven door Mr. M.C. van Hall, Staatsraad, Kommandeur der Orde van den Nederlandschen Leeuw en Lid van het Koninklijk Nederlandsch Instituut. Met Portret en Facsimilé's. Te Amsterdam, bij J. Müller. 1841. In gr. 8vo. XXVI en 340 bl. f 4-75.

Indien het voor den schrijver van gewigt is, dat er bij zijne lezers eene zekere vooringenomenheid bestaat voor het door hem behandelde onderwerp, zoo is dit een voorregt, waarin de grijze van hall zich bij de uitgave van dit werk in hooge mate mag verheugen. De naam van van kinsbergen wekt bij het eerste hooren belangstelling op; en schoon de groote gebeurtenissen van zijn leven algemeen bekend zijn, zijn toch de bijzonderheden van zijne lotgevallen en werkzaamheden niet zoo levendig in ieders geheugen bij het thans levende geslacht, dat daaruit voor de meesten niet veel nieuws ware te leeren. Edel en groot is de man, wiens geschiedenis hier wordt behandeld; zijn naam heeft met roem door heel Europa geklonken, en hij is een sieraad, waarop ook onze natie roem mag dragen. Alles vereenigt zich dus, als 't ware, om den schrijver gelukkig te noemen, die zulk een onderwerp zich ter behandeling heeft kunnen kiezen. Van hall vond zich door zijne betrekking tot den overledene als tot de taak geroepen, welke hij thans heeft vervuld. Kinsbergen zelf had ze van hem en zijnen vriend hooft begeerd, en eene menigte van papieren en oorspronkelijke stukken, in het bezit van den schrijver, leverden hem rijke bronnen voor zijnen arbeid. Zelf had hij daarenboven in de vriendschap en den vertrouwelijken omgang van den Admiraal gedeeld, en persoonlijke herinneringen verlevendigden het beeld, dat de geschiedenis had geteekend.

Waarlijk, gelukkig de schrijver, die onder zulke gunstige omstandigheden, en toegerust met de noodige bekwaamheden, de pen opvat! Van hem mogen wij een belangrijk werk verwachten. Als zoodanig verdient ook dit te worden beschouwd, hetwelk Rec. hier beoordeelen moet.

In eene uitvoerige Voorrede wordt den lezer de geschiedenis van het ontstaan dezes boeks medegedeeld, en het oog-

[p. 24]

punt aangewezen, waaruit de schrijver het wenscht te zien beoordeelen. Ten aanzien van vorm en inkleeding wenscht hij ‘den middelweg te houden tusschen eene eenvoudige levensbeschrijving en eene lofrede, en zich alzoo van de eene zijde te wachten voor een dor en zielloos verhaal van 's mans lotgevallen en bedrijven, maar ook aan den anderen kant zich te hoeden voor dien opgesmukten toon, waarbij de getrouwheid der voorstelling van zijne grootheid slechts verliezen kon.’ Niemand zal dit plan afkeuren. Integendeel, het was de natuurlijke weg, dien men behoorde in te slaan, indien men naar waarde het leven en het karakter van van kinsbergen zoude beschrijven. Eene dorre levensschets had even min veel aanlokkelijks als veel belangrijks. Eene eigenlijke lofrede kon moeijelijk alles omvatten, wat er van den waardigen man moest gezegd worden, of zij zou onder aanteekeningen als moeten begraven zijn geworden. Den vorm eener levensbeschrijving bewarende, moest men de voorstelling van 's mans verdiensten daarmede als verbinden en deze overal behoorlijk in het licht stellen. Over het algemeen is dit den bekwamen schrijver zeer goed gelukt. Het beeld van den edelen van kinsbergen is door hem met fiksche trekken geteekend, en na de lezing van dit boek staat de man ons in zijne grootheid levendig voor den geest. Men vindt hier geene zucht om te schitteren, geene ijdele uitroepingen van bewondering, waarbij de lezer koel en ongetroffen blijft. Maar bij de voorstelling van het beminnelijke en schoone karakter van den voortreffelijken man werd de schrijver zelf warm, en stort door zijne woorden het gevoel, dat hemzelven bezielde, in het hart zijner lezers uit. Het verhaal der gebeurtenissen, de vermelding van de daden van van kinsbergen wordt als onwillekeurig eene lofrede, en wij danken den grijzen van hall, dat hij den avond zijns levens besteed heeft, om dit gedenkteeken voor zijnen overleden vriend te stichten.

Bij dezen algemeenen lof meent Rec. toch ook sommige aanmerkingen te moeten voegen. Het is hem voorgekomen, dat niet al de gedeelten van dit werk even gelukkig zijn geslaagd. Het gelukkigste komt hem voor het vijfde en zesde tijdperk van des Admiraals leven, waarin het beeld van den edelen man in zijne grijsheid ons wordt afgeteekend, als hij van zijne openbare bedieningen is ontslagen en in stille rust zijne dagen doorbrengt. Daar zien wij hem in zijne edelste

[p. 25]

werkzaamheid, den weldoener van allen, die hem omringen, den ondersteuner van alle goede en nuttige inrigtingen, den voorbeeldigen menschenvriend. Bij het lezen van deze hoofdstukken gevoelen wij, dat van hall hier uit eigene persoonlijke kennis spreekt; dat hij getuige is geweest van deze schoone werkzaamheid des grijsaards. Van hem mogt het in vollen nadruk gezegd worden, dat de grijsheid eene sierlijke kroone is; en weinige menschen, die zulk eene groote rol hebben gespeeld op het woelige tooneel der wereldgebeurtenissen, brengen den avond huns levens in zulk eene kalme rust, in zulk eenen benijdenswaardigen vrede door.

Minder voldaan lieten Rec. sommige der andere hoofdstukken. Daar, waar b.v. de krijgsbedrijven van van kinsbergen in Rusland worden beschreven, had hij wel eene levendiger voorstelling gewenscht, iets meer, dan een kort verhaal van den uitslag van den strijd. De groote loftuitingen, den zeeheld van alle kanten toegezwaaid, wekken wel de overtuiging bij den lezer op, dat hij iets groots moet gedaan hebben, maar zijne nieuwsgierigheid blijft onbevredigd. De geachte schrijver zal misschien tegenwerpen, dat geene meerdere bijzonderheden hem bekend waren; doch Rec. gelooft, dat zelfs van het bekende meer partij ware te trekken geweest, om den lezer belang in te boezemen. In het algemeen komt het Rec. voor, dat de verdiensten van den Admiraal in verschillende betrekkingen meer hadden moeten en kunnen uitkomen. Omtrent onderscheidene punten moet de schrijver belijden, dat hij geen bevoegd beoordeelaar is; dat de plannen van van kinsbergen, de werken, door hem geschreven, over punten loopen, waarvan hij geene kennis bezit. Dat is natuurlijk: maar waren er geene middelen, om hier te worden voorgelicht, en daardoor de eigenaardige verdiensten van den bekwamen man in een helder licht te plaatsen? Rec. bejammerde het althans bij het lezen meermalen, dat geen vollediger beoordeeling van 's mans daden en werken heeft kunnen geleverd worden. Hij zou zoo gaarne eene even levendige voorstelling hebben behouden van diens grootheid in de verschillende vakken van zijn beroep, als hij het nu heeft van zijne edele hoedanigheden en werkzaamheden als mensch.

Doch dit zij niet gezegd, om eenigzins een ongunstig oordeel over het geheele boek te vellen. Het is de hooge belangstelling in den man, over wien hier gehandeld wordt,

[p. 26]

welke ons zoo gaarne nog meer zou doen wenschen bij het vele, dat ons reeds gegeven is. Wij herhalen liever onzen dank aan den geachten Schrijver voor de moeite, aan het zamenstellen van dit werk besteed. Het wordt besloten met eene menigte van aanteekeningen, die ter bevestiging, opheldering en aanvulling van het gestelde strekken. Het is versierd met een zeer gelijkend, allerkeurigst uitgevoerd portret, dat de graveernaald van lange groote eere doet, en met een aantal facsimiles der handteekeningen van onderscheidene personen, waarover in dit werk wordt gesproken.

Wij twijfelen er niet aan, of de algemeene belangstelling zal dit werk een groot en welverdiend vertier bezorgen, dat wij hetzelve van harte toewenschen.