Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1840

[p. 105]

Herinnering aan de laatste afscheids-reden van Hugo de Groot.

(Medegedeeld door j.l. van der hoeven, te Breda.)

Aan de Redactie der Vaderlandsche Letteroefeningen.

Weledele Heeren!

Toevallig kwam mij, kort geleden, in handen het werkje, getiteld: Bewijs van de ware Godts-dienst, gestelt in zes Boeken, enz. Alles op rijm gebragt door Mr. hugo de groot. Amsterdam CIƆIƆCXLVIII: Dit werkje van onzen alomberoemden be groot bevat tevens de laatste Afscheyds-reden van dezen uitmuntenden Geleerde, eenige oogenblikken vóór zijn sterfuur uitgesproken. Ik meen de overtuiging te hebben, dat deze laatste redenen van den merkwaardigsten man zijner eeuwe niet algemeen bekend is, en ik houde mij verzekerd, dat zij waardig is, voor die dezelve niet kennen, aan de vergetelheid te ontrukken, en voor anderen in het geheugen terug te roepen, of om zich dat werkje aan te schaffen. Misschien kan het sommigen de Christelijke gevoelens van hugo grotius van nabij doen kennen, en bevestigen, dat hij, reeds toen ter tijd, van de verpligtende noodzakelijkheid doordrongen was, om te trachten het Heidendom te bekeeren, en dat daartoe die middelen in het werk gesteld behoorden te worden, die thans de ziel en het leven van de Zendeling- en Bijbelgenootschappen uitmaken. De volgende acht regels uit zijn 1ste Boek zullen dit voldingend bewijzen:

‘Dat Godt geboden heeft, dat voor u soude wijeken
In 't ploegen van de zee des gantsche werelts rijken,

Opdat ghy brengen soudt diep in 't versenghde landt

Een aangenamer vijer van Goddelijken brandt,

Opdat alwaer men siet des hemels twalef lichten
Ghy 't licht, door twalef boo'n ontsteken, soudt gaen stichten,

Opdat ghy voeren soudt tot aan het winter-huys

End' aen de zuyder asch 't Jerusalemsche kruys.

[p. 106]

De laatste Afscheyds-reden luidt als volgt:

‘Laatste Afscheyds-reden van hugo de groot, gehouden met johannes quistorpius, Doct. ende Profess. in de Theologi, ende Dienaar des Godtlicken Woordts in Rostock.

Mijn Heer, volgens uw versoeck sal in 't kort u mededeelen, hoe de Phoenix van de geleerde Mannen, hugo de groot, uyt dese werelt scheydende sich gedragen heeft. Nadat de voorsz. hugo de groot tot Stockholm sich te schepe hadde begeven, om na Lubeck te varen, ende nu drie dagen door seer groot onweer herwaerts ende derwaerts gesmeten was, heeft hy in 't eynde schip-breuck geleden, ende is al sieck in Cassuben aan Landt geraeckt. Daar van daen is hy met een seer ongemackelicken wagen, in seer regenachtigh weder, meer als 60 mijlen weeghs langh, op Rostock gekomen. Hy keerde in by Juffr. balemans, ende liet by sich roepen Doctor stockman: dewelcke, merckende dat de krachten, soo door ouderdom, als schip-breuck ende soo een moeijelicke reyse gebroken waren, hem voorseyde, dat het eynde sijns levens nakende was. Des anderen daeghs, nadat hy in de stadt gekomen was, zijnde den 18 August. ouden stijls, liet hy my 's avonts te negen neren by sich roepen. Ende terstont by hem gekomen zijnde, vondt iek den Man al ziel-toogen. Ick sprack hem aan, ende verklaerde, dat my niet liever was, als in gesontheydt mondelick met hem te spreken; waerop hy antwoordde: Het heeft Godt alsoo belieft. Voorts vermaende ick hem, dat hy sich tot een zaligen afscheydt bereyden, voor eenen sondaer bekennen, ende sijne sonden berouwen wilde. Ende als ick in 't spreken verhaelde van den Tollenaer, die sich voor een sondaer bekende, ende Godt badt, dat hy hem sijner ontfermen wilde, antwoordde hy: Ick ben die Tollenaer. Voortvarende wees ick hem op Christum, buiten wien geen zaligheydt en is; waerop hy tot antwoordt gaf: Op Christum alleen hebbe ick mijn hoop gestelt. Daerna sprack ick hem voor in Hooghduytsche sprake en gebedt, hetwelcke hy my sachtjens demet gevoudenen handen na sprack. Geeyndight hebbende, vraeghde ick, of hy my verstaen hadde; hy seyde: Ick hebbe u seer-wel verstaen. Voorts verhaelde ick uit Godts Woordt 't geene soo men de stervenden pleeght indachtigh te maken, ende vraeghde hem wederom, of hy my verstondt; waerop hy antwoord-

[p. 107]

de: Uw stemme hoore ick wel, maer al wat ghy seght versta ick swaerlick. Dit geseydt hebbende, sweegh hy heel stil, ende gaf kort daerna den geest op, op het slagh van twaelf ueren te middernacht. Aldus hebt ghy hier den uytgangh ofte besluit van het leven van de seer groote grotius. Sijn Lichaam is den Medecijns over-gegeven, die het ingewandt daeruyt genomen hebben, ende in eenen koperen ketel geleydt zijnde, hebbe ick van de kerck-meesters seer licht verkregen, dat het in de hooft-kerke van onse L. Vrouwe op een van de eerliekste plaetsen mocht begraven worden, alwaer het nu sacht rust. Vaert wel.

In Rostock, twee dagen voor St. Michiel, in 't jaar 1645.

V.L.

johannes quistorpius.’