Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1839

Vernieling van archiven gedurende de Fransche omwenteling.

Reeds meermalen is gewag gemaakt van de onherstelbare verliezen, welke de verzamelingen van staatspapieren en andere bescheiden, in Frankrijk en in Italië, van het Vandalismus der Fransche omwenteling te lijden gehad hebben. Thans vinden wij, in het tweede deel van het Zwitsersche Museum voor geschiedkundige wetenschappen, op nieuw een aantal merkwaardige opgaven, van welke wij er eenige, getrokken uit het gedrukte berigt van den Heer maillard de chambure, te Dyon, willen overnemen.

Bij de wet van 5 November 1790 was bevolen geworden, dat alle aan godsdienstige corporatiën behoorende geschriften in de hoofdplaats van elk distrikt bijeengebragt zouden worden. Destijds leverde de abdij Moustier St. Jean, in Bourgogne, alleen elf vaten en zes kisten vol van zoodanige oorkonden. Men ging echter hierbij met zulk eene onachtzaamheid te werk, dat, bij voorbeeld, van de abdij Molesine naauwelijks het twintigste gedeelte der gezondene stukken te Dyon aankwam. Onder dagteekening van den 10 Augustus 1793 beval het departementale bestuur, dat alle aanteeken-, hand- en cijnsboeken der Edellieden verbrand moesten worden. Den 17 November van het genoemde jaar trof ditzelfde lot alle papieren van den Adel, waarin bewijs der heerlijke regten gevonden werd; evenwel is nog veel aan

[p. 794]

deze vernieling ontsnapt. Op den 23 September verzochten de burgers pajot en parsiel, dat hun 70,000 pond beschreven papier uit het Archief geleverd mogt worden, ten einde daaruit wit papier te vervaardigen, opdat alzoo het oude linnen tot het maken van pluksel bespaard mogt blijven. In Maart van het volgende jaar geboden billaud-varennes en collot d'herbois aan het bestuur van het departement Côte d'or, alle stukken, boeken en papieren, die tegen de grondbeginsels der vrijheid en der rede gekant waren, te verzegelen. Wel is waar had de Minister van binnenlandsche zaken reeds in 1793 Deproefd, deze vernielingen te stuiten; maar hoe weinig zulke bevelen in acht genomen werden, blijkt onder anderen daaruit, dat men den 20 Februarij 1794 14,000 pond parkement naar Toulon zond, om daarvan kardoezen voor zwaar geschut te vervaardigen, en den 12 Maart weder 13,400 pond parkement, tot hetzelfde oogmerk, naar Auxonne. Eindelijk werd in 1796 bij eene wet bevolen, dat al deze soort van papieren in de hoofdplaats van het departement bijeengebragt moesten worden; maar reeds de bijeenverzameling geschiedde onordelijk, en de bewaring was hoogst onachtzaam en zorgeloos. Hetgeen echter nog veel grootere en meer omvattende vernieling veroorzaakte, was een in Januarij 1796 gegeven bevel, om de nuttelooze papieren te verkoopen, waarbij aan onwetendheid en ontrouw de ruimste gelegenheid verschaft werd, om de verzameling van derzelver beste schatten te berooven. Destijds werden 1,849 pond der voor geschiedenis en kunst belangrijkste papieren in 13 kisten naar Parijs gezonden, en reeds den 21 Maart 1796 werden 66,635 pond van zoodanige archiefstukken verkocht. Den 14 Augustus 1797 verkocht men 14,912 pond; in de jaren 1810, 1811 en 1813 weder 4,000 pond, en nog in Junij 1828 niet minder dan 8,000 pond dezer soort van papieren. Te Dyon stookten in Maart 1814 de geallieerde troepen hunne wachtkamers met zulke geschriften, en den 9 Maart 1818 ontdekte de Plaatskommandant het spoor van een

[p. 795]

diefstal van 300 pond tot het Archief behoorende papieren, zonder dat de navorschingen den dader vermogten kenbaar te maken. Eerst de tegenwoordige Prefect had de verdienste, aan deze verwoestingen een einde te maken, en den grond te leggen tot een welingerigt Archief.