Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1839

Reizen in Circassië en eenige naburige Landen, in 1836 gedaan, door Edmund Spencer, Esq. Uit het Engelsch beknopt vertaald door J. Olivier, Jzn. Te Amsterdam, bij Gebr. Diederichs. 1839. In gr. 8vo. 282 Bl. f 2-90.

Onder die landen, welke, bij de zich steeds uitbreidende magt van het Russische Keizerrijk, tegenwoordig de aandacht grootelijks tot zich trekken, behoort voorzeker ook het op den titel genoemde Circassië. Bekend is ook de naijver, waarmede de Engelschen de pogingen der genoemde Mogendheid gadeslaan, om haar gebied door de bewoners van de Caucasische bergstreek te doen eerbiedigen. Is het deze naijver, welke, bij de onder de Engelschen zoo zeer heerschende zucht tot reizen, zeker ook het zijne toebrengt, om Britsche reizigers die landstreken vooral in onzen tijd te doen bezoeken, in welken het Russisch gebied de Engelsch-Oostindische bezittingen hoe langer hoe meer nadert; zoo vloeit hieruit echter voor de wetenschap dit gewin voort, dat zoodanige, tot nog toe weinig bekende landen en volken, hoe langer hoe meer voor de onderzoekingen van den aardrijkskundige toegankelijk worden. Eene reisbeschrijving van deze soort is het, welker vertaling wij thans hebben aan te kondigen. De Schrijver, die zich reeds vroeger door zijne Schetsen van Duitschland en van de Duitschers voordeelig bekend gemaakt heeft, scheepte zich, volgens zijn verhaal in dit werk, te Pesth in Hongarije op eene stoomboot in, en voer den Donau af, over de Zwarte Zee, voorbij Konstantinopel, naar de Dardanellen; maakte van daar een uitstapje te land, om de voormalige standplaats van Troje te bezigtigen, en voer vervol-

[p. 478]

gens weder naar Konstantinopel terug. Na eenig verblijf aldaar en het bezigtigen van het merkwaardige van die stad en hare omstreken, begeeft zich de Schrijver met eene Engelsche stoomboot naar Tribizonde in Klein Azië, en van daar op eene Turksche brigantijn naar eene haven ten noorden van Tribizonde, Pchad genaamd, op de Circassische kust, waar het Caucasische gebergte zich genoegzaam tot aan de Zwarte Zee uitstrekt. Door middel van eene Turksche aanbeveling gelukte het den Reiziger, om door de, anders omtrent vreemdelingen zeer wantrouwende, bergbewoners gastvrij te worden opgenomen. - Hier eindigt het aaneengeschakeld reisverhaal en vangt de beschrijving aan van Circassië en deszelfs bewoners. Niet alleen deze beschrijving, maar ook het verhaal der vaart van den Schrijver over den Donau, door en tusschen de landen, aan het Oostenrijksche, Russische en Turksche gebied onderworpen, levert veel wetenswaardigs op. Daar het verhaal van dezen togt en van het verblijf te Konstantinopel, en de berigten aangaande het oude Troje, bijna de helft van het werk beslaan, ontvangt de lezer hier inderdaad meer, dan op den titel beloofd wordt. Wat Circassië zelf betreft, heeft de Vertaler het te regt noodig geoordeeld, vele niet zeer onzijdige beoordeelingen van de maatregelen der Russische Mogendheid ten aanzien van dit land weg te laten. De berigten zelve, aangaande de natuurlijke gesteldheid van Circassië, de zeden, gewoonten, levenswijze en het karakter der Circassiërs, verdienen in allen deele de aandacht der beoefenaars van land- en volkenkunde, als betrekking hebbende tot een volk, hetwelk, ook wegens deszelfs ligchamelijke schoonheid, eenen gevestigden roem heeft verkregen, en deszelfs afzonderlijk volksbestaan zoo lang en met zoo veel kloekmoedige volharding heeft weten te bewaren. Daar, waar onze Reiziger vroegere Aardrijkskundigen, zoo als klaproth, pallas en clarke, van onnaauwkeurigheid beschuldigt, zet het aan zijne teregtwijzingen niet weinig gezag bij, dat geen Europeesch reiziger van den nieuweren tijd, voor zoo veel ons bekend is, zoo goed de gelegenheid gehad heeft, om Circassië te leeren kennen, als onze Schrijver; terwijl tevens daar, waar wij niet kunnen vooronderstellen, dat de Heer spencer door staats- of volksvooroordeelen verblind is, zijne berigten in allen deele den stempel van waarheidsliefde dragen. Als eene proeve van de wijze, waarop de Schrijver verhaalt, plaatsen wij hier de

[p. 479]

volgende beschrijving van het militaire Cordon, hetwelk Oostenrijk getrokken heeft, om zijne provinciën tegen de invallen en strooperijen der Turken te beveiligen.

‘Dit uitmuntend Cordon strekt zich uit van Bocca di Cataro, in Neder-Dalmatië aan de Adriatische zee, tot aan de Bukovina aan de grenzen van Polen, en doorloopt de provinciën Croatië, Slavonië, Hongarije en Zevenbergen, een afstand uitmakende van vierhonderd-vijf-en-vijftig Duitsche mijlen, bewoond door eene bevolking van bijna twaalfmaalhonderd-duizend zielen, die hunne landerijen, regten en privilegiën, onder de uitdrukkelijke voorwaarde genieten, dat zij ter verdediging van de grenzen de wapenen zullen voeren. Ieder man, van achttien tot vijftig jaren oud, is tot deze krijgsdienst verpligt, en na verloop van dezen tijd verrigten zij gedurende tien jaren de dienst, waartoe gewoonlijk oude krijgslieden gebezigd worden. Elk regiment kiest zijn' eigen' Kolonel, die met zijnen militairen rang het gezag van een burgerlijk opperhoofd vereenigt. Langs de geheele linie is eene reeks van wachthuizen opgerigt, die genoeg nabij elkander staan, om de onderlinge gemeenschap te onderhouden; en zoo er eene rivier tusschen ligt, worden zij op pontons gebouwd. De wachthuizen in de bergdistrikten zijn in de rots gehouwen en zeer sterk. Vermits zij doorgaans achter borstweringen verborgen of onder digt lommer verholen liggen, worden zij eene geduchte hinderlaag voor een invallend leger. Achter deze keten zijn de wachthuizen der officieren, van alarmklokken enz. voorzien, waardoor, in geval van dringend gevaar, de geheele bevolking van deze ontzaggelijke grenslinie, in minder dan vier uren tijds, onder de wapenen kan gebragt worden.

Dit belangrijke distrikt, hetwelk vóór nog geen twintig jaren, door derwaarts gezondene officieren, als eene soort van ballingplaats werd aangemerkt, is thans zoo aanmerkelijk verbeterd, dat de reiziger, die dit gedeelte van den Oostenrijkschen Staat bezoekt, altijd met vreugde het gebied van het militaire Cordon betreedt. Hij vindt hier niet slechts zeer wél onderhoudene wegen, die vaak met vruchtboomen beplant zijn, maar ook goede herbergen; de steden en dorpen zijn beter gebouwd, en hebben openbare wandelingen voor het volk, hetwelk op zon- en seestdagen, in hunne beste kleederen gedost, bij de vrolijke toonen van viool en zakpijp, zich met dansen verlustigt. Hunne velden zijn hier

[p. 480]

ook beter onderhouden, en de kleine schilderachtige hutjes van de boeren, met bloeijende tuinen omringd, hebben het voorkomen van welvaart en vrijheid; want de zware hand van eenen landheer wordt hier evenmin gevoeld, als die van eenen schraapzuchtigen rentmeester, die het volk de vruchten van hunnen arbeid ontrukt.

Deze militaire landbewoners leven in een' staat van ware aartsvaderlijke onschuld, en men ziet niet zelden een geheel geslacht, soms uit zeventig personen bestaande, eendragtig en vriendschappelijk onder een en hetzelfde dak wonende. Somtijds vereenigen familiën, die met elkander vermaagschapt zijn, zich tot eene enkele gemeente, bebouwen gemeenschappelijk den grond, en deelen gelijkelijk de opbrengst van hunnen arbeid. Zij kiezen doorgaans den man, wiens gedrag het voorbeeldigst is, tot hun opperhoofd, en deze is de onherroepelijke scheidsman en regter, ingeval er het een of ander geschil tusschen de leden van het groote huisgezin mogt ontstaan.’

Over het geheel komt het ons voor dat de Vertaler zich loffelijk van zijne taak gekweten heeft. Hunne voor hare, waar van vrouwen gesproken wordt, zoo als: hunne moeder, hunne gelaatstrekken, hunne gelaatskleur, zal de Vertaler zelf ons wel veroorloven als eene uitzondering op dit gunstig oordeel aan te stippen. De afbeelding tegenover den titel, ofschoon van geene groote waarde als plaat, is echter voldoende, om de gedaante van een Circassisch Opperhoofd in uniform aanschouwelijk te maken.