Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1839

Het nuttig Leven van J.F. Oberlin, in leven Predikant in het Steendal, (Ban de la Roche) in den Elsas; geschetst door Dr. G.H. Schubert, Koninklijk Hofraad en Hoogleeraar, enz. te Munchen. Naar den vijfden druk uit het Hoogduitsch. Te Deventer, bij M. Ballot. 1839. In gr. 8vo. VIII en 112 bl. f 1-20.

Ten westen van het punt, waar de Ill met den Rhijn zamenvloeit, en alwaar de Breusch haren loop naar de vruchtbare vlakte van Straatsburg neemt, verheft zich het zoogenaamde Hochfeld, een oorspronkelijk gebergte in het Departement van den Beneden-Rhijn, waarvan de noordwestelijke helling het Steendal vormt, dat zich bergwaarts op, en hier en daar met granietstukken bedekt, tot eene hoogte van meer dan 3000 voet verheft. Zoodra men over de brug, Pont de Charité genaamd, aan de andere zijde der Breusch komt, bevindt men zich in dit oord, welks bijzonder merkwaardig eigendommelijk karakter niet uit de hier heerschende natuur, maar uit den geest van deszelfs bewoners ontstaat. Zindelijke, vrolijke steenen huizen, door vruchtboomen omringd; een, hoewel zonder kunst, voortreffelijk aangelegde weg, welke het Steendal met den landweg verbindt; behoorlijk onderhoudene dwarswegen en voetpaden; muren, die het ter nederstorten der dreigende aardklompen beletten; heldere beken, aan welke door menschenhanden eene behoorlijke bedding is aangewezen, opdat zij in haren loop naar de Breusch alleen nut, geene schade mogen veroorzaken; boomgaarden en vruchtbare akkers, afgewisseld door voortreffelijke weiden, herscheppen dit oord tot eene soort van lusthof, te midden van

[p. 355]

een rotsachtig gebergte. De vreemdeling, die het Steendal voor de eerste maal bezoekt, en in de woningen of op de akkers gelegenheid heeft, de bewoners te leeren kennen, wordt aangenaam verrast door de vriendelijke en opene gezigten, en door eene dienstvaardigheid en beleefdheid, die, zoo als men spoedig bemerkt, geene gemaaktheid is, maar uit het hart voortkomt. Begeeft hij zich met deze vriendelijke landlieden verder in gesprek, zoo staat hij verbaasd, hen niet, gelijk al de bewoners der omliggende streken, het platte patois te hooren spreken (hetwelk hier, aan de grenzen tusschen Duitschland en Frankrijk, bestaat uit een mengelmoes van slecht Duitschen tongval met even hardklinkend Fransch), maar zeer zuiver Fransch, of goed en trouwhartig luidend Duitsch. Maar, wat veel meer zegt, hetgeen deze landlieden spreken, getuigt van hunne verstandsbeschaving en van eenen schat van velerhande nuttige kundigheden, die men anders slechts bij welonderwezene en zorgvuldig opgevoede stedelingen gewoon is aan te treffen. Dit alles valt reeds een' slechts doortrekkend' reiziger in het oog; maar komt hier iemand, wiens doel het is, verdere nasporingen te doen, en langer onder de bewoners van het Steendal te verwijlen, deze ontdekt weldra, te midden van dit uitwendig Paradijs, hier door vlijtige menschenhanden te midden eener bergachtige woestijn gevormd, een ander, innerlijk Paradijs in de harten der bewoners, dat niet de hand der menschen, maar alleen die des Allerhoogsten kon planten en doen gedijen. Hier vallen hem overal trekken van wederkeerige broederlijke liefde in het oog, zoo als deze alleen door de liefde Gods in de zielen der menschen verwekt kan worden. Één band van liefde verbindt allen, als kinderen van eenen gemeenschappelijken Vader; zij verheugen zich of lijden met elkander. Men ziet huisvaders en moeders, van een even groot getal arme, verlatene weezen, als dat hunner eigene kinderen, omgeven, bij welke zij de plaats der ouderen vervangen. Ja, aan alles ziet men weldra, dat men zich in een oord bevindt, waar de meeste bewoners Christenen, in den volsten zin des woords Christenen zijn. - Wie zou echter kunnen vermoeden, dat dit hetzelfde Steendal is, dat dit de kinderen dierzelfde ouders zijn, die hier nog vóór weinige menschenleeftijden gevonden werden? In het begin der vorige eeuw leefden hier ongeveer tachtig huisgezinnen in de drukkendste armoede, bijna van niets anders dan van wilde

[p. 356]

appels, waarmede zij zoo wel zichzelven als hunne zwijnen spijsden. De bewoners van het Steendal droegen, wel is waar, den naam van Christenen; maar de minsten van hen hadden zelfs ooit eenen Bijbel gezien, of bezaten ook slechts de hoogst noodige kennis van de hoofdwaarheden des Christendoms; overal heerschte tweedragt en ellende. Zij waren een arm, half wild, meestal in slechte kielen gekleed volkje, welks hardluidend patois zelfs in den omtrek moeijelijk te verstaan was. Twee waardige Evangeliedienaren trokken na elkander zich de geestelijke en ligchamelijke belangen van deze ellendige menschen aan. De eerste was johann stuber, de andere de op den titel genoemde johann friedrich oberlin.

Indien wij eene aanmerking op het werk wilden maken, zou het die zijn, dat stuber, die toch de eerste aanvanger der zoo weldadige verandering der Steendalers geweest is, hier wat te veel in de schaduw geplaatst staat. Het was toch stuber, die, na federt het jaar 1750 bijna onafgebroken als een trouw zieleherder zijnen tijd aan het welzijn van die gemeente te hebben toegewijd, eene beroeping naar Straatsburg niet eer met een gerust geweten meende te kunnen aannemen, vóór hij zelf eenen waardigen opvolger gevonden had, van wien hij de voltooijing van het door hem aangevangen werk mogt verwachten. Deze opvolger was oberlin, die in 1767 als Predikant in het Steendal kwam, en gedurende bijna zestig jaren, tot aan zijnen dood, voorgevallen in 1826, met den boven vermelden zoo gezegenden uitslag in die betrekking werkzaam is geweest. Het hoofdoogmerk van oberlin, zoo wel als van stuber, was, de verwilderde menschen, die hoogere behoeften gevoelden noch vermoedden, met den geest van het Christendom te bezielen. Maar hij was daarbij in het tijdelijke ook zoo zeer hun weldadige beschaver en onderwijzer, dat hij, bij al de elkander afwisselende regeringen van Frankrijk, zich de achting en goedkeuring van zijne burgerlijke Overheid heeft verworven.

Reeds vóór eenige jaren kondigden wij in dit Tijdschrift een kleiner stukje aan, onder den titel: Stuber en oberlin, waarin van deze beide edele mannen met verdienden lof berigt werd gegeven. Desniettegenstaande verdient dit tafereel, door den beroemden schubert geschetst, nog evenzeer bij ons gelezen te worden. De vertaling is door

[p. 357]

eene kundige vrouwelijke hand op eene loffelijke wijze verrigt. Wat den stijl betreft, vertrouwen wij, dat het begin van ons verslag, hetwelk een uittreksel is van den aanvang van het werk zelf, in dit opzigt tot eene genoegzame aanbeveling zal verstrekken. Ofschoon veel van het door oberlin en zijnen voorganger verrigte alleen mogelijk, noodzakelijk en toepasselijk is bij eenen toestand als die der bewoners van het Steendal, hopen wij echter, en bevelen daartoe gaarne dit werkje aan, dat in alle standen der maatschappij, hoogere en lagere, en bij vrouwen zoo wel als mannen, de brave, echt Christelijke, zegenrijke oberlin tot een innemend, opwekkend en aanmoedigend voorbeeld van navolging moge strekken.