Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1839

Elvira van Swanenburgh. Historisch Romantisch Verhaal, uit het begin der Spaansche onlusten, in de zestiende Eeuw. Te Rotterdam, bij van der Meer en Verbruggen. 1838. In gr. 8vo. 372 Bl. f 3-30.

De ongenoemde Schrijver biedt dezen zijnen eersteling met zoo veel bescheidenheid aan het lezend publiek aan, dat hij reeds daardoor aanspraak op de toegevendheid van den beoordeelaar zou hebben, ook dan, wanneer hij die in eene meerdere mate behoefde, dan inderdaad het geval is. Wij hebben dit romantisch Verhaal met genoegen gelezen. Zoo wel de stijl als de inhoud zelf boeijen de aandacht, en houden het verlangen naar de eindelijke ontknooping op eene aangename wijze levendig. Reeds het tijdvak zelf, waarin de hier verhaalde geschiedenis voorondersteld wordt voorgevallen te zijn, dat tijdvak namelijk, hetwelk de grondvesting van onzen vrijen Staat door den eersten willem van oranje onmiddellijk voorafging; de onstuimige en bloedige tooneelen der beeldstorming en Inquisitie, die tot inleiding verstrekten van den tachtigjarigen strijd tegen Spanje; de optreding der personen, die naderhand op het tooneel van deze gebeurtenis zulke gewigtige rollen vervuld hebben, - dit alles moet uit zichzelve den Nederlandschen lezer belang doen stellen in dit werk, hetwelk eene oorspronkelijke vrucht is van zijn eigen vaderland. De Roman zelf bestaat in de schildering en geschiedenis der liefde van frans van harteveldt, een Edelman, die de Hervormde leer was toegedaan, en der beminnelijke elvira van swanenburgh, welke, ten gevolge van het voorbeeld harer vrome moeder en van hare kloosterlijke opvoeding, met eene vurige geestdrift aan het Roomsche Kerkgeloof gehecht was. Wat

[p. 309]

al schijnbaar onoverkomelijke zwarigheden de gelieven moesten doorworstelen, om hunne liefde bekroond te zien, laat zich, uit hoofde van de toenmalige tijdsomstandigheden, wel voorstellen. Wij willen den lezer het genoegen der nieuwheid bij de lezing niet ontnemen, door in ons verslag eene schets of geraamte van het verhaal te leveren. Het is ons niet duidelijk gebleken, op welke wijze elvira hare gewetensbezwaren, die haar de verbindtenis met eenen ketter als eene misdaad deden beschouwen, is te boven gekomen. Van eene zoogenaamde bekeering bij haar tot de leer der Hervormden blijkt niets. Maar waarschijnlijk is het de bedoeling van den Schrijver geweest, te doen vooronderstellen, dat elk der gelieven de godsdienstige overtuiging van den anderen heeft verdragen. Echter zouden wij dit wel wat duidelijker uiteengezet wenschen; want zelfs het gesprek met den achtingwaardigen Pater van meerloo, bladz. 329 en vervolgens, verspreidt hierover geen genoegzaam helder licht. In geheel het werk behandelt de Schrijver de zaken, die betrekking hebben op de Godsdienst, zoo onpartijdig, dat zoo wel de Roomschgezinde, die maar geen blind toejuicher is van de gruwelen der gewetensdwingelandij of Inquisitie, als de Protestant, die verlicht genoeg is, om het te erkennen, dat ook de geestdrijverij bij vele Onroomschen, en de beeldstorming, op eene betreurenswaardige wijze de veete onverzoenlijk hebben gemaakt, het oordeel van den Schrijver over personen en zaken zal moeten goedkeuren. Gewoonlijk zijn wij eenigermate huiverig, om eerst aanvangende Schrijvers onbepaald te prijzen. Maar de Auteur van dit werk verklaart, dat hij het plan tot deszelfs zamenstelling reeds vóór een' geruimen tijd gevormd; dat hij het zonder overhaasting, en in gelijken gang met de beoefening van dit gedeelte der vaderlandsche geschiedenis, volbragt; dat hij met naauwgezetheid, wat het geschiedkundige gedeelte betreft, de geschiedenis gevolgd heeft. Voor zoo veel wij hebben kunnen nagaan, beantwoordt het werk aan deze betuiging. Dit doet ons hopen, dat de behaalde lof den Schrijver niet zal verleiden, om het ingeslagen spoor te verlaten eener meer grondige bewerking van zijn onderwerp, dan wel eens in werken van deze soort aangewend wordt. Wij vleijen ons, dat ons beschaafd publiek, door eene gunstige ontvangst, den Schrijver zal aansporen, om verder zij-

[p. 310]

ne krachten in het door hem gekozen vak van letterkundigen arbeid te beproeven.