Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1838

[p. 1]

Mengelwerk.

Iets over de medewerking van den Heiligen Geest.

De kracht en werking des H. Geestes is onderscheiden, schoon niet afgescheiden, van die des Woords van God. Deze is eene grondstelling der Godgeleerden, bepaaldelijk dergenen, welke liberaliteit en regtzinnigheid wenschen te vereenigen. Om eenen meer begrijpelijken en gezonden zin aan deze woorden te hechten, kan men de zaak, dunkt mij, gevoegelijk bij den zegen van God vergelijken, die alle werk vergezellen moet, om het wèl te doen gelukken. En de woorden: wat helpt het, dat Paulus plant en Apollos natmaakt, zoo de Heer den wasdom niet geeft, zetten hieraan zelfs een zeker gezag bij. Maar, denkt ligt iemand, dan beteekent die bijstand des H. Geestes eigenlijk niets bijzonders; dan is de leer deszelven slechts eene algemeene waarheid, en geene schaduw zelfs van een karakteristiek leerstuk des Christendoms. Dit besluit schijnt mij echter toe te voorbarig te zijn. Het opgenoemde heeft misschien eenen meer verborgen en diepen zin, zoo wel als dien oppervlakkigen en algemeenen, welke voor den min nadenkenden voldoende is.

De wijsgeer (althans die van vroeger tijd) onderscheidt tusschen werking der natuur en werkzaamheid van den zedelijken, vrijen mensch. De eerste is geheel en onmiddelijk uitvloeisel der scheppende almagt: de boom heeft aan het schieten zijner takken, het voortbrengen zijner bloemen, het dragen zijner vruchten geen ander deel, dan het werktuig, het geneesmiddel en dergelijke aan hetgeen dezelve, in de hand des meesters, te weeg brengen. Hier wordt dus niets gedaan, tenzij God het doe; Die alleen kan wasdom, kan gedijen, kan alles geven. En zoo wel de middelen, die den groei inzon-

[p. 2]

derheid bevorderen moeten, - regen en zonneschijn, op hunnen tijd en in hunne mate, - als de groei zelf, hangen van niemand dan van Hem af. Maar anders is het met den mensch: schoon evenzeer schepsel en te allen tijde afhankelijk van God, bezit hij echter een' eigen wil en werkzaamheid. God heeft hem de magt gegeven, om hetgeen hem streelt en vleit en aangenaam toeschijnt in te volgen, of, daarentegen, die hoogere wet, welke hem het waarlijk goede, betamelijke en Gode welgevallige doet kennen, in ontzag te houden. Is dit zoo niet, dan is ons geweten een kinderspel, de hoogachting, welke wij den braven, in tegenstelling met den slegtaard, toedragen, ijdele waan, en, zoo veel ik zien kan, alle vereering van een heilig Opperwezen, alle Godsdienst, dwaling en dwaasheid.

Hier is het dus eene andere vraag: Kan die wil, behoudens zijne vrijheid, op eene andere wijze, door andere middelen gebogen, geleid en bestuurd worden, dan die van overreding, van verlichting, van uitlokking of bedreiging, van verlevendiging des gevoels, en wat dergelijke zedelijke werkzaamheden meer zij? Kan God hier anders dan door Zijn woord, of wel in den weg Zijner voorzienigheid, werkzaam zijn, om rede en geweten te hulp te komen? Was dit niet mogelijk, wij zouden echter mogen zeggen: ‘Het komt alles, Vader, van Uwe hand: alle goed is het Uwe, het kwade alleen onzer schuld toe te schrijven.’ Doch, hier treedt, zoo het schijnt, de belofte des H. Geestes tusschenbeiden, op ons ernstig gebed toegezegd. Deze kan als eene verzekering beschouwd worden, niet alleen dat God regen en vruchtbare tijden zal geven, om het gezaaide te doen opschieten en vruchten dragen, dat Hij ons niet in verzoeking leiden, maar van den booze verlossen zal, maar ook, dat Zijn Geest met onzen geest medewerken, Zijne kracht onze zedelijke kracht steunen, Zijne heiligheid ons heiligen zal.

Of deze hulp intusschen als bovennatuurlijk, als wonderdadig te beschouwen zij, is daarmede niet uitgemaakt.

[p. 3]

Het verband tusschen de almagt des Scheppers en de verleende, afhankelijke en toch vrije, kracht van het redelijk schepsel, en de invloed der eerste op de laatste, zal ons (met zoo veel anders) wel altijd een geheim blijven. En wat de leer des Bijbels omtrent den Geest des Heeren, als werkzaam in den mensch, betreft, deze schijnt van den beginne af aan tusschen natuurlijk en wonderdadig niet naauwkeurig te onderscheiden. Bij den man, die kunstig in koper en ijzer werkte, dacht toch niet ligt iemand aan iets hoogers, dan zonderlinge gaven des vernufts, noch bij Saul en de menigte der profeten of leerlingen van dezelven, aan meer dan heilige geestdrift, verrukking en opgetogenheid; terwijl elders wederom, zoo wel bij de oude Godsmannen, als bij de Apostelen, aan hooger bijstand moet gedacht worden.

Zou niet het bejammerenswaardigste bij deze gansche zaak zijn, dat de voorstander van eene wonderdadige, althans geheel onbegrijpelijke, onmiddellijke medewerking van het Opperwezen zoo ligt tot eigene werkeloosheid vervalt, wel biddende, maar niet wakende, - en dat hij, die het tegendeel drijft, alles meenende te kunnen beredeneren, zoo ligt alles wegredeneert, het bekende niet acht, het natuurlijke beschouwt als moest dat van zelve komen, ja eindelijk, in zijn geloof aan eene allerbijzonderste voorzienigheid wankelende, weinig meer van het gebed verwacht? Zeker, dit laatste is te verderfelijker, omdat zelfs de zedelijke kracht van het gebed op die wijze verloren gaat. Want hoe zal iemand zich door hetzelve in het vertrouwen op God en dus in het moedig eigen pogen versterken, die aan geene verhooring gelooft?

Helaas! de Heer moge goed zaad in zijnen akker uitstrooijen, de vijandige mensch zal er altijd onkruid onder zaaijen.

S.