Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1838

Demetrius, Keizer van Rusland. Treurspel. Door Johannes Hilman. Te Amsterdam, bij M. Westerman en Zoon. 1838. In gr. 8vo. VI en 91 Bl. f :-90.

Het Treurspel Genoveva, als eersteling van dezen jongen Dichter in dit vak, is in dit Tijdschrift voor 1836, N^o. XIV, bl. 619-624, aangekondigd, en in zijne goede hoedanigheden en gebreken kenbaar gemaakt. Het tegenwoordige is, over het geheel genomen, niet minder; en sommige der aangewezene gebreken schijnt de Dichter meer vermeden te hebben: het heeft wel die losheid en gemakkelijkheid niet, welke men er in zou verlangen; het heeft ook wel wederom hier en daar, vooral in het eerste gedeelte, stijve en prozaïsche plaatsen, en bereikt dat hooge tragische niet, dat wij in sommige meesterstukken van vroeger' en later' tijd bewonderen; maar het blijft toch niet geheel beneden zijn onderwerp, en heeft eenige plaatsen, die hetzelve geenszins onwaardig zijn. - Iets dan over het geheele beloop! Bij kleine bijzonderheden willen wij thans niet stilstaan. Omtrent den hoofdpersoon wordt in het Voorberigt eene korte historische opmerking gegeven, om te doen zien, wat de Schrijver als waarheid meent te mogen aannemen en hier te gebruiken. Het is zekere grisky, die in het begin der 17de Eeuw, onder den naam van demetrius, vermoorden zoon van Czaar iwan IV, den Russischen troon beklom, vele voortreffelijke hoedanigheden bezat en veel goeds tot stand bragt, maar ook vele gebreken had, zoo als, onder anderen, dat hij, ter gunste zijner Poolsche Gemalin, Poolsche gewoonten en Romes Kerkleer en Kerkgezag begunstigde, maar door deze onvoorzigtigheid zichzelven spoedig ten ondergang bragt. Het onderwerp is dus voor de Tragoedie niet ongeschikt, en de behandeling tot belangstelling in den hoofdpersoon vrij wel ingerigt, te meer, daar hij hier niet als bedrieger, maar als het bedrog ter goeder trouw geloovende, en dus meer als beklagenswaardig, dan als misdadig, voorgesteld wordt. Hierom zou Rec. het ook analogischer en voor de inwikkeling voordeeliger geacht hebben, indien het bedrog niet zoo ter-

[p. 612]

stond in het begin, maar meer naar het einde openbaar geworden ware. - De gevoelens van den Pseudo-demetrius, in zijne alleenspraak, bl. 20, waarbij hij zich van den overheerschenden invloed van zijnen gewezen' Voedsterheer odowalski en van zijne Gemalin marina ontslaan wil, zijn zeer goed, en in goede dichterlijke taal uitgedrukt. Het is evenwel, na hetgene de Heer hilman uit de Geschiedenis opgegeven heeft, eenigzins vreemd, dat hij hem hier zulk eene Anti-Poolsche rol laat spelen. - De onverwachte komst van demetrius in de vergadering der zaamgezworenen, (Bedr. 2, Toon. 4 en 5) ofschoon in vinding niet oorspronkelijk, is nogtans wél geschilderd; hoewel het een weinig dom is, dat hij de eedgenooten op één' na allen laat loopen; en zijne daarop volgende zamenspraak met boswanou, den Bevelhebber der Lijfwacht, zou ook zeer wél zijn, indien zij in die omstandigheid, welke meer spoedig handelen dan lange redenen vereischte, wat korter geweest ware. - Waartoe de in het 3de Bedrijf voorkomende rol van axinia dient, blijkt niet zeer duidelijk: zij schijnt de minnares van demetrius te zijn; zij spreekt in het 10de Tooneel woorden van achting en toegenegenheid voor hem, en in het 1ste Tooneel van het 5de Bedrijf verneemt men, dat zij door odowalski, op bevel van marina, vermoord is; maar met het geheel hangt het niet genoeg zamen. - Met het laatste Bedrijf wordt het stuk ingewikkelder en belangrijker; en de geheele uitkomst, hoe treurig ook door den moord, aan demetrius gepleegd, is goed, en in zooverre bevredigend voorgesteld, dat het plan van den eedgenoot en moordenaar zuski, om zelf te regeren, waarvan men echter te voren niet gehoord heeft, verijdeld, en het wettige Huis van romanow, zoo als de Dichter hier bij anachronisme vooronderstelt, op den troon gebragt wordt.