Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1838

Tafereel van het Heelal, enz. Door J.G. Sommer, Hoogleeraar te Praag. Met Platen. IVde tot VIde of laatste Deel. Te Amsterdam, bij de Gebr. Diederichs. In gr. 8vo. Te zamen 1481 Bl. f 15-50.

Met de uitgave van het zesde deel, waarmede dit Tafereel van het Heelal besloten wordt, noemt zich de Heer j. olivier, jzn, als Vertaler van het werk. Het verblijdt ons, dat de Uitgevers genoegzame aanmoediging hebben mogen ondervinden, om een zoo kostbaar werk volledig in onze taal te kunnen leveren.

Het vierde Deel behelst de Beschrijving van den Dampkring des Aardbols. In hetzelve wordt gehandeld: Van de Lucht in het algemeen. Van den Barometer. Van de bestanddeelen en chemissche eigenschappen der Lucht. Van de Luchtreizen, of luchtbevaring. Daar dit onderwerp, wegens de stoute luchtreizen, te dezer dagen ondernomen, ieders aandacht tot zich trekt, zal de geschiedenis der luchtbevaring, van derzelver eerste beginselen tot op onzen tijd, voorzeker met genoegen ontvangen worden. Vervolgens wordt er gehandeld: Over de warmte en de koude der Lucht, het Klimaat en de Jaargetijden. Van de electriciteit der Lucht. Van den Bliksem. Van het St. Elmsvuur en het Noorderlicht. Van de vochtigheid en droogte der Lucht. Van de waterige Luchtverschijnselen, en in het bijzonder van den Nevel. Van de Wolken. Van den Regen, Sneeuw, Hagel, IJzel, Dauw en Rijp. Van het Onweder en

[p. 548]

de Waterhoozen. Van de lichtgevende Luchtverschijnselen. Van de Kimduiking of Luchtspiegeling. Van de vurige Luchtverschijnselen. Onderscheidene verklaringswijzen van deze verschijnselen. Van de Winden. - Het vijfde Deel bevat de Geschiedenis der oppervlakte van den Aardbol, en handelt: Over de vroegere veranderingen der Aardoppervlakte in het algemeen. Over de Aardkorst en haar oorspronkelijk ontstaan uit het water. Vulkanische werkingen op de gedaante der Aardoppervlakte. Over het ontstaan der organische wezens. Over het voorkomen van fossile Menschenbeenderen. Van de overblijfselen van menschelijke kunstgewrochten. Van het ontstaan der Overgangsgebergten. Van het ontstaan der Vlotgebergten. Van het ontstaan der Steenkolen en der Zoutbronnen. Over het klimaat der Aarde tijdens de Vlotformatie. Over het ontstaan van het aangespoelde land. Van den voorgegeven' ondergang van Gewesten en Eilanden. Overleveringen der oude Volken nopens eenen grooten Watervloed. Van de veranderingen, welke de oppervlakte der Aarde door Vulkanen ondergaan heeft. Over de voorgewende hoogere oudheid van het menschelijk geslacht. Overzigt over de voornaamste Hypothesen over het ontstaan des Aardbols. De Schrijver verdedigt zich in de Voorrede van dit Deel tegen de beschuldiging van partijdige vooringenomenheid voor het door sommige nieuwere Geologen verworpene stelsel van werner, en wil meer voor een' Eklekticus gehouden zijn, die ook de inzigten der nieuwere Vulcanisten, zoo als die van boué en anderen, volledig heeft voorgedragen, voor zoo ver het doel van het gansche werk zulks gedoogde. - In het zesde Deel handelt delt de Schrijver over de organische wereld in het algemeen. Van de verscheidenheid der organische ligchamen. Van de Planten. Van de verdeeling der Planten. Algemeen overzigt van het Plantenrijk. De planten worden, zonder dat de Schrijver zich bij uitsluiting verbonden houdt aan het stelsel van linnaeus, noch aan dat van oken, slechts onder zekere groepen bij-

[p. 549]

eengevat, en de gewigtigste en onderhoudendste bijzonderheden daarvan medegedeeld. Ten slotte van dit overzigt wordt eene schets van derzelver verbreiding over den geheelen aardbodem, of, met andere woorden, eene beknopte Geographie der Planten gegeven. Eindelijk handelt de Schrijver in dit laatste Deel over de Dieren. Verdeeling van het Dierenrijk. Algemeen overzigt van het Dierenrijk. De Wormen. De Insckten. De Visschen. De Amphibiën. De Vogelen. De Zoogdieren. De verbreiding des Dierenrijks over de oppervlakte der Aarde.

Wanneer men het doel van dit werk in aanmerking neemt, om namelijk eensdeels aan de zoodanigen, wie het aan eigenlijk gezegde wetenschappelijke opleiding ontbreekt, het allernoodzakelijkste mede te deelen, ten einde met nut en genoegen zulke werken te kunnen lezen, in welke eene zekere kennis aangaande de Aarde en derzelver natuurlijke gesteldheid voorondersteld wordt, anderdeels om tot eene meer grondige beoefening van hetgeen hier slechts oppervlakkig kan behandeld worden aan te sporen, dan kan men de overbrenging van dit werk in onze taal beschouwen als een nuttig geschenk voor ons lezend publiek. Te zeer zou men in ieder der in dit werk behandelde vakken van wetenschap grondig moeten ervaren zijn, om den arbeid van den Vertaler tot in de bijzonderheden te kunnen beoordeelen. Over het geheel komt het ons voor, dat de overzetting goed is uitgevallen. Wij wenschen, dat de lezing van dit werk moge dienstbaar zijn, om den Nederlandschen lezer belang te doen stellen ook in datgene, wat de natuurlijke gesteldheid van ons eigen Vaderland belangrijks oplevert voor den opmerkzamen beschouwer. Moge dan elders de menschelijke weetgierigheid, waar voor haar niets meer te verwerven of te veroveren blijft, er naar streven, om ontdekkingen te doen zelfs in oorden, welke buiten de grenzen van het organische leven liggen; in een land, waar vlijt en toepassing van de kennis der natuurwetten zoo vele kostelijke geschenken aan de Natuur heeft ont-

[p. 550]

lokt, kan het niet anders, of zoodanige toeleg, om de Aarde te leeren kennen, moet heilzame vruchten voortbrengen.