Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1837

Iets over meerminnen.

Admiratur -

Ultimaque excipiat quod tortilis inguina piscis.

Ovid. Metam. XIII. vs. 915.

Verscheidene zeevaarders en anderen, wier kennis van de natuurlijke historie niet zeer groot was, hebben getuigd, dat zij Meerminnen gezien hebben; en zelfs zijn er eenigen geweest, die bij deze halfslachtige gedrogten het onderscheid van kunne opmerkten, schoon de Meermannen minder talrijk zouden zijn dan, en zich ook zoo veel niet laten zien als hunne vrouwen, die menigmalen op de oppervlakte van het water verschijnen, om, met vrouwelijke weetgierigheid, den staat dezer ondermaansche wereld in oogenschouw te nemen.

Het bijgeloof omtrent de Meerminnen is bijzonder oud. De Grieksche en Romeinsche Dichters hebben reeds zeer vroeg de zee met Meermannen en Meerminnen, Limnacides, bevolkt. Het denkbeeld toch, dat de oceaan, die zoo veel meer oppervlakte dan de aarde beslaat, door redelijke schepsels bewoond werd, deed zich te natuurlijk op, dan dat het ligt verworpen zou worden. De Dichters vonden hier een even ruim veld, als lateren wel eens in den aether gevonden hebben; en de ondervinding had geleerd, dat de Meermannen

[p. 101]

nimmer zoo onbeleefd waren, om een' dichter, hij mogt ook mistasten en versieren zoo veel hij wilde, openlijk tegen te spreken. Men begreep echter, dat het wel zoo gemakkelijk voor een' zeemensch zou zijn, wanneer hij vinnen had en een' visch- of geschubden staart, in plaats van voeten, die in de zee van weinig dienst kunnen zijn.

Ook schijnt het, dat, schoon die inwoners der zee zulk een' staart hadden, zij niettemin zich ook op aarde konden bewegen, en greep deze halfslachtigheid niet bij de grootere Goden plaats. Neptunus was geen in de zee geborene, en was dus, even als alle andere welgemaakte aardmenschen, met een paar beenen voorzien. Doch de Tritons, proteus en alle overige mindere Zeegoden waren echte Meermannen, even zoo als de Sirenen en Nereïden meestal voor ware Meerminnen te houden zijn. Beider aantal was bij de Romeinen uiterst groot; de vruchtbare geest van den Dichter schiep alle visschen tot menschelijke gedaanten om; zijne levendige verbeelding deed hem in klippen, bijzonder in blinde klippen en in maalstroomen, niet dan Meerminnen zien. Ook de aardmenschen werden dikwijls, in dringend gevaar of wegens hunne misdrijven, in zeemenschen veranderd, b.v. ino, palaemon, enz. Daarenboven zou er eene weide geweest zijn kort bij zee, waarvan het gras vermogend was om menschen in Meermannen te veranderen. Glaucus, die zulks het eerst ontdekte, at er van, en werd sedert eene Zeegodheid, nadat hij zich gereinigd, negenmaal een zeker formulier opgezegd en zich in den stroom van honderd rivieren gebaad had. Men ziet, dat er destijds gelegenheid was om Meerman te worden, waarvan sedert, zoo het schijnt, het geheim verloren ging; ook de weide is misschien eene prooi der golven geworden.

De schoone scheherazade spelde haren doorluchtigen gemaal in een der duizend-en-een verhalen soortgelijke sprookjes op de mouw. Echter, zegt ze, kan geen aardmensch een meermensch worden, ten zij een zijner ouders uit het meervolk afstamt. Thans, geloof ik, is de kans geheel verkeken.

Evenwel vond dit bijgeloof ook nog later, zelfs in ons land, voedsel. In 1430 zagen (volgens eenparige getuigenis van al onze kronijken) eenige Edammer melkmeisjes, na regenachtig weder door de Purmer varende, eene Meermin, aan lager wal geraakt, in den modder vastkleven. Men haalde

[p. 102]

het schepsel er uit, reinigde en kleedde het, en leerde het zelfs spinnen. Later werd het naar Haarlem gevoerd, waar het ook overleden is.

Sedert, toen de ontleedkunde grootere vorderingen maakte, verklaarden de geleerden eenparig, dat het eene onmogelijke en met alle wetten van zwaartekracht strijdige zaak zijn zoude, wanneer er Meerminnen aanwezig waren. - Groot opzien baarde het derhalve, toen, vóór weinige jaren, een Hollandsch schip, uit de Oost-Indiën in Engeland komende, eene Meermin aan boord had. Dezelve was wel niet levend; doch, een exemplaar te hebben van deze vreemde monsters verheugde de geleerden buitengemeen. De eigenaar, hiermede zijn voordeel doende, eischte een aanzienlijk kijkgeld. Het bedrog was echter te klaarblijkelijk, dan dat het lang kon duren. Men bemerkte, dat het voorwerp vervaardigd was uit de gedroogde huid der schouders en van den kop van een' aap, met eene lijmachtige zelfstandigheid aan een' gedroogden zalmsoortigen visch, zonder kop, verbonden; het geheel was bijzonder keurig en sterk gevernist, om het oog des te beter te bedriegen. De aanzienlijke voordeelen, die de eigenaar uit de vertooning trok, gaven aanleiding tot een regtsgeding, dat vrij hevig gevoerd werd. Men vernam toen, dat de Chinezen en Japannezen zich bijzonder op het vervaardigen van zulke gedrogten toeleggen, en de eerbied, dien men aan dezelve toedraagt, geeft gegronde aanleiding om te vermoeden, dat zij zulke afbeeldsels goddelijke eer bewijzen.

Men zal zich herinneren, dat ook hier ter stede een soortgelijk bedrog heeft plaats gehad, hetwelk den te goeder trouwe misleiden bezitter op veel gelds en spots te staan kwam. Het mislukken echter van deze proeven deed het geloof aan het bestaan der Meerminnen geheel verdwijnen, en alleen het onbeschaafdste deel des volks wordt er nog door bedrogen.

De schippers, die de Zuiderzee met hunne beurtschepen bevaren, maken doorgaans, wanneer bij storm de bruinvisschen op onze kusten zwerven, hunne ligtgeloovige reizigers diets, dat die visschen de bekende Meerminnen zijn; waaraan men te ligter geloof slaat, daar de storm een scherper onderzoek verbiedt.

Bij de ontleedkundigen staan derhalve de Meerminnen in denzelfden rang met de Engelen, te weten zoo als men die doorgaans afgebeeld vindt; en zelfs op de kermissen kun-

[p. 103]

nen de eigenaars eener Meermin (in welker plaats men dan eene vrouw vertoont, wier ligchaam, ten gevolge van eene walgelijke huidkwaal, met eene schubachtige korst bedekt is) hunne rekening niet anders maken, dan door een zeer matig kijkgeld te vorderen.