Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1837

Verhandeling over de Percussie en Auscultatie, door E.C. Buchner, Doctor in de Natuurlijke Wijsbegeerte en Geneeskunde te Amsterdam. Te Amsterdam, bij S. de Grebber. 1837. In gr. 8vo. 142 Bl. f 1-80.

De Schrijver ontvouwt in een kort Voorberigt de redenen, welke hem tot het schrijven dezer Verhandeling bewogen hebben; behoefte eener handleiding in het Nederduitsch, om tot kennis der Percussie en Auscultatie te komen. Hetgeen daarover in andere talen geschreven is, in verband met hetgeen hij zelf heeft gezien aan de door hem bezochte Hoogescholen in Duitschland en Frankrijk, scheen hem boven anderen daartoe in staat te stellen. Men mist tot dusverre dergelijke handleiding in onze taal, en de Schrijver heeft derhalve in eene wezenlijke behoefte voorzien.

Wat den inhoud van het werk betreft, deze wordt in twee Afdeelingen gesplitst, voorafgegaan door eene Inleiding.

In deze wordt de geschiedenis der Percussie en der Auscultatie zeer kort behandeld; het werktuig van piorry (deszelfs Plessimeter) beschreven; desgelijks de Stetoscopen^(*) van piorry en louis. Wanneer

(*) De Schrijver zal de woorden Percussie, Auscultatie en Stetoscoop niet in onze taal overzetten; de wel eens gebezigde: gehooronderzoek, borsthoorwerktuig, kwamen hem ongepast voor. Daar hij nu het oorspronkelijke Stetoscoop wil behouden, waarom niet geschreven Stethoscoop, naar den Griekschen oorsprong, Στῆθος?

[p. 598]

men aan deze eene goede inrigting niet ontzeggen kan, zijn zij evenwel niet als de doelmatigste te beschouwen. Die van laennec is niet zoo gemakkelijk mede te dragen, maar plant, naar ons inzien, door zijne lengte het geluid des te beter voort; de gewoonte zal hier echter ook veel afdoen. In het algemeen wordt het gebruik van de Stetoscoop verdedigd, en wel omdat de herkenning van de ziekten door zoo vele bijkomende omstandigheden bemoeijelijkt wordt; maar, dewijl men van deze methode slechts verlangen zal, wat zij geven kan, (bl. 9) laat zij ook voor de herkenning der ziekten nog veel te wenschen over, omdat zij een' ieder niet even veel geeft en niet overal aanwendbaar is. Dit laatste vooral heeft betrekking tot de aanwending der Stetoscoop bij acute ziekten, waar men de werkende natuur moet ontzien, om haar in hare pogingen niet te storen. Bij meer slepende gebreken staan wij den Schrijver gaarne toe, dat, indien deze methode ook niet alles schenkt, (wie kan dit billijkerwijze verlangen?) zij veel geeft. Intusschen hangt ook veel af van het zintuig des genen, die de Stetoscoop gebruikt. Heeft ook andral (bl. 12) door oefening alleen, zonder eenig onderrigt te hebben genoten, in twee en een half jaar de Percussie en Auscultatie leeren kennen, velen echter zullen, ook bij onderrigt, nimmer behoorlijke vorderingen maken. De Geneeskunde heeft voorzeker door beide gewonnen; maar zij moeten steeds beschouwd worden slechts als hulpmiddelen ter diagnosis, die zich over een ruim veld moet kunnen uitbreiden. Wij zeggen dit niet om zwarigheden op te werpen, derzelver getal te vermeerderen, of des Schrijvers wederleggingen te ontzenuwen (bl. 11 en verv.) Het zij slechts een wenk, om Percussie en

[p. 599]

Auscultatie niet ten koste der overige diagnostische hulpmiddelen te zeer te verheffen.

De eerste Afdeeling zal handelen over de borstingewanden, en de geluiden, welke zij door de Percussie en Auscultatie, zoo wel in den gezonden als zieken toestand, doen hooren. Derzelver eerste Hoofdstuk is aan de borstingewanden gewijd. Men vindt hier eene ten deele ontleedkundige beschrijving of oppervlakkige beschouwing van het natuurkundige en ziektekundige der ingewanden in de borstholte, welke tot bloedsomloop en ademhaling dienen, vooral van hart en longen.

In het tweede Hoofdstuk wordt over de Percussie en Auscultatie der borstingewanden in den gezonden toestand gesproken. De Schrijver zal percussie en auscultatie in hetzelfde Hoofdstuk behandelen, omdat zij steeds met elkander moeten gepaard gaan. Beter zoude er, voor moeten, behooren gelezen worden. Er kan eene zuchtige zwelling onder de bekleedselen, eene roosachtige aandoening of ontsteking der huid bestaan, waardoor de percussie doelloos, moeijelijk, ja zelfs onmogelijk is; evenwel kan de auscultatie met vrucht aangewend worden. De middellijke percussie kan somwijlen ook door de onmiddellijke worden voorafgegaan. Beveelt zij zich ook niet aan, zij is niet geheel verwerpelijk, en kan bij minder gevoeligen met vrucht aangewend worden: de klank door de borstholte wordt op deze wijze wel het helderste gehoord. Daar het hemd, vooral bij het liggen van den lijder, de auscultatie eenigermate belemmeren kan en ontblooting schadelijk is, zoo kan men het ontbloote deel met eene dunne laag watten bedekken. De wijze van percussie, het best te kiezen werktuig, de plaats voor de percussie en hare uitkomst worden breedvoerig beschreven tot op bl. 40, waar de Schrijver op gelijke wijze de auscultatie begint te behandelen. Zullen de ziekelijke geluiden behoorlijk onderscheiden en gewaardeerd worden, zoo dient men vooraf bekend te zijn met die, welke bij den gezonden gehoord worden. Die van long en hart worden op het einde van het Hoofd-

[p. 600]

stuk vermeld. Daarlatende, in hoe verre het gevoelen van rouanet, bl. 46 medegedeeld, bevestigd zal worden, zouden wij in bedenking geven, of het geruisch in de groote slagader, door de wrijving en den stoot der bloedkolom tegen de wanden van de slagader voortgebragt, behoorlijk te verklaren en te bewijzen is uit de inspuiting van eene zekere hoeveelheid water in de slagaderen. Waar blijft hier de levenswerking van het hart, de veerkrachtige levenswerking van den vezelachtigen slagaderrok?

Van hetgeen de gezonde toestand oplevert, zal nu de toepassing worden gemaakt in het derde Hoofdstuk, over de Percussie en Auscultatie der borstingewanden in den zieken toestand. In dit Hoofdstuk beschrijft de Heer buchner de verschillende geluiden, welke longen en hart doen hooren, wanneer derzelver gesteldheid van de natuurlijke afwijkt. Hij schijnt hier vooral raciborsky gevolgd te zijn. Voor de vrij zonderling klinkende Fransche namen zijn doorgaans goede Hollandsche uitdrukkingen gebezigd. Het zoude te verre heenleiden, dit Hoofdstuk in deszelfs bijzonderheden te willen ontleden. Gaarne gelooven wij, dat het den Schrijver door aanleg en oefening voorkomt te kunnen zeggen: ‘Het is inderdaad zeer gemakkelijk, de veranderingen, welke het geluid in ziekten der borstingewanden oplevert, en die op wijzigingen in de digtheid dezer organen berusten, van elkander te onderscheiden.’ (bl. 49.) Hetgeen van bl. 71-74 behandeld wordt, bewijst eerder het tegendeel. Wat onze ondervinding betreft, en naar hetgeen wij bij anderen opgemerkt hebben, wij houden dit nog voor zoo zeer gemakkelijk niet. Ook zagen wij gaarne natuurkundig bewezen, dat in den gezonden toestand slechts een derde deel der longenblaasjes aan de ademhaling deel neemt.

Het vierde Hoofdstuk behelst de toepassing der anormale geluiden ter herkenning van de ziekten der borstingewanden. De ontsteking der luchtpijptakken wordt het eerst behandeld; daarna de longontsteking. De Schrij-

[p. 601]

ver gaat hier stellig te verre, door te beweren: ‘Zoo min als men vóór de ontdekking der percussie en auscultatie in staat was steeds deze ziekte te herkennen, even min’ enz. (bl. 88.) Het laatste toestemmende, ontkennen wij het eerste. Percussie en Auscultatie blijven belangrijke hulpmiddelen; maar ook zonder deze is eene juiste herkenning mogelijk. Niet eenige oefening (bl. 92) maar vele wordt er vereischt, om door de percussie de ribbenvlies-ontsteking in derzelver aanvang te herkennen; en ook dan nog.....? Het aanwezig zijn van knobbels in de longen is doorgaans de oorzaak der tering (bl. 98); maar deze stelling van laennec heeft toch hare uitzonderingen. Ook met behulp der percussie en auscultatie is het niet altijd mogelijk, de ontsteking van het hartezakje te herkennen. De op bl. 104 genoemde Schrijvers hebben veel voor de betere diagnosis verrigt, maar niet alle zwarigheden uit den weg geruimd; dit is ook niet mogelijk en te veel gevergd; maar om deze redenen moet een hulpmiddel niet te zeer op den voorgrond gesteld worden. De hartslag, de dyspnoë en andere sympathische verschijnselen (bl. 104) worden te regt in aanmerking genomen, om eene juiste diagnose te stellen. Met de ziekten van het hart en de breuk der groote slagader wordt dit Hoofdstuk en de eerste Afdeeling besloten.

De tweede bepaalt zich tot de buiksingewanden en de geluiden, welke zij door de percussie en auscultatie zoo wel in den gezonden als zieken toestand doen hooren. Deze Afdeeling splitst zich in vier Hoofdstukken: over de buiksingewanden; over de percussie en auscultatie der buiksingewanden in den gezonden toestand; over de percussie en auscultatie der buiksingewanden in den zieken toestand; toepassing der anormale geluiden, ter herkenning van eenige ziekten der buiksingewanden. Dit gedeelte der Verhandeling is betrekkelijk niet zoo uitvoerig als het eerste. Zijn percussie en auscultatie bij het onderzoek naar de ziekten der borstingewanden van hoog belang, minder schijnen zij dit voor

[p. 602]

die der buiksingewanden. Hier maakt de geoefende hand voor zeer vele gebreken deze hulpmiddelen minder noodzakelijk. Eene goede diagnosis uit ondervinding en rede brengt het hier al zeer verre. Duisterder dan andere herkenningsmiddelen is ons het vochtgeluid (bruit humorique), om de gesteldheid der galblaas te onderzoeken. Zoo moeten wij ook voor een buitengewoon geoefend oor de volgende onderscheiding overlaten: ‘Bevat de galblaas steenen, dan geeft een eigenaardig geluid, door middel van de Stetoscoop waarneembaar, en dat met het glijden van steentjes over elkander overeenkomt, het middel ter herkenning aan de hand’ (bl. 135). Aanwending van percussie en auscultatie zijn hier voor geringere hulpmiddelen te houden, met uitzondering van derzelver toepassing op de zwangerschap, waarvan bl. 123 en verv. gesproken wordt. Hier schijnt de Stetoscoop met vrucht gebezigd te worden, en mag men van de toekomst nog meer verwachten. Jammer voor ons Vaderland, dat de pogingen van het Provinciaal Utrechtsch Genootschap door het uitschrijven eener prijsvraag over dit onderwerp geen gunstig gevolg gehad hebben! Bl. 141, 42 handelen over de aanwending der auscultatie ter herkenning van beenbreuken.

Deze Verhandeling, voor ons land, in onze taal, als oorspronkelijk te beschouwen, is in eene geleidelijke orde geschreven, en bepaalt de aandacht bij een hoogstgewigtig onderwerp. Indien de Schrijver hier en daar met Percussie en Auscultatie wat te zeer ingenomen schijnt, doet zulks der belangrijkheid van het onderwerp geene afbreuk, en moet des te meer ter toepassing aanzetten, opdat steeds meer naar de erkenning der waarheid gestreefd worde. Het verwonderde ons, in de geheele Verhandeling met geen woord gewag te zien gemaakt van de belangrijke Dissertatie van den tegenwoordigen Hoogleeraar van hall^(*) over dit onderwerp.

(*) Diss. med. inaug., de Stethoscopii in morbis pectoris usu, quam - h.c. van hall. Traj. ad Rhenum, 1823.

[p. 603]

Wij wenschen den achtingwaardigen, nog steeds zoo werkzamen Geneesheer buchner, te Gouda, geluk met deze lettervrucht van eenen zijner Zonen, voor het vak opgekweekt, hetwelk hij steeds tot een sieraad is geweest.