Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1837

De Bohemer en de Zeeroover, of de verschillende lotsbedeeling; door den Schrijver van Atar-Gull [Eugène Sue.] Te 's Gravenhage, bij A. Kloots. In gr. 8vo. 296 Bl. f 2-80.

Wij moeten herhalen hetgeen wij bij de aankondiging van atar-gull gezegd hebben, dat wij ons niet kunnen begrijpen, hoe iemand lust kan gevoelen, om zulke ijselijke en menschönteerende gruwelen te verzinnen en te beschrijven. Het spijt ons, dat de Uitgever die twee vreeselijke boeken van sue zoo keurig netjes op velin-papier heeft laten drukken; want noch atar-gull, noch de Bohemer en de Zeeroover zijn zulks waardig. Diep bedroeven wij ons over de Fransche Letterkunde, die, eertijds zoo bloeijend, thans vervallen is tot eene dienaresse van den grofsten wansmaak en de verstgaande onzedelijkheid; over een volk, dat zijne toejuiching schenkt aan, ja niet te verzadigen is van tooneelen vol wreedheid, brand, roof, moord- en Godslastering; wij bedroeven ons over eenen, anders van aanleg niet misdeelden Schrijver, die zijne pen tot zulke walgelijkheid en ijselijkheden leent; maar verontwaardigd zijn wij over den Nederlander, die zulke letterkundige wanschepsels kan vertalen. Het is waar, in het eerste der twee in dit boekje ver-

[p. 579]

vatte verhalen worden hier en daar de zeden der Spanjaarden levendig geschilderd; maar het is niet minder waar, dat men niet weet of men moet meesmuilen, schouders ophalen, dan boos worden, wanneer men in het Voorberigt leest van eenen geestigen (!) sue, welke, uit hoofde van den fikschen, krachtigen en levendigen stijl, geheel in den geest van den alom beroemden cooper valt. Lieve hemel! Waarheid is dit, indien fiksch de beteekenis heeft van ruw; krachtig, die van ijselijk; levendig, die van zedeloos; en in den geest van iemand te vallen, die van zijne gebreken te overdrijven en zijne voortreffelijke eigenschappen te parodiéren. Hebben deze uitdrukkingen dien zin niet, dan is dit alles letterlijk gelogen. Men vergelijke eens de waarlijk fiksche, krachtige en levendige beschrijving van een scheepsgevecht b.v. in den Loods van cooper met de ellendige misgeboorte van sue, en leze, wat wij uit het tweede verhaal ons verpligt achten over te nemen, ten einde onzen lezeren te doen zien wat het fiksche, krachtige en levendige is, dat zij hier vinden kunnen. Het tooneel is aan boord van eenen zeeroover, even nadat die een Spaansch koopvaardijschip genomen en geplunderd heeft.

‘Wijn, Satans! wijn!’

‘De flesschen stieten tegen elkander, de glazen rinkinkten, men hoorde gevloek en gezang van alle kanten.

Nu hoorde men het dof gerucht van den val van eenen zeeroover, die, door den wijn bedwelmd, op het verdek nederstortte; dan weder de bevende stem van hen, die hun glas nog in de eene hand hielden, terwijl zij zich met de andere aan de tafel vastklemden.

- Wijn! hier, scheepsjongen, wijn! of ik vermoord u.’

‘En er zijn er, die met elkander worstelen, voet tegen voet, voorhoofd tegen voorhoofd. Zij prangen elkander, zij slingeren zich door elkander heen; de eene glijdt uit, en valt; een zijner beenderen kraakt en breekt, en verwenschingen vervangen het gelach.

Er zijn er ook, die nederliggen, bloedende, met opene hersenpan, aan de voeten van vrolijke gezellen, die een ijlhoofdig Bacchus-lied krassen.

Er zijn er insgelijks, die, op den hoogsten trap van beestachtigheid en dronkenschap, zich vermaken, met de hand van eenen dronken matroos tusschen twee kogels te verpletteren.

[p. 580]

Er zijn nog vele andere spelen en aardigheden (!) meer te zien.

Het gekerm en de kreten van woede en uitgelatene vreugde vermengen zich onder elkander en vereenigen zich,

Het verdek is rood van wijn en bloed. Doch wat komt dat er op aan! de tijd vervliegt snel aan boord van den Sperwer! alles is dwaasheid, verrukking, ijlhoofdigheid. (Ja wel!) Welaan! welaan! geniet het leven, het is zoo kort! De kwade dagen zijn zoo menigvuldig; wie weet, of heden voor u een morgen zal hebben. Vermaakt u dan, parbleu! grijpt het pleizier, in alles en overal!

Niet dat stille, zedige vermaak, met gouden en azuren vleugelen, hetwelk op een zachtaardig en schroomvallig meisje gelijkt; - dat kiesche vermaak, hetwelk behagen schept, in het jeugdige en blonde hoofd, voor de duizende spiegels van een afgezonderd kamertje, heen en weder te bewegen, - of in het eventjes aanraken, met de rozenroode lippen, van eenen beker, met schitterend likeur gevuld; - dat verwijfde vermaak eindelijk, hetwelk niets rondom zich wil hebben dan bloemen, welriekende geuren en edelgesteenten, jonge en levendige vrouwen, welluidende muzijk en uitgezochte wijnen! - neen, waarachtig niet! maar dat ruwe en stevige vermaak, met een satersoog, eenen duivelenlach, dat de wijn- en speelhuizen bezoekt, dat drinkt en zich dronken maakt, bijt en verscheurt, slaat en doodt, zich vervolgens wentelt en zich kromt, te midden der overblijfselen van eenen ruwen maaltijd, en zich in een schaterend gelach uitlaat, hetwelk naar het reutelen van eenen jakhals gelijkt.

Welaan! welaan! geniet het leven; het is zoo kort, zeg ik u! Dus geniet men het leven aan boord van den Sperwer.’

Dat is eerst fiksch, krachtig en levendig, niet waar, Lezer? Welk een fijn gevoel behoort er toe, om zulke schoonheden zoo uitvoerig te schilderen! Nog meer:

‘Er bleef nu aan boord van het Spaansche vaartuig niets over, dan deszelfs bemanning, op het verdek gebonden en gekneveld.

- Alles is klaar, zeide zéli; wanneer de tweede vuurpijl opgaat, Kapitein, dan is de lont genaderd tot aan’..........

‘- Het is wel, antwoordde kernok, hem in de rede

[p. 581]

vallende. ‘Kinderen, ik heb u eene verrassing beloofd, als gij u wel gedraagt. Uwe wijsheid en uwe gematigdheid hebben mijne verwachting overtroffen; gij zult er voor beloond worden. Gij ziet daar dien Spaanschen driemaster; opgetuigd en uitgerust, zoo als hij is, is hij wel .... dertig duizend piasters .... waard; ik betaal denzelven tegen veertig duizend; ik, kinderen! ik koop hem, op mijn aandeel aan den buit, ten einde het vermaak te hebben, aan het scheepsvolk van den Sperwer een vuurwerk, met accompagnement van muzijk, aan te bieden. Daar, zie hier het teeken. Kom aan, neemt uwe plaatsen in!’

‘En al de schepelingen, ten minste zij, die in staat waren om naar boven te klimmen en te zien, schaarden zich op de stengen en in het want.

De tweede vuurpijl was nu van den San-Pablo opgegaan; het vuur begon er zich te ontwikkelen.

Dit was de verrassing, welke kernok zijn scheepsvolk bespaard had; hij had meester zéli aan boord van het Spaansche schip gezonden, om het weinige kruid, hetwelk er op kon gebleven zijn, er af te halen, en de brandbare stoffen in het ruim en tusschendeks te rangschikken, en vervolgens de ongelukkige Spanjaarden, die nog volstrekt geen vermoeden hadden van hetgene hen wachtte, op de hechtste en stevigste wijze te knevelen.

Het was dus de San-Pablo, die brandde, de nacht was duister, de lucht kalm, de zee als een spiegel.

Eerst kwam er eene dikke lijmachtige rook, met eene wolk van vonken, uit de paneelen van het vaartuig.

En een doordringend ..... afgrijselijk.....geschreeuw, hetwelk zich in de verte deed hooren, verhief zich uit de inwendige deelen van den San-Pablo; want deszelfs bemanning zag nu, voor welk lot zij gespaard was geworden.

- Daar is de muzijk reeds, zeide kernok.

- Zij zingen duivelsch valsch, zeide zéli.

Weldra werd de rook meer gekleurd; dezelve werd helder rood, en maakte eindelijk plaats voor eene kolom van vuur en vlammen, die, zich verheffende en uit het groote luik ronddwarrelende, op het water, in eene lange, breede en bloedige streep, terugkaatste.

- Hourrah!!! riep het scheepsvolk der brik.

Vervolgens nam de brand al meer en meer toe; het vuur,

[p. 582]

uit drie luiken te gelijk komende, vereenigde zich, en spreidde zich als een groot brandend gordijn uit, op hetwelk het mast- en touwwerk van den San-Pablo eene zwarte schaduw wierp.

Toen werd ook het geschreeuw der, te midden van dezen vurigen oven, geknevelde Spanjaarden zoo verschrikkelijk en ijzingwekkend, dat de zeeroovers, als ondanks henzelven, een woest gehuil aanhieven, om de hartverscheurende stem dier ongelukkigen te smoren.’

Dit alles moge een ander fraai vinden; Rec. is, in zijne eenvoudigheid, van gedachte, dat het vol wansmaak is, en oneindig verre van dat καλον κᾳγαθον, waarop de Grieken, die toch ook nog al eenig gevoel voor het schoone hadden, zoo veel prijs stelden. En die Grieken waren nog Heidenen! Moet men de handen niet van verwondering ineenslaan, wanneer men zulke dingen in een Christelijk land ziet uitkomen? o, Franschen! hoe diep zijt gij gevallen!

Wanneer dergelijke wansmaak onze vaderlandsche Letterkunde, gelijk zij dreigt te doen, besmette, dan zouden wij onzen landgenooten met antonides moeten toeroepen:

Wat tuimelgeest beheerscht het land, wat bastaerdij
Valt in ons eigendom, en smet, als een harpij
Tot ons schandael geteelt, met haer vergifte pennen
De gansche lucht, zelfs eer wij 't gruwzaam monster kennen,
Dat, reukeloos het hooft verheffende als vorstin,
De tael van Neêrland schopt, en dringt er Vrankrijk in
Met hare bastertspraek en dartele manieren!

Wij meenden dan ook tegen zulke schriften niet scherp genoeg te kunnen waarschuwen. Zucht voor de eer der vaderlandsche Letterkunde gaf ons deze - anders voor zulk een wanschepsel veel te lange - beoordeeling in de pen, en deed ons eenige zinsneden, hoewel met weêrzin, afschrijven.