Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1837

Verkorte Kerkelijke Geschiedenis, in drie Deelen. Iste Deel, tot de Kruistogten. Met Platen. Te Haarlem, bij de Erven F. Bohn. 1836. In kl. 8vo. 388 Bl. f 3-25.

De ongenoemde zamensteller van deze verkorte Kerkelijke Geschiedenis heeft dezelve uit mosheim en anderen getrokken, ten behoeve van ‘den middelstand en allen, die te weinig tijd hebben tot oefening in historische studiën,’ en met den wensch, dat zij ‘dienstbaar moge zijn, om de wegen van God met den mensch, volgens de Geschiedenis, ook aan den ongeletterden te doen kennen, en zijn hart te stemmen tot gevoel van dankbaarheid aan de Voorzienigheid, voor het bewaren van het kostbare kleinood van het Evangelie.’ Loffelijk is voorzeker oogmerk en poging; en, daar het aantal van zulke werken in onze taal niet groot is, zou eene nieuwe proeve welkom kunnen zijn: het zal dus voornamelijk op de verstandige keus bij zulk eene compilatie en verkorting, alsmede op de wijze van behandeling aankomen. - Minder kan Rec. het met den zamensteller eens zijn, wanneer hij zegt, ‘de doorgaans moeijelijke en minder geschikte verdeeling in grootere tijdperken verwisseld te hebben met de oude, maar veel eenvoudiger en gemakkelijker verdeeling in Eeuwen.’ Dit moge zoo schijnen, maar is inderdaad, naar Rec^s. oordeel, zoo niet: immers de groote veranderingen en de loop der gebeurtenissen, in de Kerk- of Wereldgeschiedenis, rigten zich doorgaans niet naar het begin of het einde van elk jaarhonderd onzer Christelijke tijdrekening: men moet dus, de orde der Eeuwen in zijn verhaal volgende, telkens, zonder eenige gewigtige reden, van elkander scheuren, wat ten naauwste bijeen behoort, en is dus veel minder in staat,

[p. 499]

om een aaneengeschakeld en pragmatisch overzigt van het gebeurde te geven.

Dit eerste Deel dan bevat de 11 eerste Eeuwen des Christendoms. In de beschouwing van de 2de, 3de en 4de Eeuw volgt de Schrijver nog zekere orde van zaken, die hij onder eenige hoofdrubrieken brengt; maar in de overige verhaalt hij alles meer achter elkander af. - Dit boek heeft, naar Rec^s. gedachten, het gebrek van meer dergelijke geschiedkundige Compendiën, dat zij van alles iets willen geven, zonder genoeg onderscheid te maken tusschen het meer of min belangrijke, waardoor de lezer met zaken overladen, en nogtans niet genoeg in staat gesteld wordt, om een beknopt overzigt van het geheel te nemen, en met den geest van het tijdvak, waarover hij leest, bekend te worden; welk een en ander immers een voornaam doel van zulke Compendiën, hetzij dan voor Geleerden of Ongeleerden, zijn moest. - Dit gebrek gaat ook niet zelden gepaard met een ander, dat de wijze van voorstelling droog en ongelijkmatig wordt, hier breedvoerig en omslagtig, daar ineengedrongen en kronijkachtig; zoo als dan ook de stijl van dit werk Rec. voorkomt niet met al die zorg bearbeid te zijn, welke men voor de aangenaamheid der lezing zou mogen wenschen. Daarentegen toont de Schrijver in enkele aanmerkingen, die men hier en daar aantreft, of in het oogpunt, waaruit hij de zaken beschouwt, een goed oordeel en eene heldere Christelijke denkwijze. - Moge dan dit werk, zoo als het is, zoo veel nut doen, als het kan, en aan den wensch des zamenstellers zoo veel mogelijk beantwoorden! - Tien platen uit het werk van van hamelsveld zijn in dit werk weder opgenomen.