Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1837

De Gids, of de Verrassing van Bergen op Zoom in Maart 1814. Eene oorspronkelijke Bijdrage tot de Geschiedenis van dien tijd, uit echte bronnen opgemaakt, door H. Maronier. Te Rotterdam, bij A. Wijnands. 1836. IX en 218 bl. f 2-60.

Velen zullen zich, met den steller dezer aankondiging, den treurigen indruk nog herinneren, dien het berigt op alle welgezinde Nederlanders, kort na de herkrijging onzer onafhankelijkheid in het laatst van 1813, maakte, dat eene poging der Engelsche troepen ter vermeestering van Bergen op Zoom niet slechts mislukt was, maar ook tot een verschrikkelijk bloedbad aanleiding had gegeven. Deze gebeurtenis is wel door sommigen dergenen, die de geschiedenis dier dagen hebben te boek gesteld, aangestipt, (door enkelen zelfs geheel met stilzwijgen voorbijgegaan) maar een opzettelijk omstandig verslag deswege misten wij, tot dat de Heer maronier de pen opvatte, om het ons, uit de aanteekeningen en verhalen van ooggetuigen, met bijvoeging van authentieke Bijlagen, in het voor ons liggend werkje te leveren. Gestrenge waarheidsliefde heeft, volgens zijne herhaalde verzekering, daarbij die pen bestuurd, en het boekje is daarom eene belangrijke bijdrage tot de Geschiedenis dier onvergetelijke dagen, te meer dewijl het ons den man leert kennen, die rust en leven in de waagschaal stelde, om de geheele verlossing van zijn Vaderland te helpen bespoedigen en de Stad zijner inwoning van het Fransche dwangjuk te bevrijden.

[p. 215]

Deze man was gerrit visser, inboorling van het Dorp IJsselmonde, aldaar met eene brave vrouw gehuwd, en sedert 1800 als Mr. Zeilmaker te Bergen op Zoom gevestigd. Wrevelig over de verdrukkingen, aan welke de inwoners dier vesting, nadat reeds een deel des Vaderlands vrij was, van de zijde der Fransche autoriteiten en bezetting waren blootgesteld, vormde hij in Februarij 1814 het plan om verstandhouding met de Engelschen, die de vest blokkeerden, aan te knoopen, en hun, na overrompeling der wacht, eene der poorten te openen. Hiertoe geen' genoegzamen bijval vindende, besluit hij, in weêrwil der smeekingen zijner gade, alieen de Stad te verlaten, en er, zoo mogelijk, de belegeraars binnen te voeren. Met groote moeite buiten gekomen, bereikt hij Halteren, en maakt er kennis met eenige Engelsche Hoofdofficieren, welke hem naar den Majoor van gorkom, te Steenbergen, verwijzen, die zijne dienstaanbieding aanneemt, waarna den 2 Maart het plan tot de onderneming tegen den avond van den 8sten wordt vastgesteld. In vijf colonnes verdeeld, trekken de Engelschen dien avond tegen de vesting op; eene dier colonnes, onder henry, valt te vroeg bij de Steenbergsche poort aan, waardoor ook de overige aanval moet bespoedigd worden. Visser weet de Britsche Krijgsbevelhebbers carlton en goore, met eenige troepen, aan de Waterpoort binnen de vesting te brengen, terwijl de hoofdmagt der Franschen aan de Steenbergsche poort bijeen is. Na eenige behaalde voordeelen, verspreidt zich een deel van het Engelsche krijgsvolk, de overwinning reeds voltooid meenende, door de stad, en geeft zich aan allerlei baldadigheden over, terwijl de Franschen, van hunne zijde, de huizen aan de Haven, waar hunne vijanden genesteld zijn, in den brand willen steken, en met moeite van dit wreed besluit worden teruggehouden. Met afwisselend krijgsgeluk wordt op verschillende punten gevochten, terwijl de noodlottige eerzucht van den Luitenant Kolonel carlton, die den roem der verovering niet met anderen wil deelen, hem den raad van visser, om de Boschpoort voor de massa der troepen te doen openen, in den wind doet slaan. Het sneuvelen van dezen bevelhebber brengt zijne soldaten in verwarring, en nadat ook hun Luitenant-Kolonel cliston, na verzuimd te hebben de herwonnen Antwerpsche poort voor zijne krijgsmakkers open te zetten, nevens andere Stafofficieren is omgekomen, wordt de nederlaag der

[p. 216]

Engelschen algemeen, en zijn die hunner, welke er het leven niet bij inschieten, verpligt zich als krijgsgevangenen over te geven. Aan overijling, gebrek aan krijgstucht, kwalijk geplaatste eerzucht en onverantwoordelijk verzuim, en geenszins aan verkeerd beraamde plannen of gebrek aan moed, zal dus de eindelijke mislukking der aanvankelijk welgeslaagde onderneming moeten geweten worden.

De toestand van visser gedurende dezen vreeselijken nacht; zijne edelmoedigheid, niet slechts jegens de Engelsche bevelhebbers, maar ook jegens persoonlijke vijanden, welke hij onder de Franschen aantreft; de angst en bijzondere ontmoetingen zijner huisgenooten, brengen nog meer afwisseling in dit woelig tafereel; terwijl de overige bladen zijn toegewijd aan het verslag der wijze, op welke hij zich, voor de hem nasporende Franschen, bij goede bekenden, onder de meest beangstigende omstandigheden, gedurende geruimen tijd, moest schuil houden, tot dat het hem gelukte, in een openbaar gesticht te worden opgenomen, waar hij den 1 Mei, den dag der bevrijding van de vesting, door het aftrekken der Franschen, afwachtte, wanneer hij in triomf door zijne stadgenooten naar zijne woning en in den schoot van zijn gezin werd teruggevoerd; terwijl wij eindelijk vernemen, hoe hij, na eenigen tijd als ambtenaar te Edam te hebben doorgebragt, zijn voormalig beroep te Rotterdam weder opvatte, en daar, weinige jaren later, zeer kort na zijne huisvrouw, wier gezondheid ten gevolge van doorgestane rampen en angst ondermijnd was, is overleden.

Dit alles nu, en veel meer, daarmede in verband staande, wat zich in eene korte schets moeijelijk laat zamenvatten, vinden wij hier, in eenen zeer onderhoudenden stijl, met smaak en oordeel voorgedragen. Menig verdicht verhaal is minder afwisselend en belangwekkend, dan deze, volgens des Schrijvers betuiging, tot in de geringste bijzonderheden toe, ware gebeurtenis. Het verslag doet ons den persoon van visser, vooral van de zijde zijner vaderlandsliefde, en welligt hier en daar zelfs tot uitersten gedrevene belangeloosheid, achten, en boezemt ons in geene mindere mate bewondering voor zijne vrome, edele en welberadene echtgenoote in.

De Heer maronier ontvange dank en aanmoediging voor deze belangrijke Bijdrage, aan welke eene keurige uitvoering is ten deel gevallen, en die door een fraai tijtelvignet, eene

[p. 217]

platten grond der vesting en een fac simile van het getuigschrift, door den Engelschen Luitenant-Kolonel carmichael smijth aan visser verleend, opgehelderd en versierd is.

Op het verhaal veroorloven wij ons geene aanmerkingen; mogelijk had het nog wel eenige opheldering vereischt, hoe visser, (bl. 154) na al het vroeger met hem gebeurde, in zijne armelijke schuilplaats aan twee geladen pistolen kwam. De tirade tegen de paleizen, ‘waar rijkdom en aanzien den besten mensch tot eenen zelfzoekenden baatzuchtigen egoïst vormen en hem de mindere klasse zijner natuurgenooten als menschen van een ander ras doet over het hoofd zien en verguizen,’ (bl. 105) had Rec., hoe wars ook van Vorstenvleijerij, liever anders gewijzigd gezien; want althans onze Nederlandsche paleizen leveren, God dank! menigvuldige bewijzen voor het tegendeel op.

Bij eene overigens naauwkeurige correctie, is het eenigzins jammer, dat bl. 193. r. 5 zeilsangst voor zielsangst is blijven staan, hetwelk, het beroep van visser in aanmerking genomen, eene vrij kluchtige drukfeil is, ofschoon tot de waarde van het geheel niets afdoende.