Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1836

Verhandeling over het Rundvee, deszelfs aard en hoedanigheden, verbetering van het ras, kweeking, en voorkoming of herstelling der ziekten, enz. Door J.L. Bruinzeel, gebrevetteerd Veeärts, in het Land van Tholen. Te Rotterdam, bij T.J. Wijnhoven Hendriksen. 1834. In gr. 8vo. 136 bl. f :-90.

Recensent zal beginnen met de verklaring, dat hij geen gebrevetteerd of ongebrevetteerd Veeärts is, en dat hij vreest onder die Geleerden te behooren, aan wier gevoelen de Schrijver bij herhaling in zijn boekje betuigt weinig gewigt te hechten. Zoo dus deze recensie bij geval onder het oog des Schrijvers kwam, legge hij dezelve gerust ter zijde. Maar Rec. meent toch niet geheel ongeroepen te zijn, om over dit werkje te oordeelen; want, daar geneeskundige en natuurkundige wetenschappen hem eene reeks van jaren onafgebroken hebben bezig gehouden, kan hij eenigermate beseffen, wat theorie van Veeärtsenijkennis wezen moet. Tegen deze theorie stellen de empirici ervaring; en wij hebben voor ervaring zoo veel achting, dat wij haar niet tegen, maar naast of boven theorie plaatsen, met dat verstand evenwel, dat ervaring en theorie nimmer strijden kunnen.

Het was te wenschen, dat de Schrijver, die een ervaren man schijnt te zijn, uit zijn werkje veel onnoodig gepraat had weggelaten, zoo als zijne declamatiën tegen wetenschap, waaraan hij vreemd is; dat hij daarbij zijne ervaring niet met verkeerd aangebragte, uitheemsche woorden ontsierd, en daardoor zich in het oog van kundigen benadeeld had. Zijne aetiologie is in het ééne woord verkoudheid opgesloten, en daaruit ontspringen alle kwalen bij het vee, die hij, elf in getal, opnoemt en beschouwt; het gele water, de longziekte,

[p. 469]

het bloedpissen, de bot of leverworm enz. Op bl. 70 leeren wij, dat de vloeibare deelen, door welke het geheele dierlijke ligchaam gevoed wordt, uit bloed, weistof en (!) lympha bestaan; op bl. 7¹, dat de vulkanen versteeningen veroorzaken (hetwelk tot betoog der mogelijkheid eener generatio spontanea der wormen wordt aangevoerd). Voorts verwart de Schrijver chijl met speeksel, en spreekt over voeding, over uitwaseming (waarbij, volgens den Schrijver, zich zoutachtige, bitumineuze deelen uit de huid ontlasten) op zoodanig eene wijze, dat het duidelijk blijkt, dat hij zelf er geen regt begrip van heeft. Van dit woord bitumineus is, om het in 't voorbijgaan te zeggen, de Schrijver een groot vriend, en gebruikt hetzelve telkens, zonder, zoo het schijnt, te weten, wat het eigenlijk beteekent. - Zoo lang men ons niet overtuigd heeft, dat de physiologie eene wetenschap is, die enkel tot het menschelijk ligchaam moet beperkt worden, zoo lang zullen wij elken Veeärts alle theoretische kennis ontzeggen, die niet regt weet, hoe het inwendig maaksel en welk het nut der deelen zij.

Is daarom het boekje onnut? Wij gelooven neen! Het behelst vele goede, weldoordachte zaken, en draagt blijken van ervaring; maar het had beknopter en vooral eenvoudiger moeten wezen, zonder omhaling eener geleerdheid, die de Schrijver (zonderling genoeg!) niet schijnt te achten en echter hier en daar waant te moeten vertoonen.

Bijzonder komt ons het eerste gedeelte aangaande de aanfokking van gezond vee en de verzorging der kalveren allezins aanprijzenswaardig voor. Had de Schrijver zich daarbij bepaald, zonder eene behandeling der ziekten van het vee, welke veel te wenschen overlaat, al bevat dezelve dan ook eenig goeds, wij zouden zijn boekje onbepaald en met de meeste gerustheid hebben aanbevolen.

Een aanhangsel over het scheren der schapen, hetwelk de Schrijver meent dat eerst in Julij behoort te geschieden, dewijl het vroeger scheren deze dieren aan verkoudheid blootstelt, wordt als een toegift achter de Verhandeling gevonden.