Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1836

Tijdkorting van een oud man, gedurende zijn verblijf in het Hertogdom Nassau. Naar den derden Druk uit het Engelsch. Te Haarlem, bij de Erven F. Bohn. 1835. In gr. 8vo. 264 bl. f 2-50.

Toen wij dit boek eerst opensloegen, dachten wij aan claudius; waarschijnlijk door den man op den titel, die, in zijnen mantel, met den staf in de hand en het korte pijpje in den mond, op den aardbol, te midden van eene menigte manen en maantjes, rustig voortstapt; maar het werkje is geen Wandsbecker Bothen. Eene reisbeschrijving is het ook niet; want de reis uit Londen naar het Nassausche neemt slechts weinige bladzijden in, en beschrijving van dit Hertogdom zoeke men hier niet. Het is evenmin eene natuurkundige beschrijving der Selters- en andere gezondheidsbronnen; want er komt in het gansche boeksken geen woord van ijzer-oxyde, van koolstofgas en derg. Nog veel minder is het een scheepje, dat zich op de zee der politiek waagt (anders nog al eene liefhebberij der Engelschen); want dan moest het in dezen tijd immers vol zijn van Biberich, van Agnaten van het Huis van Nassau, enz.; doch ook daarvan geen

[p. 400]

enkel woord. Het is eenvoudig, wat de titel belooft, tijdkorting van een oud man, gedurende zijn verblijf in het Hertogdom Nassau. ‘De bejaarde Engelschman - een gepensioneerd Officier, zoo als wij ons herinneren ergens gelezen te hebben - heeft het Nassausche bezocht, om uit deszelfs bronnen en baden nieuwe levenskracht te putten, en bij die gelegenheid tot tijdkorting de opmerkingen ten papiere gebragt, die den inhoud dezer bladeren (bladen) uitmaken. Terwijl sommigen [Rec. niet] hem met sterne, anderen met den Schrijver der Brieven van eenen Afgestorvenen [Rec. almede niet] vergelijken, komt men daarin overeen, dat een ongekunstelde, natuurlijke toon den ouden man bij uitnemendheid eigen is, terwijl niemand hem ook de gaaf van opmerking, luim en goedhartigheid ontzeggen zal.’ Zoo zegt het Voorberigt, en wij zeggen het laatste de Uitgevers na. De Redacteur van ons Tijdschrift vergunne een klein plaatsje, om het volgende mede te deelen tot eene proeve, waaruit men den aard van dit werkje goed kan leeren kennen. Wij kiezen deze plaats, omdat er misschien wel meer landen zijn, op welke de aanmerking van toepassing is, dan Engeland alleen:

‘In Engeland zouden fatsoenlijke lieden het een zeer stuitend denkbeeld vinden, om zich zoo gemeenzaam met hunne bedienden te maken, of hen in hun gezelschap toe te laten, en zulks zou ook niet aangaan, wanneer men de manieren onzer bedienden in het oog houdt. Doch indien wij nu één wetboek van manieren hadden, in plaats van honderdvijftigduizend, dan zou dit het geval niet zijn, en de Engelsche bedienden zouden zich even goed als de Duitsche in het gezelschap (liever, in de tegenwoordigheid) hunner heeren en vrouwen weten te gedragen, zonder hen door vrijpostigheid te beleedigen. En welk een voordeel is het voor de laatsten, en voor het dorp, waarheen zij, als zij eens trouwen, waarschijnlijk terugkeeren, dat zij gelegenheid hebben gehad, om getuigen te zijn van de levenswijze en gesprekken van bedaarde, verstandige, brave menschen, die het voorregt eener goede opvoeding genoten hebben! Het spreekt van zelf, dat, zoo deze jonge meisjes hooge loonen trokken, zich met den afgelegden tooi harer meesteressen sierden, en, uit het gezelschap (de tegenwoordigheid) harer meerderen zonder genade verbannen, geene andere toevlugt hadden, dan in de dienstbodenkamer, waar knechts en mei-

[p. 401]

den onder elkander hokken, - het spreekt van zelf, zeg ik, dat zij dan spoedig dezelfde manieren en dezelfde kleeding zouden aannemen, om welke eene Engelsche kamenier, zelfs in haar eigen land, zoo berucht is. Maar in Duitschland hebben het gezond verstand en de armoede stellig en gestrengelijk voorgeschreven, dat de bedienden niet alleen in kleedij moeten onderdoen voor hunne meesters, maar dat ook hun voedsel, schoon beter dan hetgeen zij te huis gewoon waren, echter eenigzins naar het overige gewijzigd zij. Bedienden, die op deze wijze onderhouden worden, kosten zeer weinig; en evenwel, als zij geen slecht karakter hebben, hebben zij steeds aanmoediging tot het goede, en weinig verzoeking tot het kwade. Zij worden wel niet, even als de onzen, in satijn, sijn lijnwaad en scharlaken gekleed, zij smullen ook niet dagelijks, maar zijn er, geloof ik, des te beter aan toe, en veel meer op hun gemak, nu zij binnen hunnen kring gehouden worden, dan wanneer zij manieren wilden nabootsen, die met hunne opvoeding niet strooken, of wanneer zij met gevoelens pronkten, die zij zelve niet begrijpen. Maar de blaam rust niet op onze bedienden; zij hebben gelijk, dat zij eene hooge huur aannemen, voiles, glacé-handschoenen en fijn laken dragen; dat zij de manieren hunner meesters naäpen, en zoo doende in de vestibule eene burlesque vertooning teruggeven van 't geen zij boven gezien hebben; in één woord, dat zij zooveel verteren en zoo weinig werken als zij kunnen. Geen onpartijdige kan de blaam op de dienstboden leggen; maar ik vrees, dat alle hunne dwaasheden op onze hoofden te huis komen. Waarlijk, wij hebben zulks alleen aan onszelven te wijten, en het ware te wenschen voor de eer van Engeland [en, naar Rec^s. meening, ook voor die van Nederland, inzonderheid in de groote steden], dat eenige aanzienlijke familiën het met elkander eens werden, om met kracht en geweld hunne bedienden te noodzaken, hunne levenswijze en kleeding op eene nederiger schaal in te rigten.’ (Bl. 72 volg.)

Rec. mag dit werkje gerust aanbevelen. Dat de zeezieken benedendeks naar eene plaats gingen, waar weening en knersing der tanden gehoord werd, is het eenige, dat hij zich herinnert met afkeuring te hebben gelezen.