Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1836

Belangrijke verschijnselen van het zieleleven medegedeeld en beoordeeld. Der Aberglaube ist ein Schatten, Das Wahrheit auf das Leben warf. Te Deventer, bij J. de Lange. 1836. In gr. 8vo. f 1-90.

‘Belangrijke verschijnselen van het zieleleven medegedeeld en beoordeeld.’ Dit laatste woord, beoordeeld, deed Rec. vooral dit werkje gretig in handen nemen en deszelfs inhoud als verslinden. Sedert langen tijd toch was het zieleleven

[p. 314]

ook voor hem een onderwerp van ernstige overpeinzing geweest, en, uitgaande van het gevoelen zoo veler groote geleerden, dat zieleleven en ligchamelijk leven geheel ongelijksoortig zijn, vond hij in deze stelling een gewigtig middel, om vele raadselen op te lossen. Maar bij dit alles bleven hem tot nog toe zoo vele raadselen nog over - zoo veel duisters, dat hij zoo gaarne in een helder licht geplaatst zag! Geen wonder derhalve, dat hij, op grond van gezegden titel, in dit werkje de bevrediging zijner wenschen hoopte te vinden. Doch, hij heeft zich hierin bedrogen! Neen, geene uitvoerige beoordeeling der medegedeelde verschijnselen, ten minste geene zóó uitvoerige, als Rec. zich had voorgesteld, troffen wij in dit werkje aan. Doch bij eenig ernstig nadenken moesten wij het ook voor onszelven bekennen, onze verwachting te sterk gespannen te hebben, en prijzen wij de omzigtigheid van den Schrijver, die niet meer zegt, dan hij verantwoorden kan, het rijk der hypothesen niet te diep indringt, en dikwerf zelfs de mogelijkheid eener toereikende verklaring op de gewone wijze toegeeft. Veel, zeer veel wonderbaars toch is er op te merken, ten aanzien van: a. helderzien in den droom, b. helderzien in den wakenden toestand, en c. helderzien in het somnambulisme, (de drie hoofdonderwerpen, in dit werkje behandeld) en de grootste wijsgeer en diepstdenkende zielkundige zal op honderde vragen, betrekkelijk deze onderwerpen, zijne onkunde moeten belijden en antwoorden: ik weet het niet.

Met dat al zijn de onderhavige verschijnselen - aan welker historische geloofwaardigheid Rec., ten minste van vele, niet twijfelt, voor zoover zij namelijk geput zijn uit bronnen, welker waarde ook bij hem op hoogen prijs staat - overwaardig, om er opmerkzaam op gemaakt te worden; en de resultaten, door den Schrijver uit dezelve afgeleid, bezitten, onzes inziens, een zoodanig gewigt, dat wij dit werkje in veler handen wenschen, daar het den Materialist op zijnen doolweg moet doen stilstaan, den vereerder van der zielen onsterfelijkheid in zijn geloof bevestigt, en den onbevooroordeelden beoefenaar der zielkunde gewigtige wenken aanbiedt, welke hem, op den weg zijner onderzoekingen, der waarheid nader kunnen voeren.

Rec. besluit deze aankondiging met de woorden des Schrijvers, aan het einde van zijne Voorrede: ‘Men herkenne in deze proeve eene bescheidene poging, om tot eenige

[p. 315]

zekerheid te geraken, ten aanzien van eene zaak, omtrent welke niemand onverschillig kan zijn: de kennis van dat voorwerp der Natuur, dat ons het allernaaste is. Weet men eene betere verklaring: men geve ze ook met bescheidenheid. Komt deze bij alle onderzoekingen op het groot gebied van het menschelijk weten te pas: zij mag vooral hier niet gemist worden. Wie echter alleen van mechanische en organische krachten uitgaat, door welke alles, wat er is en werkt, bepaald wordt, dien moet de gegevene verklaring bijgeloof en dwaasheid zijn, gegrond op onbewezene vertelsels van zwakke hersenen. - En meenen wij al, door het opmerken van de werkzaamheden dezer kracht van de menschelijke ziel, een stapje nader aan de waarheid te doen: wij zijn daarmede ook aan de grenzen van een gebied gekomen, dat met nieuwe geheimenissen omsluijerd is. En vinden wij al de sporen van eenen vorm van leven, die van den gewonen afwijkt: wij zullen toch niet schrikken voor het denkbeeld, dat wij ons zelve een raadsel zijn. Integendeel, in dit denkbeeld ligt eene wereld vol hoop.’