Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1836

Tafereel van het Heelal, enz. Door J.G. Sommer, Hoogleeraar te Praag. IIIde Deel: Beschrijving van de vloeibare oppervlakte des aardbols. Met Platen. Uit het Hoogduitsch vrij vertaald. Te Amsterdam, bij Gebr. Diederichs. In gr. 8vo. X, 531 bl. f 5-50.

Het verblijdt ons, dat de onderneming, om onze taal met dit werk van den Hoogleeraar sommer te verrijken, dien bijval vindt, welke den uitgever in staat stelt, om dezelve voort te zetten. Vooral ook daarom kondigen wij met genogen de voortzetting dezer uitgave aan, wijl de inhoud van dit werk hoogstbelangrijk is voor zoodanige klasse van lezers, die niet altijd in de gelegenheid zijn, om hetzelve in het oorspronkelijke te lezen. Na in de beide vorige deelen gehandeld te hebben over het wereldstelsel in het algemeen, en over de vaste oppervlakte der aarde, is het de vloeibare oppervlakte van den aardbol, welke in dit deel beschreven wordt.

In Hoofdst. I-V wordt gehandeld over het Water in het algemeen. VI-XII. Over de Bronnen, warme Bronnen en Minerale Wateren. XIII-XV. Over de Rivieren. XVI-XVIII. Van de Watervallen en eenige andere merkwaardigheden der Rivieren. XIX-XXI. Van de Meren, Moerassen en Poelen. XXII-XXVIII. Overzigt der voornaamste Wateren in alle vijf Werelddeelen, en Grondgebied der Ri-

[p. 72]

vieren. XXIX. Van de Zee, hare grootte en verschillende hoogte. XXX-XXXII. Over het Zeewater. XXXIII-XXXV. Van de Warmte en het bevriezen der Zee. XXXVI-XXXIX. Van de bewegingen der Zee, Golven of Baren, stroomingen der Zee; van de Ebbe en Vloed; van de Maalstroomen der Zee. XL-XLIV. Algemeene Beschouwing der Zee, volgens hare hoofd- en bijzondere deelen; de Noordelijke IJszee, de Zuidelijke IJszee, de Westelijke Oceaan, de Zuidelijke Oceaan, de Oostelijke of groote Oceaan.

Dat het ook in dit deel evenmin, als in de vorigen, aan stof tot aangenaam onderhoud ontbreekt, blijke onder anderen uit het volgende, hetwelk wij overnemen, van hetgeen de Schrijver mededeelt over het bevriezen der zee: ‘Meestal vertoonen de ijsbergen en ijseilanden een zonderling, niet zelden een schilderachtig tafereel. Ross zag een' dergelijken ijsberg, door welken eene groote poort scheen gehouwen te zijn. Bovendien draagt de fraaije schakering der kleuren, welke de breking der zonnestralen over deze ijsgevaarten verbreidt, zeer veel bij, om het schouwspel betooverend schoon te maken. De koene zeevaarder wordt hierdoor eenigermate voor de ongemakken en ontberingen, met welke hij te worstelen heeft, schadeloos gesteld. Het bemoedigt en verblijdt hem, wanneer hij de natuur, ook daar, waar zij geheel uitgestorven schijnt te zijn, nog aanhoudend werkzaam vindt. Hij ziet (dus schetst ons kant dit wonderlijk tooneel) bergen zich plotseling verheffen, dalen nederzinken, zeeboezems en grotten ontstaan, torens oprijzen; en al wat men op het vaste land ontwaart, vertoonen hem deze buitengewone spelingen der natuur. Hier ontwaart hij hangende tuinen, ginds heerlijke pilaren van kristal en smaragd,’ enz. ‘Zelfs aan levende schepselen ontbreekt het niet; deze steden, kasteelen en getooverde velden worden door zeerobben bewoond, die des winters op het ijs uitgestrekt liggen; zij worden door ijsbeeren bewandeld, welke daarop van het eene werelddeel naar het andere trekken; zij zijn door eene talrijke menigte van ijs- en stormvogels bevolkt, die zich aan de kommen van zoet water, door gesmolten ijs op de kruinen ontstaan, laven en verkwikken.’

Ieder, die bij het eenmaal aangeleerde begeert bekend te blijven met de vorderingen der wetenschap door de nieuwste ontdekkingen, vindt hier op eene nuttige en aangename wijze de onderwerpen behandeld. Gelijken lof, als aan de vorige,

[p. 73]

geven wij dus ook aan dit deel, en wenschen het in veler handen. Ook de platen getuigen, door de keuze der afgebeelde onderwerpen en de fraaije uitvoering, van den goeden smaak des kunstenaars.