Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1835

Tooneelanekdoten en bijzonderheden van vroegeren en lateren tijd.

Onder de regering van Koningin elizabeth werd, door orsonpinnit, Directeur van het Koninklijk Beerenspel, een verzoekschrift ingeleverd. Hij beklaagde zich, in derzelver naam, dat de stukken van zekeren william shakespeare zoo veel volks trokken, en het publiek vervreemdden van het edel nationaal spektakel van de Beerendansen en Beerengevechten, hetwelk, van onheugelijke tijden af, door de Koningen werd beschermd. Dit verzoekschrift der klassieke Beeren luidde aldus:

‘De oude overleveringen eener uitspanning, welke den roem onzer voorvaderen heeft gevestigd, loopen gevaar verloren te geraken door den indrang van wansmaak en barbaarschheid; en welhaast, bijaldien uwe Majesteit ons Hoogstderzelver magtige bescherming niet verleent, zal het publiek ophouden zich te begeven naar het eenige en echte nationale schouwspel, ten einde ellendige vertooningen en kluchten bij te wonen, die het Engelsche tooneel verlagen.

Een zekere william shakespeare heeft zich verstout, stukken zamen te stellen van eene geheel nieuwe soort, en reeds stroomt men met geestdrift naar zijn spektakel; terwijl wij, wij! de Beeren van het Gouvernement, verlaten worden, en gedwongen, met de armen over elkander, werkeloos te blijven, of als in de eenzaamheid te dansen.

In onze diepe droefheid komen wij ons aan de voeten van uwe Majesteit nederwerpen, en Haar, met verschuldigden eerbied, de middelen aanwijzen, om een zoo groot schandaal te herstellen, Haar smeekende te willen bevelen, dat de stukken van shakespeare en die der jonge Schrijvers van zijne school zullen worden onderworpen aan eene Censuur, door een onzer uitgeoefend, en dat geen hunner werken vertoond worde, zonder vooraf door onzen klaauw geteekend te zijn.

Onze bekende gematigdheid, onze zachte en eenvoudige zeden zijn een waarborg, dat die Censuur met goedhartig-

[p. 648]

en welwillendheid zal worden uitgeoefend. Wij zullen ons bepalen, die werken te zuiveren van alle buitensporigheden en zotternijen, welke het publiek zoo zeer behagen, en die men bij ons nimmer ontmoet.

Uwe Majesteit zal gevoelen, hoe gevaarlijk het zijn zou, den volksgeest onverhinderd zich te laten bezig houden met stoute en vernuftige tooneelstukken; Zij zal de noodzakelijkheid gevoelen, om, goed of kwaadschiks, de menigte te doen terugkeeren tot het Beerenspektakel; en wij zullen alzoo weldra Haar onzen verschuldigden dank mogen toebrengen, dat Zij de nieuwigheden, welke het eenige nationale tooneel dreigen te verbannen, heeft beteugeld.

Met diepen eerbied noemen wij ons Uwer Majesteits zeer onderdanige en zeer gehoorzame Beeren.’

(Volgen de onderteekeningen.)

Van wijlen den Engelschen Treurspeler cooke wordt verhaald, dat hij kean als kind gekend heeft, en toen reeds het nog slapende talent in hem had opgemerkt. Op zekeren tijd, Richard de Derde in eene kleine stad in Engeland spelende, (de woonplaats van kean, te dien tijde een knaap van 14 jaren) en, naar gewoonte, beschonken zijnde, vond hij zich, in het midden van het stuk, buiten staat om door te spelen. Zonder pligtplegingen trad hij voor op het tooneel, en zeide tot het publiek, dat hij zich niet wel bevond, en zijne rol niet konde vervolgen; ‘maar,’ zeide hij, naar de galerij wijzende, ‘daar staat een knaap, die dezelve voor mij kan opnemen.’ Waarop de jonge kean werkelijk werd gehaald, en, onder de grootste toejuichingen, het stuk ten einde bragt.

Lodewijk XIV, den beroemden bossuet eene strikvraag willende voorleggen, vroeg hem, of het geoorloofd was, den schouwburg te bezoeken. ‘Sire!’ antwoordde de even gevatte als welsprekende prediker, ‘men heeft groote voorbeelden, die vóór, en onomstootelijke bewijsgronden, die tegen het tooneel pleiten.’

Te Ferney werd eene vertooning van de Zaïre gegeven op een' grooten zolder, die naauwelijks de helft der van alomme zamengevloeide nieuwsgierigen konde bevatten. Alles ging

[p. 649]

voortreffelijk, tot op het oogenblik, dat lusignan verscheen, leunende op den arm van chatillon, en met eene klagende stem vroeg:

Où sommes-nous, seigneur? Aidez mes faibles yeux!

De Acteur, die op deze vraag moest antwoorden, haperde; waarop een vrolijke snaak in den bak, op een' belagchelijken treurspeltoon, uitriep:

Seigneur, c'est le grenier du maitra de ces lieux!

Voltaire was zoo zeer voldaan over het jonge meisje, dat de rol van Zaïre had vervuld, dat hij haar beleefdelijk een exemplaar van zijne werken toezeide; waarop zij, zeer naïf, antwoordde: ‘Ach, Mijnheer! zij zijn zoo schoon; ik mag er u niet van berooven.’

Te Nantes werd onlangs gespeeld het tooneelstuk: Le Mari à bonnes fortunes. Men weet, dat de moraal van het stuk gelegd is in den mond der moeder, en wel in deze vier regels:

Dites-lui, si jamais il songe au mariage,
De ne pas oublier ce mot heureux d'un sage,
Dont malheureusement le nom m'est échappé:
‘Qui néglige sa femme est à moitié trompé.’

Het geheugen der Actrice, welke de rol der moeder vervulde, haperde insgelijks; zij zeide:

........... le mot d'un sage,
Dont malheureusement le nom m'est inconnu:
‘Qui néglige sa femme est à moitié....’

Hier hield zij op; maar het publiek voltooide het rijm.

Een Ridder der Orde van St. Louis liet zich, tegen den vermaarden lekain, in de verachtelijkste bewoordingen uit over het beroep der Tooneelspelers, terwijl hij met de hoogste verontwaardiging hunne jaarwedden en overige voordeelen in vergelijking bragt met het pover traktement eens ouden Krijgsmans, die jaarlijks 600 francs ontving van den Koning, schoon hij de beste helft zijns levens in zijne dienst had besteed. ‘Rekent gij dan voor niets, Mijnheer,’ hernam lekain zeer bedaard, ‘het regt, 't welk gij meent te hebben, van mij dit alles te zeggen?’

[p. 650]

De vermaarde Engelsche Tooneelspeler cooke was..... een dronkaard. Zelden verscheen hij nuchteren ten tooneele, en beging dan dikwijls de grofste onwelvoegelijkheden omtrent zijne medespelers, zoo wel als omtrent het Publiek. Eens bevond hij zich te Boston. De eerste maal, dat hij in Amerika zou optreden, had hij de rol van Richard den III gekozen, en zich te dezer gelegenheid zoo vorstelijk bezopen, dat hij zich waarschijnlijk voor den gebogchelden Monarch zelven hield. Immers, in stede van zijne rol aan te vangen, verlangde hij, nadat het eerste handgeklap bedaard was, op beleefden, maar vasten toon, dat het Orkest God save the King zou spelen. In het begin hielden de Bostonners dezen eisch voor eene, hoezeer eenigzins ontijdige, grap, en lachten luidkeels; maar toen nu de Acteur verklaarde: ‘God save the King, of geen Richard!’ verkeerde hunne vrolijkheid in woede, en er ontstond een storm, zoo als welligt nog nooit in eenigen schouwburg was beleefd, waarbij echter cooke zoo bedaard staan bleef, alsof hem de gansche zaak in 't geheel niet aanging. Eindelijk begon het geraas, uit vermoeidheid der razenden, te bedaren, en men te begrijpen, dat men den man wel mishandelen, ja doodslaan, maar niet dwingen kon, den Richard te spelen; men had evenwel daarvoor zijn geld betaald, en het verlangen, den vermaarden Tooneelspeler in zijne beste rol te zien, bleef inmiddels onvervuld. In 't kort, de hooghartige Republikeinen moesten ten laatste besluiten, zich het volkslied hunner erfvijanden, hunner voormalige verdrukkers, te laten voorspelen, en wel overeindstaande, want ook daarop stond de Tiran, terwijl hij, de maat met den voet slaande, van tijd tot tijd een snuifje nam.

Men verhaalt, dat, op zekeren tijd, de Engelsche Acteur kean met talma pratende, elk hunner, met nationalen trots, de schrijvers van zijn land optelde. Tegen elken vermaarden man, dien talma noemde, stelde de Brit een anderen even beroemden naam over. Eindelijk noemde talma molière. ‘O!’ hernam kean, ‘die is geen Franschman.’ Talma haastte zich te spreken van diens geboorte te Parijs, van diens huis aan de pilaren der Hal, van diens vader, den behanger, enz. ‘Hoor eens!’ antwoordde kean, ‘God schiep molière, wierp hem de wijde wereld in, en hij viel in Frankrijk neder.’ - Inderdaad,

[p. 651]

moliere behoort aan alle scholen en aan alle landen: het menschelijk hart is het eenigste gewest, dat hij bewoond, en dat hij doorkruist heeft.