Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1835

De Christelijke Kerk, geschiedkundig beschouwd, in hare oorspronkelijke zuiverheid en opgevolgde verbasteringen. Naar het Fransch van den Heer Chenevière, door Cornelis Looijen. 's Gravenhage, bij G. Vervloet. 1834. In gr. 8vo. 61 Bl. f :-65.
De ontmaskerde Jezuit. De verfoeijenswaardige grondbeginselen en leeringen der Jezuiten, uit hunne eigene schriften geput; en de Jezuiten als Koningsmoordenaars voorgesteld, door L. von Alvensleben (Gustaaf Sellen). Uit het Hoogduitsch, en vermeerderd met de Monita secreta en het Afbeeldsel van Loyola. Te Kampen, bij K. van Hulst. 1834. In gr. 8vo. 129 Bl. f 1-50.

Deze stukjes, als beide tot de geschiedenis der verbasteringen van de Christelijke Kerk behoorende, voegen wij in onze aankondiging bijeen.

No. 1. is een uittreksel, door den Vertaler uit een grooter werk van den Schrijver gemaakt, en heeft ten oogmerke, volgens de Geschiedenis de ongegrondheid van het voorgeven te doen zien, dat het Catholicisme nog in allen deele de oorspronkelijke christus-leer, het Protestantisme daarentegen eene afwijking van dezelve is. Het voert tot dit einde verscheidene getuigenissen uit de Oudheid aan, waaruit, vooreerst, de eerste Kerk in hare zuiverheid, bijzonder in de twee eerste Eeuwen, blijken kan, en, ten andere, de opgevolgde verbasteringen, zoo wel in de ingevoerde plegtigheden, als tevens in de eenvoudigheid des geloofs, en verder in het kerkbestuur, bijzonder door de Paussen, zigtbaar worden; waarbij, ten derde, nog iets gevoegd wordt over de Kerkhervorming der zestiende Eeuw, vooral ten blijke, dat zij reeds veel vroeger door velen gewenscht en voorbereid werd. - Iets bijzonder nieuws kan men dus

[p. 217]

hier niet verwachten; en in zoo kort bestek kunnen zoo vele zaken niet dan kort en oppervlakkig, somtijds ook min naauwkeurig, behandeld worden^(*). Voor sommigen echter, die tot uitvoeriger werken geen toegang of lust hebben, kan zulk een kort overzigt niet onnuttig zijn. - De Vertaler heeft er hier en daar eene aanteekening bijgevoegd, die tot opheldering dienen kan, en van gezond verstand en bezadigd liberale Protestantsche denkwijze getuigt, gelijk Rec. bijzonder de laatste noot, bl. 60, 61, met genoegen gelezen heeft.

De titel van No. 2 duidt genoegzaam den inhoud aan; en het oogmerk is, voor de gevaarlijke grondstellingen, listen en woelingen der Jezuiten te waarschuwen. - Vooraf gaat een kort overzigt van de geschiedenis dezer Orde. Hierop volgen 188, zonder eenige orde zamengebragte stellingen, waarin allerlei afschuwelijke misdrijven onder verschillende voorwendsels of voorbehoudingen vergoelijkt, of voor geoorloofd verklaard worden; waarna de plaatsen uit Jezuitsche schriften aangehaald worden, in welke die stellingen te vinden zijn. Verder worden de Jezuiten als Koningsmoordenaars voorgesteld; namelijk door opgave van eene lange lijst hunner schriften, waarin de Koningsmoord verdedigd wordt; maar vooral door korte aanteekeningen uit de geschiedenis van zoodanigen uit deze Orde, die zich aan zulke euveldaad hebben schuldig gemaakt. Eindelijk volgen de Monita secreta, of geheime Wenken voor het Genootschap van jezus, welker echtheid de mededeeler zelf erkent, dat betwist en twijfelachtig blijft, waardoor ons de opneming altijd eenig-

(*) B.v. bl. 22, hoe het Avondmaal aan den naam van offerande gekomen is; of bl. 23, waaruit de aanbidding der teekenen in het Avondmaal gesproten is, minder misschien uit de voorafgaande tentoonstelling, (gelijk daar gezegd wordt) dan wel uit het denkbeeld der daarmede vereenigde tegenwoordigheid van christus. Zoo wordt bl. 30 en volg. niet geheel naauwkeurig gezegd, dat in de eerste Kerk Priester en Opziener slechts ééne en dezelfde bediening was: de Schrijver bedoelt zeker Presbyter (Oudste) en Episcopus (Opziener, Bisschop); maar, ofschoon de naam Priester, Prêtre, van Presbyter mag gekomen zijn, de beteekenis echter, die men er gewoonlijk aan hecht, van Sacerdos, is voor de Bedienaars van de Christelijke Eerdienst van lateren oorsprong.

[p. 218]

zins bedenkelijk zou voorkomen, maar die hij nogtans geheel in den geest der Orde meent geschreven te zijn. - Ware nu van dit alles een beredeneerd geheel gemaakt, om, met behulp van de aangevoerde en andere historische bronnen, de Orde der Jezuiten in hare grondbeginselen en handelwijzen grondig te doen kennen, dan ware het welligt een belangrijk werk geworden, dat zich der lezing allezins kon aanprijzen: nu maken alle deze dorre opgaven eene lectuur, die wel eenige nuttigheid kan hebben, maar zich door hare aangenaamheid niet bijzonder aanbeveelt.