Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1835

Aan den Heer Redacteur der Vaderlandsche Letteroefeningen.

Mijn Heer en Vriend!

Vóór eenige dagen kwam mij een boek in handen, in 1833 bij g.j.a. beijerinck uitgegeven, waarvan misschien, in andere Tijdschriften, verslag gedaan is; maar in het uwe (het eenige, dat ik thans lees) heb ik er, tot hiertoe, geene aankondiging van gevonden. De titel is: De kracht der Christelijke Godsdienst, in Karakterschetsen uit de Nederlandsche Geschiedenis. (Eerste Deel.) Hierover kom ik U, bij dezen, met weinige onderhouden: niet om er eene Recensie van te schrijven, dat ik niet weet, of door anderen reeds geschied is; maar om er slechts eenige aanmerkingen over te maken, welke Gij echter, zoo ik reeds door anderen mogt zijn voorgekomen, kunt achterhouden; doch, zoo niet, welligt een plaatsje, achter uwe Boekbeschouwingen, of in uw Mengelwerk, zoudt willen inruimen, en, om hetgeen ik er zal invlechten, misschien niet geheel onwaardig zult oordeelen.

In het algemeen wil ik wel zeggen, dat ik het boek met genoegen gelezen heb, den inval der Schrijfster, om het te vervaardigen, mede niet ongelukkig vinde, en haar doel prijze; schoon ik twijfele, of zij, ten aanzien van eenigen der door haar geschetsten, wel, bij alle hare lezers, genoegzame overtuiging te weeg gebragt zal hebben, dat zij, voornamelijk, uit aandrang en kracht van hun Christelijk geloof en hunne godsdienstige beginselen, werkzaam geweest zijn.

[p. 139]

Doch (dit daargelaten) het moeit mij, dat dit werkje, welks uitwendige en fraaije druk er zoo bevallig uitzien, en waarvan een vignet van velin den titel versiert, (schoon het gelaat en de houding van den Geestelijke, daarop voorkomende, niets uitdrukken van hetgeen zij moesten) - het moeit mij, dat men er vrij wat in ontmoet, waarop aanmerkingen te maken zijn. Als hinderlijke schrijf- of drukfouten, merkte ik op (op bl. 59): simon hasselaar was eene weduw van zesenveertig jaren, in plaats van kenau, en (op bl. 275 en 280) de Kanselier pekkias voor pekkius. - Op bl. 286 wordt uitenbogaert eensklaps uit Rouaan naar Rotterdam verplaatst, zonder dat gezegd wordt, hoe hij, daar hij uit het land gebannen was, derwaarts komen kon. Men moest hier noodzakelijk, wegens maurits' dood, fredrik hendrik's opvolging in het Stadhouderschap, en diens meerdere gematigdheid, eenig kort berigt gedaan hebben.

Maar, hetgeen van meer belang is, en wij niet weten, hoe het der Schrijfster uit de pen heeft kunnen vloeijen, komt voor op bladz. 105: ‘De vaderlandlievende magdalena moons, van welke men nooit hoorde, dat zij, later, (dat is, na het ontzet van Leiden) de echtgenoote van eenen baldez geworden is’ enz. en, ‘na die tijding (van het gemelde ontzet wederom) den minnaar vaarwel zeggende, zal zij’ enz. Het huwelijk toch van magdalena met baldez, of valdez, is buiten alle tegenspraak zeker, zoo wel als dat zij, met gemelden haren man, dien zij niet lang bezat, in Braband (waarschijnlijk te Antwerpen, waar zij eene gehuwde zuster en andere verwanten had) heeft geleefd, en daarna gehuwd is geweest, eerst met willem de bie, of de bije, en, na diens over. lijden, met Jonkheer jurriaan van lennep, met welken laatsten zij eerst het Huis te werve, bij Voorburg, en daarna de stad Utrecht bewoond heeft, waar zij, in hoogen ouderdom, zonder kinderen na te laten, overleden is. Nog onlangs heeft men het voornaamste hiervan in het licht gesteld kunnen zien door Mr. w. bilderdijk, in het zesde Deel zijner Geschiedenis des Vaderlands, uitgegeven door Prof. h.w. tydeman, op bl. 178, en in des laatsten Bijvoegsels, aldaar op bl. 271 env. in de aant. 3, waarin bilderdijk's berigt verbeterd wordt. Vroeger ondertusschen vindt men bewijs van het betwiste huwelijk in een stuk, hetwelk

[p. 140]

ter verdediging van onze magdalena geschreven is, zoo men wil, door den Fiskaal moons, wiens oud- of overoudtante zij was, en hetwelk is uitgegeven achter de korte historische Aanteekeningen wegens de Belegeringen van Haarlem, Alkmaar en Leiden, gedrukt in 1739, in 8vo, en het is daaruit, dat onze beroemde Dichteres lucretia wilhelmina van merken hare breede aanteekening wegens magdalena ontleend heeft, in het Voorberigt voor haar Treurspel: het Beleg der Stad Leiden, gedrukt in 4to, in het jaar 1774, op bl. 9-11. Deze druk is ook versierd, onder anderen, met de afbeeldsels van valdez en zijne Echtgenoote, gegraveerd naar de platen, die voorheen door cornelis visscher naar oorspronkelijke schilderijen, gesneden, en, in het jaar 1649, door petrus scriverius, met zijne Bijschriften, uitgegeven zijn. Ik bezit die schoone platen van visscher niet, en kan dus niet melden, of uit derzelver Bijschriften ook van het in twijfel getrokken huwelijk blijke; maar dit weet ik, dat, tenzij ik mij geweldig bedriege, de oorspronkelijke Portretten, waarnaar visscher graveerde, en die, schoon zij geen naam of teeken des schilders dragen, toch zeer goed gepenseeld zijn, nog in eenen uitnemend goeden staat voorhanden zijn. Althans in de voetmaat, door visscher, zoo ik meen, aangeteekend, verzekert men mij, dat zij volmaakt met de door hem gevolgde overeenkomen, gelijk zij ook doen in de gelijkenis met de platen in het werk van Jufvrouw van merken. Zij zijn, nog niet lang geleden, alhier, bij verschillende gelegenheid, gekocht, en werden, daar zij, wie weet sedert hoe lang, gescheiden waren, gelukkig weder vereenigd. Vermoedelijk zijn zij bezeten geweest bij eenen afstammeling van magdalena, mede moons geheeten, die weleer Pensionaris dezer stad was, gelijk zij, in 1649, in het bezit waren van den Raadsheer pieter moons, broeder van magdalena. Later kunnen zij (wie weet hoe?) in vreemde handen gekomen en miskend geworden zijn. Zij zijn herkend, en naar waarde opgeluisterd, door haren tegenwoordigen eigenaar, den eerwaardigen Heer pieter weiland, rustend Leeraar der Remonstranten alhier, en waren wel waardig eene openbare schilderzaal te helpen versieren.

Ik heb de eer met achtinge te blijven

Uw Ed. dienstw. Dienaar

adr. stolker.

Rotterdam,

2 Febr. 1835.