Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1835

[p. 97]

Boekbeschouwing.

Leerredenen door J.W. Statius Muller, Predikant bij de Evang. Luthersche Gemeente te Amsterdam, enz. Te Amsterdam, bij C.L. Schleijer. 1834. In gr. 8vo. 299 Bl. f 3-50.
Een woord aan mijne Gemeente, op den 21 Sept. 1834, zijnde de dag der godsdienstige viering mijner vijfen-twintigjarige Ambtsbediening bij dezelve. Door J.W. Statius Muller. Te Amsterdam, bij C.L. Schleijer. 1834. In gr. 8vo. 32 Bl. f :-50.

De Heer statius muller, door eenige nuttige schriften reeds lang met lof bekend, werd, door verzwakking zijns gezigts, tot zijne gewone werkzaamheden buiten staat gesteld; maar, wenschende nogtans eenigzins bezig en voor zijne Gemeente nuttig te zijn, besloot hij tot de uitgave van eenige, anders niet voor de drukpers bestemde Leerredenen. Datzelfde voortdurende gezigtsongemak belette hem ook, den dag zijner vijfentwintigjarige ambtsbediening in zijne tegenwoordige Gemeente persoonlijk te vieren; maar hij wilde nogtans een woord tot dezelve schriftelijk spreken. - Nemen wij deze omstandigheden in aanmerking, dan zou onze kritiek bijkans zwijgen, al ware zelfs het werk van mindere gehalte; maar het heeft op zichzelf genoeg, om zich aan te bevelen, en ontslaat ons dus te meer van breede en strenge beoordeeling: en wat wij nog aan te merken mogten hebben, moge (indien het al van zoo veel belang is) meer tot leering van anderen, dan ten behoeve van den Schrijver zelven zijn.

Men vindt hier dan in hare soort goede en zeer nuttige Leerredenen, waarin belangrijke onderwerpen behandeld worden. Hooge vlugt of kracht van welsprekendheid moet men er over 't geheel niet in zoeken;

[p. 98]

maar heldere denkbeelden, geleidelijke orde, eenvoudige en duidelijke voorstelling, ernst met liefde vereenigd, dit zal men hier zeker vinden; en tot aankweeking van godsdienstigen zin lezende, zal men het boek niet onbevredigd nederleggen. - Wij zullen den inhoud der tien Leerredenen, hier of daar met eene kleine aanmerking verzeld, kortelijk mededeelen.

I. Hoe goed het voor ons zijn zou, dikwijls van de menschen te denken, dat zij niet weten, wat zij doen. Tekst luk. XXIII:34^a. Gepredikt na de viering des H. Avondmaals, en wel bij den aanvang van de overdenking der kruiswoorden in de Lijdensweken. Het thema wordt in de volgende bijzonderheden goed ontwikkeld: 1. Het boezemt ons menschlievende gezindheden in. 2. Het maakt ons genegen tot verzoenlijk. heid. (Behoort dit ook niet tot het eerste?) 3. Het verzwakt den schadelijken indruk van kwade voorbeelben. 4. Het komt te pas bij het handhaven der eer van onze Godsdienst. Met een kort woord, op het gehouden Avondmaal passende, wordt alles besloten. - Deze en sommige andere Leerredenen hebben eene dubbele inleiding; en in deze eerste laat het zich nog verdedigen, als algemeene inleiding tot de overdenking der kruiswoorden; maar anders kan Rec. de vereeniging der zoogenaamde exordia remota et proxima, hetzij dan dat men ze voorafspraak of inleiding noeme, niet aanbevelen, want zij overladen de aandacht, en rekken noodeloos de lengte der Leerredenen.

II. Redevoering van juda. Tekst gen. XLIV: 14-34. Deze redevoering of liever toespraak van juda tot jozef wordt eerst in het licht der voorafgaande omstandigheden gesteld en kort geparaphraseerd, en daarna het zedelijk onderwijs afgeleid uit de schoone deugden van den spreker, die er in doorstralen, namelijk voorzigtigheid, met strenge waarheidsliefde gepaard; de teederste liefde omtrent ouders; bescheidene vrijmoedigheid in het spreken der waarheid (dit misschien beter bij of terstond na het eerste); getrouwheid in het houden

[p. 99]

van het eenmaal gegeven woord. - Eenheid zoeke men dus hier niet, welke misschien in de ouderliefde van juda, als het middelpunt zijner handeling, zou te vinden zijn; maar zoo als het hier behandeld is, is het eenvoudig en nuttig.

III. Naboth's wijnberg, of de gevolgen der onvergenoegzaamheid. Tekst 1 kon. XXI:1-16. Het onderwerp wordt door den tekst goed in het licht gesteld, en de onvergenoegdheid, als verderfelijk voor rust en deugd, in eenige bijzonderheden bewezen; waarna, in nuttige opmerkingen en vermaningen, eenige hulpmiddelen tegen dezelve worden aangeprezen.

IV. Hoedanig wij ons, naar het voorbeeld en de grondbeginselen van jezus, omtrent gestruikelde en gevallene menschen te gedragen hebben. Tekst joh. VIII:1-11. Niet minder belangrijk, maar levendiger van stijl, dan de derde, is deze Leerrede. Gepast is de inleiding, hoewel in het eerste gedeelte wat te lang: Men heeft medelijden met ongelukkigen in hun lot; waarom dan ook niet met zedelijk ongelukkigen? Na opheldering van het verhaal, worden drie regels daaruit afgeleid: 1. Haar den zondaar niet, maar hebt medelijden met hem! 2. Wie zonder zonde is, die werpe den eersten steen! 3. Ga heen, en zondig niet meer! (Een paar vragen, omtrent het tweede, de eene uitlegkundig, de andere zedekundig! Zou jezus met dit zeggen wel die personen zelve letterlijk bedoeld hebben? Immers niet de regters, maar de getuigen wierpen den eersten steen. Was het niet een scherp verwijt van Israëls toenmalige onzedelijkheid op dit punt, en van de algemeenheid dier zonde, waardoor het straffen naar de wet in onbruik geraakt en bijkans onmogelijk was? Kan men dus dit zeggen van jezus, op een zoo bijzonder geval ziende, wel zoo onbepaald als zedelijken regel voorstellen? Is het althans als zoodanig wel duidelijk genoeg?)

V. Wat wij van kinderen kunnen en moeten leeren, zoo wij in het Hemelrijk willen komen. Tekst matth.

[p. 100]

XVIII:3. Ook hier is veel goeds gezegd. Er is ook, ja, veel van kinderen te leeren, hoewel dan toch met veel bepaling; maar zou jezus dit alles hier wel bedoelen? Stelt Hij hier den eenvoudigen kinderzin niet eeniglijk over tegen zijner Discipelen rangzucht? En is dit dus niet het éénige hoofdpunt, waaruit dan ook nog wel een nuttig onderwerp voor de Christenen in 't algemeen te maken is?

VI. De breede en de smalle weg. Tekst matth. VII:13, 14. Mede een stichtelijk onderwerp, misschien wat te veel als locus communis behandeld. - (Zou het wel geheel juist zijn, den weg der deugd eenen zeer onaangenamen weg te noemen? Het is immers de weg, die ten leven leidt.) - Hierbij eene algemeene vraag, die evenwel het werk van den Heer muller niet uitsluitend raakt. Zoekt men niet wel eens te veel in elke uitdrukking van dat spreekwoordelijk gezegde van jezus? Zou het ook niet zijnen bepaalden zin in dien tijd hebben, toen jezus' leer nog bij zoo velen tegenstand vond, gelijk zijne Discipelen, tot welke zijne rede gerigt was, ook zouden ondervinden? Het staat immers in verband met vs. 15, waar van valsche Profeten gewaagd wordt, voor welke, al mogten die eenen breeden weg aanwijzen, zij zich te wachten hadden. Zou jezus er ook wel mede bedoeld hebben, dat er in het algemeen en altijd slechts weinigen deugdzaam en gelukkig worden? Was het zijne manier wel, om ons zulken bekrompen maatstaf der beoordeeling van anderen in handen te geven?

VII. Het H. Avondmaal, een voortdurend bewijs voor de Goddelijkheid der zending van jezus, en voor de waarheid zijner leer. Tekst luk. XXII:19^b. Eene Leerrede over een zeer belangrijk onderwerp en zeer wel bewerkt, die Rec. met bijzonder genoegen gelezen heeft, en eene der beste van dezen bundel acht; maar waarop hij alleen deze bedenking zou hebben, dat zij hem voor de gelegenheid, waartoe zij gediend heeft,

[p. 101]

‘onmiddellijk voor de viering des H. Avondmaals’, veel te lang voorkomt, daar hij van gedachte is, dat die plegtigheid door geen lange Leerrede moet overladen worden. Dit schrikke echter niemand van de aandachtige lezing af, waarbij men voor verstand en hart bevrediging zal vinden!

VIII. De vreeze Gods, de hoogste wijsheid voor den mensch. Tekst job XXVIII:28. Wat het zegt, God te vreezen; dat dit de ware wijsheid is; dat het God zelf is, die ons deze wijsheid geleerd heeft; dit zijn de drie hoofdpunten dezer goede en nuttige Preek, die met korte en hartelijke toespraken tot jonge lieden, ouders enz. zeer gepast besloten wordt.

IX. Gods onbegrijpelijkheid, weldadig voor ons. Tekst job XI:7, 8, 9. Het plan is: De waarheid, in den tekst geleerd, ontvouwen en bewijzen; - de bedenking uit den weg ruimen, alsof God nu, wegens zijne onbegrijpelijkheid, geen voorwerp onzer aanbidding kon zijn; - doen zien, hoe heilzaam en weldadig het zelfs voor ons is, dat wij God niet kunnen begrijpen. - Het eigenlijke onderwerp vindt men dus eerst in het derde en kleinste stuk, en het ligt ook in het geheel niet in den tekst; maar wat er over gezegd wordt, is op zichzelf wel.

X. Hoe zonde zich met zonde straft. Tekst luk. XVI:1-9, het gewone zoogenoemde Zondags-Evangelie. Het onderwerp is niet naar het hoofddoel der gelijkenis, die ook niet opzettelijk verklaard wordt, maar, gelijk het bij zulke meermaals behandelde stoffen dikwijls gaat, slechts van ter zijde daaruit afgeleid. Evenwel het is eene zeer ernstige Leerrede, waarin ook van den tekst een nuttig gebruik, ter opheldering der behandelde waarheid, gemaakt wordt.

Het stukje eindelijk, getiteld: Een woord aan mijne Gemeente enz., is geen Leerrede, maar een plaatsvervangend zeer hartelijk woord, naar tijdsgelegenheid allezins gepast. - Het een en ander worde door 's Mans Gemeente met genoegen en vrucht ontvangen! de bundel

[p. 102]

Leerredenen stichte ook elders veel Christelijk nut! en de waardige Steller ondervinde, bij de verduistering zijns gezigts, dat het verkwikkende licht van de Godsdienst helder in zijne ziel schijnt!