Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1834

[p. 622]

Het lot der vinken.^(*)

Vinkjes! die, door drang of lust,

Van een vergelegen kust,

Deze streken komt bezoeken,
Waar de list u zal verkloeken,

Waar uw leven wordt belaagd,

Ach! gij hebt te veel gewaagd.

Was de prikkel tot dien tocht

Honger, die voldoening zocht?

Poogt ge aan boomen, rijk beladen,
Uwen eetlust te verzaden?

Of aan rijp geworden graan

Ongestoord te gast te gaan?

Dan, dan komt ge veel te laat,

Daar den boom, die ledig staat,

Al de vruchten zijn ontdragen,
't Graangewas, reeds afgeslagen,

In de schuur is opgetast,

En op 't veld geen spruitje wast.

Vinkjes! zeker vondt ge hier

Niets, dan vlieg of worm of mier,

Of een graantje, in de akkersneden,
Dat de schoven is ontgleden,

Zoo 't bedrog, dat op u wacht,

U geen spijs had toegedacht.

Als de herfst haar draden spint -

Als er hagelbui en wind

Door beroofde takken snuiven
En het boomloof doen verstuiven,

Houdt verraderlijk beleid

Zich op uwe komst bereid.

't Spreidt zijn netten, dun en licht,

Naauw'lijks merkbaar voor 't gezicht;

't Maakt uw broeders, die, te voren,
Ook de vrijheid hier verloren,

(*) Op den 6 October 1821, na eene wandeling over Heemstede, gekomen zijnde voor de herberg Amsterdam, toen toebehoorende aan de Wed. piepenbrink, in den Haarlemmer-Hont, en, om eens te rusten, mij daar nedergezet hebbende, ontmoetede ik den Heer A., die mij terstond aansprak en, met drang, witnoodigde, om deel te nemen in eene maaltijd, die, op den 13 October, in deze herberg zoude gehouden worden onder verscheidene Heeren, zoo uit Haarlem, als onder velen uit Amsterdam, die toen nog hunne zomerverblijven, 't zij in den Hout of in andere nabijheid, bewoonden, en, meest allen, groote liefhebbers waren van de jacht en het vinkentouw. Wel begrijpende, wat waarschijnlijk het voornaamste onderwerp der gesprekken zoude zijn, en, daarenboven, met de meeste deelnemers niet bekend zijnde, poogde ik, op eene bescheidene wijze, mij van de deelneming te verschoonen: doch hij drong de uitnoodiging nader aan, en ziende dat hij niets vorderde, gaf hij mij ten laatste te verstaan, dat ik slechts uit karigheid weigerde. Door deze onhensche aantijging mij beleedigd gevoelende, eischte ik terstond de inteekeningslijst, en zeide: Ik zal voor twee deelnemingen teekenen, maar niet ter maaltijd komen. Waarop hij, doch op minzamer toon, liet volgen: Neen! neen! gij moet komen; want ik heb een vers gemaakt, waarmede ik den lof van het vinken zal bezingen. Bij deze woorden gevoelde ik iets, 't welk mij oogenblikkelijk deed zeggen: Ik zal komen en (doch met voorbehouding van het spreekwoord: Elk vogeltje zingt naar het gebekt is) ook zingen - niet den lof van het vinken, maar - het lot der vinken. Aan welke belofte ik door het voorlezen van het hier voorafgaande versje, op den 13 October 1821, in een talrijk gezelschap, voldeed, zonder eenige onaangename ontmoeting gehad te hebben, schoon ik, in alle nederigheid, de mogelijkheid durve onderstellen, dat ieder der hoorders bij zichzelven gedacht heeft aan het spreekwoord: Men moet de gekken laten praten.

[p. 623]

 

Zelfs in hunn' gevangen staat,

 

Dienstbaar tot een nieuw verraad.

 

 

 

't Strooit zijn korrels op den disch,

 

Die, voor 't oog, verleidend is,

 

Als ge u voelt door honger nijpen:

 

't Doel is, dat ge toe zult grijpen,

 

En, voor 't dreigend onheil blind,

 

Vrees en schuwheid overwint.

 

 

 

Niet slechts tegen uw gezicht

 

Is het slim bedrog gericht, -

 

Neen! 't betoovert ook uwe ooren,

 

Wien 't Sirenenzang^(†) doet hooren,

 

Als uw eigen landgenoot

 

Lokt tot slavernij of dood.

 

 

 

Wantrouwt, wat gij hoort of ziet;

 

't Is geveinsdheid, die 't u biedt.

 

Ras zijt gij geboeid of lijken,

 

Zoo gij 't waagt om neêr te strijken,

 

En in 's gastheers net geraakt,

 

Die zijn' disch tot moordveld maakt.

 

 

 

Vroegt gij: ‘Is dan 't nut zoo groot,

 

Dat de mensch uit onzen dood

 

Voor zijn leven weet te trekken?

 

Kan 't tot vreugde of roem hem strekken,

 

Dat zijn hand, van ons geslacht,

 

Duizenden heeft omgebragt?

 

 

 

Kent hij 't nut der vinken niet?

 

't Voordeel, dat hun komst hem biedt?

 

Daar we op duizend diertjes jagen,

 

Die aan teed're wortels knagen,

 

Met een' beet, die doodend kerft,

 

Zóó, dat plant en vruchtknop sterft.

 

 

 

Is hier de oorzaak spijsgebrek?

 

Schuilt ze in vreemden lust of trek,

 

Die uit satheid wordt geboren?

 

Zou hem ons gezang verstoren?

 

Is 't uit overvloed van tijd,

 

Dien hij, nutt'loos moordend, slijt?’

(†) Sirenenzang. Men hield de Sirenen, oudtijds voor Nymphen, die gedeeltelijk vrijsters, gedeeltelijk vogels van gedaante waren. Men verhaalde, dat zij, wonende aan het strand van Sicilië, de daar langs varende schippers, door hare liefelijke gezangen, tot zich lokten en ten bederve bragten. Vandaar is het woord Sirenenzang ontsproten, en wordt gebruikt om bedrog en verleiding uit te drukken.

[p. 624]

 

Wat gij vroegt, sloeg, naar ik gis,

 

('t Laatst' vooral) den bal niet mis.

 

'k Weet - en waag 't - u meer te zeggen,

 

Schoon dat woord den grond mogt leggen,

 

Dat een vinker, die het hoort,

 

Door de waarheid wierd verstoord.

 

 

 

'k Acht of vrees zijn gramschap nooit.

 

Als hij stout mij tegengooit,

 

‘Dat zoo wel der vog'len leven

 

Is in 's menschen magt gegeven,

 

Als 't viervoetig dier en visch

 

Hem ten dag'lijksch voedsel is:’

 

 

 

Dan bewere ik stout en stijf:

 

Nooit zij slachten tijdverdrijf!

 

Zelfs leer' leedgevoel, bij 't slachten,

 

Al, wat mog'lijk is, betrachten,

 

Dat, voor 't dier, en dood en pijn

 

Spoedig, en minst voelbaar, zijn!

 

 

 

't Is behoefte en goed beleid,

 

Die zulk slachten onderscheidt

 

Van 't bedrijf dier ledigloopers,

 

Tijdverkwisters, urensloopers,

 

Wier ontmenschte en lage lust

 

Door dit jacht-spel wordt gebluscht.

 

 

 

Ja! 't is spel - geen hongersnood -

 

't Welk, in ééns, zoo velen doodt,

 

Dat geen Milo raad zou weten,^(‡)

 

Om, in ééns, die allen te eten,

 

Schoon toch eens zijn grage mond

 

Een' geheelen stier verslond.

 

 

 

Mag uw vleesch den lekkerbek,

 

Wien we, uit weelde of valschen trek,

 

Smaaksverwiss'ling na zien jagen,

 

Voor een' korten tijd behagen;

 

't Duurt niet lang, of zijn geduld

 

Heeft aan u zich sat gesmuld.

 

 

 

Maar, is reeds de tijd voorbij,

 

Dat ge, als groote lekkernij,

(‡) Milo, zoon van diotimus, geboren te Crotona, eene Italiaansche stad aan den zeeboezem van Tarentum, was een zeer beroemd worstelaar, en van eene zoo groote lichaamskracht, dat hij eens, bij gelegenheid van een der Olympische spelen, een' stier, de lengte van een stadium, zijnde 125 schreden) op zijnen schouder droeg, en, dien met éénen vuistslag gedood hebbende, gezegd wordt, op dienzelfden dag, geheel en achter elkander te hebben opgegeten.

[p. 625]

 

Aan de tafels wierdt geprezen,

 

Waar ge nu wordt afgewezen,

 

Echter blijft men, op de baan,

 

Onvermoeid, nog vinken slaan.

 

 

 

Vroegt ge, waartoe dit geschied'?

 

't Nuttig doel doorzie ik niet,

 

Maar geloof, dat zelfvervelen

 

Hier den man als kind doet spelen,

 

Zóó, dat hij den dierb'ren tijd,

 

Laf, met beestenmoord verslijt,

 

 

 

Als de vangst voorspoedig gaat,

 

En de vinker, buiten raad,

 

Wat met heel den boel te maken,

 

U zelfs dáár niet kwijt kan raken,

 

Waar hij ten geschenke u gaf,

 

Wordt een mesthoop licht uw graf.

 

 

 

Weggeworpen op de mest,

 

Die door stank de lucht verpest,

 

(Dit ook zagen eens mijne oogen)^(§)

 

Zoudt gij rotten of verdroogen,

 

Zoo geen bunzing, wezel, kat,

 

Sperwer, kraai of raaf u vrat.

 

 

 

'k Vloek dien moordlust, en mijn hart

 

Krimpt, bij 't denken aan uw smart,

 

Als mijn menschlijk mededoogen

 

't Wreede lot zich stelt voor oogen,

 

Dat op u, in 's gastheers magt,

 

Die uw leven spaarde, wacht.

 

 

 

Vielt ge een roofdier in den muil,

 

Wierdt ge een prooi van valk of uil,

 

Wel zoude uwe ramp mij spijten,

 

Maar 'k zou 't dier geen wreedheid wijten,

 

Dat door nooddrang wordt gespoord

 

En alleen uit honger moordt.

 

 

 

Zulk een onverwachte dood,

 

Vinkje! is niet uw grootste nood.

 

't Uitzigt op een langer leven

 

Zoude u, als ge 't wist, doen beven.

(§) Dit ook zagen, enz. Even voorbij het Klaphek, bij den zuidelijken ingang van dan zoogenaamden Aarden- (moet zijn aêren of anderen, tweeden) Hout, zag ik eene zeer groots menigte doode vinken op eenen, daar zijnde, mesthoop liggen.

[p. 626]

 

't Wezen, 't welk op rede roemt,

 

Is 't, dat dat u ter solt'ring doemt!

 

 

 

Dikwijls moet ge, om, op de baan,

 

't Slim bedrog ten dienst te staan

 

En een' landgenoot te vangen,

 

Nu eens aan een roerlijn hangen,

 

Die uw teed're leden schokt,

 

Als ge, spart'lend, broeders lokt.

 

 

 

Dan weêr slaakt ge een' bangen zucht,

 

Als ge u, door de vrije vlugt

 

Van een' makker, die nog dartelt,

 

Achter tralies voelt gemarteld,

 

En, door 't tjilpen in uw kooi,

 

Hem verleidt, den dood ter prooi.

 

 

 

Dikwijls schenkt ge een wreed vermaak

 

Aan den reeds verknoeiden smaak

 

Van een' vroeg bedorven jongen,

 

Door wiens wil gij wordt gedwongen,

 

Onder vaak herhaalden ruk,

 

Om te vliegen op de kruk.

 

 

 

Schoon ge 't krukje als rustpunt kiest,

 

Weet, dat gij 't weldra verliest;

 

Dat ge er, na langdurig sollen,

 

Moede en krachtloos af zult rollen.

 

Heil, zoo u de dood verrast,

 

En van uwen beul ontlast!

 

 

 

Uit uw' zang, die de ooren streelt,

 

Wordt u nieuwe ramp geteeld.

 

Stoort, door 't geen ge u ziet omringen,

 

Vrees of schuwheid u in 't zingen,

 

Geldzucht vond het middel uit,

 

Dat dien toegang tot u sluit.

 

 

 

Geldzucht, die geen palen kent,

 

Zich aan wreedheid ligt gewent,

 

Waar ze slechts op winst doet hopen,

 

Meent u duurder te verkoopen,

 

Als ze, met een beulenhand,

 

Vliezen voor uwe oogjes brandt.

[p. 627]

 

Vloek ruste op 't verstaalde hart,

 

Dat, gevoelloos bij de smart,

 

Die 't een schuldloos dier doet lijden,

 

In een winst zich kan verblijden,

 

Die nooit rust of vrede schenk',

 

Maar de ziel met wroeging drenk'!

 

 

 

Mogt het vinkje, dat nog leeft,

 

En gerust om d' afgrond zweeft,

 

Die nooit sat is van verteren,

 

Uit gevangen broeders leeren,

 

Dat de kost, zoo duur gehaald,

 

Boven waarde wordt betaald!

 

 

 

Hij, wien tijdverdrijf bekoort,

 

Dat aan wreedheid en aan moord

 

Meer en meer hem leert gewennen,

 

Leer' hier de eeretitels kennen,

 

Die zijn dwaze zucht verdient!

 

'k Zong als mensch en beestenvriend.