Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1834

De Geschiedenis der Joden, naar het Fransch van L.P. Graaf de Segur, door J. de Breet. Te Arnhem, bij C.A. Thieme. In kl. 8vo. 365 Bl. f 1-80.

In een land, waar zoo wel de ligtzinnigheid als de Godsdienst van een groot gedeelte van deszelfs bewoners beletsels opleveren tegen het bestuderen door de jeugd van de Joodsche geschiedenis uit de Heilige Schrift zelve, kan misschien het werkje, dat wij thans aankondigen, groot nut gesticht hebben; daar kan zelfs de vervaardiging van dit werk als een verblijdend verschijnsel aangemerkt mogen worden, zonder dat er daarom bij deszelfs overbrenging in onze taal dringende behoefte bestaat. Alleen de voortreffelijkheid der behandeling kan, bij al het goede, dat er in onze taal zelve aanwezig is, zulk eene overbrenging lof doen verwerven. Op den lof van deze voortreffelijkheid kan, naar ons oordeel, deze Geschiedenis der Joden geene aanspraak maken. De stijl is, gelijk dit van den ook bij ons met roem bekenden de segur te verwachten is, zeer onderhoudend, en de Vertaler heeft eene goede overzetting van het werk geleverd. Maar om op eene nuttige wijze den uitmuntenden Bijbel voor de Jeugd van van der palm te kunnen vervangen bij hen, die niet in de gelegenheid zijn om zich dit werk aan te schaffen, moest deze zoo belangrijke geschiedenis met meerdere naauwkeurigheid behandeld zijn. Wij gaan het een en ander aanvoeren tot staving van ons oordeel.

[p. 703]

Reeds in het begin van het boekje vinden wij het verderf van het menschdom vóór den Zondvloed dus beschreven: ‘afgoderij en bijgeloof werden alom gehuldigd.’ Wij voor ons gelooven, dat het bijbelsche verhaal meer grond geeft om hier te denken aan Godverloochening, aan een geheel verzaken van alle gedachten aan en vereering van het Opperwezen. Verre zij het van ons, dit gevoelen als uitgemaakt zeker te willen opdringen; maar zelfs de door den Vertaler te regt geprezen van der palm spreekt zoo niet ex tripode, wanneer hij in zijnen Bijbel voor de Jeugd zegt ‘Men moge het dan onzeker stellen, of de zondaars vóór den vloed reeds afgoderij pleegden, maar men doet althans voorzigtig, met dit niet, alsof er aan het tegendeel geen twijfel ware, stout weg te ontkennen!’

Daar, waar het bijbelsche verhaal voor de jeugd toelichting behoeft, om nuttig te zijn en belang te wekken, ontbreekt dezelve doorgaans geheel en al. De oude randteekeningen van den zoogenaamden Statenbijbel zetten aan het verhaal der worsteling van jacob, Gen. XXXII, nog meer licht bij, dan het berigt, dat wij hier vinden. Geen enkel woord is er bijgevoegd, om den jeugdigen lezer het wijze en goede van Gods handelwijze met jacob te doen opmerken.

Van jehu zegt de Schrijver: ‘God had hem laten voorspellen (dus niet gebieden?), gij zult het huis achabs uitroeijen.’ Een oogenblik daarna spreekt de Schrijver van ‘het gebod des Heeren,’ en verhaalt, dat ‘jehu (zeker ten gevolge van dit gebod?) zijnen Koning joram doodde, schoon deze hem den vrede kwam aanbieden;’ eindelijk heet het weder: ‘de wreede jehu liet de zeventig zonen van achab het hoofd afhouwen.’ Kan nu zulk eene verwarde voorstelling iets bijdragen, om der jeugd jehu uit het regte gezigtpunt te leeren beschouwen? Ook keuren wij het af, dat er, zonder eenige teregtwijzing, zoo gedurig gesproken wordt van Gods toorn en de bevrediging van Gods toorn, en gelooven, dat deze spreekwijzen, gebezigd zonder dat men de jeugd reeds vroeg gewent, om aan dezelve eenen Gode waardigen zin te hechten, aanleiding geven tot harde, ruwe voorstellingen van het Opperwezen. Daar, waar de Schrijver het geleide van het bijbelsche verhaal geheel mist, worden de bouwstoffen der geschiedenis met nog veel minder oordeel te zamen geflanst.

[p. 704]

(Met verlof: Utar post alio, si invenero melius, zeide cicero eens.)

Nog diene, tot eene proef, het volgende, voorkomende in het verhaal der verovering van Jeruzalem door titus: ‘De geschiedschrijvers verzekeren ons, dat deze droevige gebeurtenis van groote wonderteekenen is voorafgegaan. Eene buitengewoon groote staartster vertoonde zich een geheel jaar boven de stad; op het paaschfeest had men eene koe, die ten offer geleid werd, een lam zien werpen; omtrent de zesde uur van den nacht ging de oostpoort des tempels, die van koper en zoo zwaar was, dat twintig mannen ze naauwelijks konden sluiten, van zelve open, schoon met zware sloten en ijzeren boomen gesloten; de belegerden hadden, kort na den hoogtijd op den 27 van Mei, voor zonnenopgang, het geheele land over, in de lucht eene menigte wagens met gewapend volk dwars door de wolken zien rennen.’ Een boekje, dat zulke legenden, alweder zonder eenige teregtwijzing, bevat, wenscht de Vertaler gerangschikt te zien onder de nuttige en doelmatige leesboeken voor de jeugd!

Dat de segur, bij de beschrijving van het lot, dat den Joden na hunne verstrooijing in alle landen trof, zwijgt van de bescherming, die aan dit volk, reeds terstond na de stichting van ons voormalig Gemeenebest der vereenigde Nederlanden, in ons vaderland te beurt viel, door welke onze vooronders zich zoo voordeelig van bijna alle volken van het Christelijk Europa hebben onderscheiden, en het doet voorkomen, alsof de Joden het eerst, sedert den invloed der Fransche omwenteling, hier te lande dragelijk hadden, is eene miskenning, die de Nederlander reeds gewoon is, vooral van den Franschman; maar dat een Nederlander, die voorgeeft vrij te vertalen, het in dit opzigt ontbrekende niet vergoedt, is niet zeer nationaal. De Heer de breet zou zich vrij wat meer aanspraak op den dank van zijne landgenooten hebben verworven, indien hij het onderwijs van zijnen hooggeschatten Leermeester van der palm zich ten nutte gemaakt had, door, met behoud van het goede van het oorspronkelijke, hun iets meer bruikbaars te leveren, dan deze overzetting van dit in vele opzigten zoo gebrekkige werk. Er zijn menschen, die meenen, dat kortheid regt geeft op onvolledigheid en onnaauwkeurigheid, en dat men, voor de jeugd schrijvende, kinderachtig mag

[p. 705]

zijn: van deze dwaling is dit werk een treurig of belagchelijk voorbeeld.