Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1834

Redekunst voor Gymnasiën en eerstbeginnende Redenaars, door J. Püllenberg. Naar het Hoogduitsch. Te Leiden, bij S. en J. Luchtmans. In gr. 8vo. XII en 156 bl. f 1-50.

Recensent heeft dit boekje met belangstelling en genoegen gelezen. Het bevat wel niets nieuws; niets, dat men ook niet elders, en soms - wij moeten het erkennen - juister en vollediger behandeld vindt. Maar men kan toch den geleerden Schrijver, thans Hoogleeraar in de Wijsbegeerte te Paderborn, de verdienste niet ontzeggen, dat hij de voornaamste regelen der Redekunst in een beknopt bestek en eene geleidelijke orde heeft voorgedragen; terwijl bovendien zijn werkje, gelijk de Vertaler in de Voorrede te regt heeft aangemerkt, zich door dat praktische onderscheidt, 't welk in de meeste schriften over dit onderwerp wordt gemist. Alles wordt met voorbeelden opgehelderd, waardoor de gestelde regel dadelijk wordt toegepast en gestaafd.

Na de Inleiding, waarin eene juiste bepaling der Welsprekendheid voorkomt, § 1: ‘Welsprekendheid is de kunst om (door middel der Spraak) den wil van anderen te buigen

[p. 559]

of te leiden: de kunst van overreden; of ook: Welsprekendheid is de kunst om den wil van anderen door goede beweegredenen aan te sporen tot het streven naar een goed doel,’ wordt I. over de Vinding, II. over de Rangschikking, III. over de Gedachte - uitdrukking of den Stijl, en IV. over de Uitspraak en Gebaarmaking gehandeld. Het tweede deel, over de Rangschikking, komt ons voor met de meeste zorg bewerkt te zijn. Enkele zaken evenwel, als b.v. de Overgangen, § 26, III, een zoo belangrijk als moeijelijk punt, en het Slot, (Peroratio, Epilogus) § 27, zijn veel te kort en te oppervlakkig behandeld. Zoo had ook in het derde deel, onder anderen, over het gewigtig onderscheid tusschen poëtische en rhetorische figuren wel iets meer mogen gezegd worden, dan uit § 60 en de volgende kan worden opgemaakt, 't geen ons niet verder brengt dan de onbepaalde stelling op bl. 100: ‘Echter vergeet hij niet, (de Redenaar namelijk) dat hij geen Dichter is en de allerhoogste vlugt niet nemen mag.’ Doch wij onthouden ons van verdere aanmerkingen. - De kundige Vertaler, die zich onder de Voorrede bekend maakt met de initiale letters P.H.T. te T..., heeft zich van zijne taak loffelijk gekweten, en door de aanhalingen uit vaderlandsche Schrijvers, in de plaats der Hoogduitsche, die in het oorspronkelijke voorkomen, het boekje voor zijne landgenooten bruikbaarder gemaakt.