Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1834

Onrust en Vertwijfeling, of de kracht van het Geweten. Oorspronkelijk Tooneelspel, in vier Bedrijven, door Mr. Van Koetsveld van Ankeren. Te Utrecht, bij N. van der Monde. 1833. In kl. 8vo. VI en 128 bl. f 1-25.
Antigonus, de Makkabeër, of de Togt naar den Tempel, Treurspel, door B.W.A.E. Sloet van Oldhuis. Te Utrecht, bij N. van der Monde. 1830. In gr. 8vo. XVI en 113 bl. f 2-40.

Het eerste hier aangekondigde en in proza geschrevene Tooneelspel ontbreekt het niet aan treffende plaatsen en goede zedespreuken, en het laat zich met belangstelling lezen. Doch de lange alleenspraken, die bovendien van herhaling der zelfde gedachten, schoon doorgaans met andere woorden, niet zijn vrij te pleiten, zullen het ten tooneele denkelijk minder doen bevallen. De karakterschildering van den Baron van Kamstein schijnt ons goed te zijn volgehouden; die van den Graaf van Hoogenberg behaagt ons minder. Daar men meermalen, in het Tooneelspel, karikaturen opvoert, zou iedereen ligtelijk denken, als hij dien Graaf voor het eerst ziet optreden, dat een fat, die tevens voor sterken geest wil spelen, van zijne belagchelijke zijde vertoond wordt; maar het vervolg der rol van den Graaf beantwoordt geheel niet aan die verwachting. Daar het stuk in Duitschland speelt, en men zich dus altijd

[p. 214]

het eene of andere landje kan verbeelden, waar het alzoo toegaat, zullen wij geene aanmerking maken op de wijze van regtspleging enz. Doch de nieuwsgierigheid van lezers en toeschouwers wordt niet bevredigd, als zij vernemen, dat de snoode Ridmeester, zoo het schijnt aan de gevolgen van uit eigene beweging ingenomen vergift, gestorven is, zonder dat zij weten, of gemoedsangst alleen hem daartoe gedreven had, dan of hij reeds eene dagvaard voor de Criminele Regtbank had ontvangen. Dat het vrij zonderling is, hoe de Baron van Sunderfeld zich zoo lang heeft schuil gehouden; dat zijne redenen daartoe niet genoegzaam waren, en dat zulk een grillig gedrag in de maatschappij, gelijk zij is, tot vele verwarring aanleiding geven zou; dat die grijsaard, door verkeerde aanteekening van zijnen dood te laten doen, alzoo medepligtig werd aan vervalsching der Registers van den Burgerlijken Stand, of andere, in dien onbekenden Duitschen Staat, daarmede gelijk staande boeken; dat de Baron van Kamstein, in elk geval, door toeleg op zijns vaders leven, gevolgd van een begin van uitvoering, zoo schuldig was, alsof hij waarlijk de daad volbragt had, gelijk hij zelf zoo lang had gewaand; en dat, zoo die Baron onschuldig in regten was, ook de medepligtigheid van den Ridmeester wegviel: dit alles behoeft geen betoog. Maar wij zijn gewoon, in de zoogenaamde Drama's, schoon zij in proza veelal geschreven worden en eene afbeelding moeten zijn van het werkelijke leven, onwaarschijnlijkheden te ontmoeten, die men naauwelijks aan een' Treurspeldichter, schoon deze ons in eene door de dichtkunst opgesierde wereld verplaatst, vergeven zou. Inderdaad, de Heer Mr. van koetsveld van ankeren verdient aanmoediging. Maar, als hij weder een tooneelstuk uitgeeft, zij hij zoo gereed niet met eene opdragt aan den Kroonprins of eenig ander vorstelijk persoon, hetwelk alleen omtrent klassieke werken behoorde plaats te vinden.

Hoogere waarde bezit, naar onze schatting, het Treurspel Antigonus, door den Heer sloet van oldhuis. Hij maakt zich daardoor als Dichter, in den belangrijken zin des woords, kenbaar, en toont alle geschiktheid te bezitten, om het Treurspel op eene waardige wijze te leeren behandelen. Ook dit stuk wordt door eene opdragt voorafgegaan; maar de zedige Schrijver heeft zijn dichtstuk (gelijk hij het naar waarheid noemt) aan zijne Ouders opgedragen. - Wij keuren het goed, dat de Dichter het hatelijke van het gedrag van Koning Aristobulus op

[p. 215]

den hoveling Joab terugwerpt, Joab eindelijk naar verdienste laat straffen, en Aristobulus, even als Salome, tot een voorwerp van ons medelijden maakt. Ook wordt de regtvaardigheid van het Godsbestuur door den dood van Joab, tot straf voor al zijne gruwelen en den moord, aan Antigonus gepleegd, gelukkig gehandhaafd. - De Schrijver veroorlove ons echter eenige weinige aanmerkingen. Vooreerst is het stuk veel te lang; en daar sommige gesprekken niet van gerektheid zijn vrij te pleiten; daar vele alleenspraken bekorting hadden kunnen ondergaan; daar de ingevoerde Reijen, bij de vertooning, groote moeijelijkheid veroorzaken, en in den zamenhang zeer wel kunnen worden gemist, vermits zij toch niet, gelijk in het Grieksche Treurspel, een handelend persoon zijn, - zoo had dit gebrek, of die overtolligheid, gemakkelijk kunnen worden vermeden. Verder hebben wij gestuit op eenige niet gelukkig geversificeerde of duister geconstrueerde plaatsen; b.v. bl. 3.:

Dat wij met dubble magt den zwaren last der jaren

Gevoelen, staart ons oog, - als 't graf ons dra besluit,

Op deugd van Vorst en volk, en ging haar flikkring uit.

Bl. 8. 'k Beken, die eedle maagd enz., liever: 'k Erken enz. Bl. 22:

Het nakende gevaar, waarin wij beiden deelen,

Maar [dat] slechts door beider moed en list wordt afgewend.

Bl. 26. Wat maakt u, dan voorheen, zorgvuldiger en banger?

Bl. 32. ruwe krijgersmoed, lees ruwen, in den 4den naamval. - Over het geheel is de correctie slordig.

Bl. 38 ontbreekt een rijmgevend woord op het rijmvragende zamenheulen.

Bl. 49. Gods alzienend oog moet zijn 's Heeren alziend oog.

Bl. 55. naar Olymp. Niet alleen hier, maar telkens, vindt men volstrekt korte lettergrepen lang genomen, ook daar, waar dit met geene mogelijkheid te gedoogen is.

Bl. 101. wat nijdsche razernij; moet het ook wezen helsche razernij?

Eindelijk hadden wij wel gewenscht, het woord Jehova zoo dikwerf niet in dit Treurspel te ontmoeten. Op het tooneel is dit bijzonder hinderlijk, en in verzen kan men niet altijd even gemakkelijk het eene woord in plaats van het andere nemen.