Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1834

Brieven van eenen Afgestorvenen. Tafereelen uit Engeland, Wales, Ierland en Frankrijk. Naar het Hoogduitsch. Met Platen. Iste en IIde Deel. Te Haarlem, bij de Erven F. Bohn. 1832. In gr. 8vo. XII, 656 bl. f 6 - :

Indien er ooit een boek uitgegeven is, waarvan de titel in tegenspraak staat met den inhoud, zoo zijn het de voor ons liggende Brieven. Wie toch maakt zich

[p. 72]

geene sombere, althans hoogernstige voorstelling van een werk, dat tot opschrift heeft: Brieven van een' Afgestorvene? Wie meent in zulk een boek niet de laatste raadgevingen, vermaningen en wenschen van een' overledene voor de genen te vinden, die hem in dit leven dierbaar waren? En welk een' anderen toon kan hij dus verwachten, dan den toon van ernst en weemoed? Gij bedriegt u echter, Lezer! Het boek, dat u onder den bovenstaanden titel aangeboden wordt, is niets minder dan ernstig en somber; integendeel, het is geestig, vrolijk en onderhoudend; ja Rec. moet openhartig verklaren, in langen tijd niets gelezen te hebben, wat in belangrijkheid van zaken en bevalligheid van inkleeding met deze Brieven kan wedijveren. Maar wie is dan die Afgestorvene? vraagt gij welligt. Het is een man, die in de hooge kringen, waarin hij geplaatst is, ook nu nog het leven en de wereld met volle teugen geniet; die door zijne prachtige en smaakvolle equipagiën nog in elk winterfaizoen te Berlijn de oogen der menigte tot zich trekt, en die zich gereed maakt, om een kostbaar plaatwerk over den aanleg van het park rondom het kasteel, waar hij zijn gewoon verblijf houdt, door den druk uit te geven, - de Silésische Vorst of Prins von pückler muskau. Gij ziet derhalve, dat de Schrijver op de lijst der gewone Auteurs eene uitzondering maakt. Of dit het boek ten goede kenmerkt, is eene vraag, die Rec. niet dadelijk toestemmend zou willen beantwoorden; maar zeker is het, dat het iets eigenaardigs daaraan bijzet. Waarom hij zijn werk als dat van een' Afgestorvene heeft uitgegeven: hiervan geeft hij in de Voorrede van den oorspronkelijken druk op eene regt geestige wijze de redenen op, welke door den Nederduitschen Vertaler, als min belangrijk voor ons Publiek, zijn weggelaten.

Deze vorstelijke Auteur nu is gedurende de jaren 1826-27-28 in Engeland, Wales en Ierland geweest, en heeft in zijne Brieven, geschreven aan zekere Dame, die onder den naam van julie voorkomt, de ondervindingen en opmerkingen, welke hij in dien tijd gemaakt

[p. 73]

heeft, nedergelegd. Zóó - dan is het boek eene reisbeschrijving? Het valt moeijelijk, op deze vraag enkel ja of neen te antwoorden. De Brieven hebben zekerlijk veel van eene reisbeschrijving, voor zoo veel zij uit verschillende plaatsen geschreven zijn, en het merkwaardige van het land en deszelfs bewoners vermelden; maar weinig, zoo men let op de aanmerkingen over wetenschap en kunst, over wereld en menschen, over staatkunde en Godsdienst, waarmede het geheel als doormengd is. De Nederduitsche Vertaler heeft de Brieven daarom met regt Tafereelen genoemd. Hetgeen dit boek onderscheidt en het belangrijke van deszelfs lezing verhoogt, is, gelijk wij reeds zeiden, het eigenaardige, wat de rang van den Auteur daaraan bijzet. Deze toch is een man van de fijnste beschaving, van veel kennis, veel geest en vernuft, die de gave bezit, om alwat hem voorkomt juist te beoordeelen en naar waarheid voor te stellen; die in alle kringen op zijne plaats is, den goeden toon weet te treffen, en de kunst verstaat, om aan de gezellige verkeering genoegen en bevalligheid bij te zetten. Maar gij zegt welligt, dat alle deze gaven niet van eene hoogaanzienlijke geboorte afhangen; dat ook de niet adellijke die gaven bezit, ja dat zelfs vele van dezelve schaarscher gevonden worden, naar mate men meer in rang opklimt. Dit zij zoo; maar deze Brieven hebben nogtans iets, wat dezelve van alle berigten onderscheidt, welke door reisbeschrijvers uit den burgerstand, hoedanige dan toch de meeste zijn, over Grootbrittanje zijn medegedeeld; het bestaat hierin, dat zij de kringen voor ons openen, welke voor een' ieder gesloten blijven, die niet van eene zoo hooge afkomst is. De Auteur, die te Londen op een' voet leefde, welke aan zijnen stand in de wereld beantwoordt, had den toegang tot de eerste kringen en gezelschappen. Alwat door geboorte en aanzien, rijkdom, luister en talenten zich onderscheidt; het Hof, de Staatsministers, de vreemde Gezanten, de Leden van den hoogen Adel in de stad zoo wel als op het land - alles wordt door hem als ooggetuige beschreven. Nu ontmoeten wij hem, als gast, op een buitengoed van een' Graaf, Hertog of aanzienlijken partikulier, dan op een diner of souper bij een' Ambassadeur of Bankier, of op een' avond in den Travellers-club; hier wordt het groote diner van den Lord Major beschreven, daar een rout of almack; nu vergezellen wij hem op een uitstapje naar de streken en plaatsen, waar de geliefkoosde sports gehou-

[p. 74]

den worden, dan bij de bezoeken van merkwaardige inrigtingen in de hoofdstad of in de fabrijksteden; nu in heerlijke parks en kasteelen, dan in dorpen, op bergen en zeeën, - en overal hebben wij gelegenheid, de kunde, de schranderheid, de wereld- en menschenkennis en het geestig vernuft van den man te bewonderen. Belangrijke waarheden, fijne opmerkingen, treffende anecdoten, aardige gezegden wisselen elkander gedurig af, en maken het geheele boek tot eene interessante en zeer aangename lectuur; ja, wanneer wij het werk enkel als kunstgewrocht beschouwen, verwonderen wij ons niet, dat de vermaarde göthe, kort vóór zijnen dood, in een geleerd Duitsch Tijdschrift een verslag van de beide eerst uitgekomene Deelen gegeven heeft, en hetzelve eene uitstekende aanwinst voor Duitschlands Letterkunde noemt. Waarheid heeft de pen van den Auteur bestuurd: hij, die in de geschetste kringen thuis hoort of er bekend is, ontmoet overal, gelijk men in Engeland zelf erkent, naar het leven geteekende en sprekend gelijkende portretten; terwijl het ons, burgerlieden, vergund wordt, een' blik in die groote wereld te werpen, waar wij gelukkig niet altijd stof vinden, om de menschen te benijden. Maar die waarheid is ver van overal aangenaam te zijn; want de Engelsche groote wereld verschijnt in deze Brieven veelal in alle hare nietigheid, kleinheid en ellendigheid. Vanhier dat het boek in Engeland zelf welligt nog meer opzien verwekt heeft dan in Duitschland, zoodat men nog gedurig in Engelsche Tijdschrift en regtstreeksche of zijdelingsche zetten vindt tegen den German Prince, die beschuldigd wordt ten aanzien van Grootbrittanje te hebben gedaan, wat Mistriss trollope met betrekking tot Noord-Amerika gedaan heeft. Ook hier is het waar: Veritas odium parit. Het laat zich dan ook gemakkelijk verklaren, dat de vertaling van het werk in Engeland meermalen is herdrukt, en dat een Boekverkooper te Londen voor het handschrift der beide laatste Deelen aan den Duitschen Uitgever 1000 p. st. (f 12,000) geboden heeft.

Maar, valt er dan niets op het boek aan te merken? De Vertaler, die in een kort Voorberigt hetzelve aanbeveelt, zegt van den Schrijver: ‘Zijn verstand is opgeklaard; zijn hart - behoort niet tot de vierschaar van ons oordeel;’ en wekt alzoo het vermoeden, dat er toch iets aan ontbreekt, en dat dit gebrekkige uit de gesteldheid van zijn hart voortvloeit. Rec. stemt dit volmondig toe, en zou zelfs op een'

[p. 75]

meer stellig afkeurenden toon over het zedelijk karakter van den Auteur meenen te mogen spreken. En wat is dan het gebrek van dit boek? Het bestaat hierin, dat zekere ligtvaardigheid en ligtzinnigheid zelfs omtrent de ernstigste zaken, zekere losheid van beginselen en ongodsdienstigheid het boek ontsieren. De Schrijver is ook hierin een man van de groote wereld, dat hij of geen Godsdienst bezit, of er eene heeft op zijne eigene hand, waarmede het ruimst genot van het leven volkomen bestaanbaar is. Het oorspronkelijke draagt hiervan maar al te veel blijken; doch de Nederduitsche Vertaler heeft dit zoo veel mogelijk veranderd en verbeterd, waardoor de lezing van het boek onschadelijk geworden is. En over 't geheel heeft de Vertaler zich van zijnen niet gemakkelijken pligt wél gekweten. De bijgevoegde platen zetten aan het werk wezenlijk sieraad bij.

Wij zullen voor het tegenwoordige met deze algemeene karakterisering van het werk ons vergenoegen, hopende bij de aankondiging der beide volgende Deelen in eenige bijzonderheden te treden.