Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1834

De Danswoede, eene Volksziekte der Middeleeuwen, in de Nederlanden, Duitschland en Italië, volgens het Hoogduitsch van Dr. J.F.C. Hecker, Hoogleeraar te Berlijn, door G.J. Pool, M.D. Te Amsterdam, bij C.G. Sulpke. 1833. In gr. 8vo. Voorr. X en 94 bl. f : - 90.

Rec. durft niet wel beslissen, om welke reden hij, in dit boekje anders nog al behagen vindende, evenwel de noodzakelijkheid der vertaling niet inziet. Is het, dat hij voor zulk eene zucht tot navolging in ons land niet zeer vreest, of dat het oordeel van den Vertaler over ons Vaderland hem de vertaling als minder noodwendig deed beschouwen? Hij toch zegt zelf, bl. X: ‘Gelukkig ons vaderland, waar door onderrigt en voorbeeld voor de behoorlijke ontwikkeling der hoogere zielsvermogens’ (wat wordt eigenlijk hier met hoogere zielsvermogens bedoeld?) ‘zoo veel mogelijk en zoo ver wordt zorg gedragen, dat de gezonde rede en de vaste wil bestendig (?) over de verbeelding en het zinnelijk gevoel, als over onderworpene (ondergeschikte?) onderdanen, het vereischte gebied blijven voeren.’

Intusschen zijn de nasporingen van den oorspronkelijken Schrijver, schoon dan ook voor ons minder van wezenlijk belang, lofwaardig. Rec. neemt echter de vrijheid te vragen, of in het algemeen wel genoeg in het oog is gehouden en onderscheiden, wat waarheid is, en dus tot het onderzoek van den Geneesheer behoort, en wat verdichtsel is (bl. 15, 16) en voor

[p. 69]

rekening van het bijgeloof komt, waartegen de Geneeskunst zoo weinig vermag als elke andere poging der rede. Het schijnt ook, (bl. 18) dat de Geneeskundigen, door geheel de vijftiende eeuw, zich de danszuchtigen niet hebben aangetrokken, maar de helderzienden onder hen, om meer dan ééne reden, geoordeeld hebben, dat het beter ware, den dienaren der Kerk over te laten, om op te ruimen, hetgeen welligt grootendeels door hen opgewekt was (bl. 14). Paracelsus schijnt de eerste geweest te zijn, die de Geneeskunst ook hier heeft willen doen gelden, met welk gevolg laten wij onbeslist. Indien er nu wel geene Verhandelingen meer over Tooverij geschreven worden door Artsen, zoo als storch gedaan heeft, (bl. 21 en 22, noot) zijn er nogtans, die door hunne gedragingen bij en onder het Magnetismus belangrijke bijdragen zouden kunnen leveren tot eene Verhandeling over het Mysticismus en Fanatismus in de Geneeskunst, om te bewijzen, dat in onze zoo zeer verlichte, ja tot ontvlamming toe verlichte XIXde Eeuw nog altijd het ontstemd gevoel en eene verhitte verbeelding tot uitersten kunnen geraken (Voorr. bl. IX). Men vergete echter niet, dat allen, die den naam van Artsen dragen, daarmede de eigenschappen niet verkrijgen, die zimmermann van hen verlangt, al is het ook zóó erg niet gesteld, dat afgedrevene zinkingstof in eene flesch op spiritus vertoond wordt, gelijk dit ergens moet gebeurd zijn. Integendeel, die met de zoogenoemde Magnetiseurs hier en daar gemeene zaak maken, behooren tot de genen, die wel weten, dat langs vele wegen geld kan gewonnen worden, wanneer men slechts omtrent de keus der middelen niet al te kiesch of naauwgezet is. - Maar waarheen zoude ons zulk eene afdwaling niet leiden! Echter niet zoo verre, als men wel denkt. Het voorwerp, hetwelk, onder de handen van den Magnetiseur liggende, zich wringt, draait, buigt, schreeuwt, bulkt of brult, is dit een zoo geheel verschillend wezen van hetgeen staande of springende in de XVde of XVIde Eeuw dergelijke potsen maakte? En

[p. 70]

uit dit gezigtpunt wordt de Verhandeling van den Heer hecker belangrijk. Zij is eene geschiedenis der menschelijke afdwalingen, die door alle tijden dezelfde blijven, slechts van vorm veranderen, en waartegen een helder onderwijs (Voorr. bl. IX) en eene redelijke beschaving op den duur werkzaam moeten zijn. Mogt echt godsdienstig gevoel, erkentenis van God en Zijnen grooten Zoon, die het licht der wereld was, is en zijn zal, hierop het zegel drukken! De voorschriften der leer van christus, in ootmoed en getrouwheid volbragt, kunnen alleen tegen zulke afdwalingen helpen en werken. Mogten het Mysticismus en Fanatismus, ook buiten de Geneeskunst, hoe wél anders gemeend, dit begrijpen; maar dan zouden ze ophouden zulks te zijn! De Middeleeuwen zijn voorbijgegaan, maar bij velen de geest dier eeuwen nog niet.

Ofschoon wij het met den Vertaler eens zijn, dat te willen indringen in de veranderingen, welke in het hersengestel enz. plaats hebben, nog niet eens met het nederzien in eenen onafmetelijken afgrond te vergelijken is, zou evenwel eenige meerdere onderscheiding kunnen plaats hebben, wat eigenlijk meer verschijnsels zijn, dadelijk uit de bewerktuiging voortkomende, - wat dezulke, door de verbeelding b.v. in de bewerktuiging opgewekt. Groot is toch ook de invloed van deze, wanneer men als 't ware geene stoffelijke oorzaak kan opsporen; b.v. het plotselijk opstaan en gaan van iemand, die eenigen tijd geen gebruik van zijne ledematen kon maken, en dit nu op een bloot bevel doet, enz. Verschillende verschijnsels bij den vitusdans onder anderen kunnen, naar zij zich uiten, of in eene aandoening der kleine hersenen of des ruggemergs gezocht worden. De vorderingen, in de Natuurkunde (Physiologia) gemaakt, hebben te dezen menige opheldering gegeven. Zoo zoude over de oorzaken der hysterie mede veel kunnen gezegd worden; doch, daar deze beoordeeling door meer anderen dan Geneeskundigen kan gelezen worden, verbiedt de kieschheid, over een onderwerp uit te weiden, hetwelk eigenlijk slechts

[p. 71]

voor den Ziel- en Geneeskundige voegzaam kan opengelegd worden.

Wij beschouwen de Verhandeling van den Heer hecker als eene belangrijke geschiedkundige bijdrage; maar, volgens hetgeen de Heer pool van haar zegt, had zij anders behooren bewerkt te worden. Zoo als zij nu is, laat zij Geneesheer en Wijsgeer onbevredigd, althans wanneer men zich op het standpunt, door pool aangewezen, wil plaatsen. Hij heeft daardoor den Schrijver geen dienst bewezen, wiens werk anders, geschiedkundig, van onderzoek en vlijt getuigt.