Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1833

Eene week in de Lente op het land. Door Petronella Moens. Te Haarlem, bij de Wed. A. Loosjes, Pz. 1833. In gr. 8vo. VI en 210 bl. f 2-50.

‘Wat de redelijke bewoner der aarde, wiens hart voor reine dankbaarheid, voor zachte verrukking, en wiens verstand voor de verhevenste bewondering vatbaar is, in den lentetijd gevoelen moet, poogde ik, door het schilderen van de schoonste lentedagen, (hoe gebrekkig en flaauw penseel en verwen dan ook zijn mogen) uit te drukken.’ - ‘Vurig wensch ik, dat ook deze bladen, die aan het jeugdige jaargetijde gewijd zijn, in het hart van mijne lezers, liefdevol ontzag voor den Almagtige, die de Natuur uit haren doodslaap doet ontwaken, eerbied voor zijne volmaakte wijsheid, die alles op den gepasten tijd schenkt, en blijmoedige dankbaarheid voor zijne onbegrensde liefde verwekken mogen.’ Met deze eigene woorden der Schrijfster aan hare Lezers (bl. V, VI) meent Rec. haar oogmerk het best te kunnen uitdrukken. In hoe verre het boek zelf daaraan, naar zijn inzien, beantwoordt, met bescheidenheid te kennen te geven, is thans zijne taak. - De tijdruimte, door haar genomen, zou hij wat grooter, dan op den titel staat, gewenscht, en voor eene nuttige beschouwing van de voortgaande ontwikkeling der lente vruchtbaarder geacht hebben. Doch zien wij, wat zij geeft; en, daar de vooraan geplaatste Inhoud niets anders dan eene opgave van de namen der dagen van de week is, maken wij ons met den wezenlijken inhoud een weinig nader bekend!

Wat in dit boek tot het boven aangeduide oogmerk regtstreeks behoort, is daartoe ook doelmatig, en bevat regt aangename beschouwingen van de natuurtafereelen der lente, waardoor verstand en hart tot eerbied en dank jegens den

[p. 659]

wijzen en weldadigen Maker kan opgeleid worden. Nemen wij echter alles bijeen, wat hieromtrent in dit werk verspreid is, dan zal het te zamen niet veel meer dan dertig bladzijden uitmaken; het overige bevat uitweidingen, bespiegelingen, verdichte verhalen, die wel op zichzelve over het geheel goed en nuttig zijn, maar die geene bijzondere betrekking op de lente hebben, en even goed op een' anderen tijd kunnen voorgedragen worden. Dit spijt ons, daar op deze wijze aan het eigenlijke doel van het geschrift niet voldaan wordt. Laat ons dit uit eene opgave van den inhoud doen blijken! - Op Zondag wordt eerst (bl. 1-5) de veranderde staat der Natuur in de lente, in vergelijking van den winter, geschilderd; doch aldra vindt men (bl. 5-23) eene uitweiding over den Israëlitischen rustdag en den Christelijken zondag, die, op weinig na, even goed b.v. in den zomer kan gemaakt worden; gelijk het daarop volgende verhaal (bl. 23-29) van een waardig leeraar, die een vondeling, een gevallen meisje en haar kind redt, hoe fraai ook op zichzelf, nogtans met eene lentebeschouwing niets gemeen heeft. Levert de Maandag, ofschoon mede niet vrij van uitweidingen, over het geheel nog iets meer eigenaardig lenteächtigs, b.v. de schildering van de morgenwerkzaamheden op het land, een lente-onthaal of feest bij eenen dorpleeraar, een lenteavond; de Dingsdag, daarentegen, leidt ons rond op eene verwoeste buitenplaats, en verhaalt ons derzelver lotgevallen, gelijk ook die van derzelver bewoners en hunne afstammelingen, van waar wederom over de vrijheid en het toekomend bestaan der menschen wordt uitgeweid. Na zeer korte melding van den lentemorgen, geeft hij ons iets over zijnen naam, als zijnde aan hermes of mercurius gewijd, en alzoo ook over den koophandel. (Mars is immers de Patroon van dezen dag, mercurius die van den Woensdag; er heeft dus zeker hier bij deze beide dagen eene vergissing plaats.) Zoo geeft de lentemorgen van den Woensdag, na korte bespiegeling over de schoonheid der Natuur, aldra onder anderen een overzigt van de geschiedenis onzes vaderlands (bl. 91-101). De Donderdag begint met de opmerking, dat de lentedag ook over lijdenden schijnt, in den lentenacht ook velen hunne dierbaren verliezen, en bevat dan verder, voor het grootste gedeelte, eene verdichte, anders gansch niet onbelangrijke, romaneske geschiedenis, die goed afloopt. Na eene godvruchtige overpeinzing, bij het ontwa-

[p. 660]

ken op den lentemorgen van Vrijdag, (bl. 133-138) bestaan de voornaamste uitweidingen in de beschouwing van dien dag, als gedenkdag van jezus' dood, waarbij de geschiedenis van zijn leven, vooral van zijn laatste lijden, breedvoerig verhaald wordt (bl. 138-154), en verder, na eenige tusschenrede, in een verdicht romanesk verhaal van twee gelieven (bl. 157-172). De Zaturdag, eindelijk, is eene morgenwandeling naar de begraafplaats van een dorp, met eenen bejaarden vriend, welke tot verschillende uitweidingen en gesprekken, zoo als over het begraven in of buiten de kerk, over de scheppingsgeschiedenis, over het sterven, over eenige daar begravenen, enz, aanleiding geeft. - Uit deze hoofdzakelijke inhoudsopgave blijkt, dat hier voor de verscheidenheid genoegzaam gezorgd is; maar of de eenheid des onderwerps, volgens het opgegeven hoofddoel der Schrijfster, daardoor niet geheel verloren ga, is eene vraag, die wij wenschten ontkennend te kunnen beantwoorden.

Rec. wil met het bovenstaande niemand afraden, ook dit werkje bij de overige der begaafde Schrijfster te voegen. Integendeel, wie niet te veel aan den titel denkt, die zal ook hier zeer veel goeds vinden. - Trant en stijl zijn te over bekend, dan dat het noodig zou zijn, eenig uittreksel te geven, of op het een en ander eenige aanmerkingen te maken. Daarenboven, zoo iemand der Nederlandsche Schrijvers of Schrijfsters aanspraak heeft op hoogachting wegens aanhoudend nuttige werkzaamheid, en tevens op toegevendheid in het beoordeelen, voorzeker dan is het Mejufvrouw p. moens, ‘welker gezangen reeds in de kindschheid aan de lente gewijd waren,’ (Rec. herdenkt nog altijd, met welk een genoegen hij, nog jongeling, haar dichtstuk de Lente las en herlas) en voor welke nogtans niet anders dan ‘de verbeelding de schoone lustprieelen der lente ontsluiten kon, waarin zij de treurigste gedachten niet zelden ontvlugtte;’ en die in dezen toestand nog voortgaat, hare klimmende jaren aan Natuur en Godsdienst, aan deugd en menschenheil toe te wijden. Moge de voortreffelijke Vrouw hiervan, voor zichzelve zoo wel, als bij het algemeen, steeds de beste voldoening oogsten!